Hoe zit het eigenlijk met het inflatiegevaar? Functionarissen van de Federal Reserve herhaalden de afgelopen weken hun steun voor een ruim monetair beleid en bagatelliseerden de dreiging van inflatie, ondanks een recent rapport dat in april aantoonde dat de consumentenprijsindex (CPI) het snelst steeg in meer dan tien jaar.
De ‘stay-the-course’-benadering van Fed-functionarissen tart de kritiek van sommige economen aan de linker- en rechterkant over de angst voor een aanhoudende piek in de inflatie die het economisch herstel zou kunnen doen ontsporen. Dergelijke critici maken zich terecht zorgen over aanhoudende inflatie, maar begrijpen niet wat de oorzaak is, dit volgens de legendarische investeerder en professor aan de Columbia Business School, Bruce Greenwald.
In een nieuw interview zegt Greenwald – die The New York Times ooit “een goeroe van de goeroes van Wall Street” noemde – dat de inflatie op korte termijn “meedogenloos” zal blijven, maar dat het niets te maken heeft met monetair of zelfs fiscaal beleid.
Centrale bank zal inflatie niet onder controle kunnen houden
Omdat het beleid van de Fed de inflatiepiek niet heeft veroorzaakt, heeft de centrale bank niet de capaciteit om deze in toom te houden, zei hij. In plaats daarvan zegt Greenwald dat de steun van de Biden-regering voor een afstand van intellectuele eigendomsrechten voor COVID-19 vaccins de bedrijven de stuipen op het lijf jaagde wat betreft mogelijk nadelige overheidsinterventie in hun dagelijkse activiteiten.
Bedrijven hebben op hun beurt de prijzen verhoogd om andere mogelijke overheidsmaatregelen voor te zijn, zei Greenwald. “Ik denk dat de inflatie op de korte termijn meedogenloos zal zijn”, zo stelde hij in een interview met Yahoo Finance.
“Het fiscaal beleid heeft nooit bijzonder goed gewerkt en zal dat ook nu niet doen”, aldus nog Greenwald. In een gesprek met Brian Cheung van Yahoo Finance erkende Richard Clarida, vicevoorzitter van de Federal Reserve, vorige week het risico op aanhoudende inflatie, maar zei dat de Fed dergelijke druk indien nodig zou kunnen compenseren door de gepaste maatregelen aan te kondigen.
Inflatie is eigenlijk pas de laatste maanden toegenomen
Greenwald, emeritus hoogleraar aan de Columbia Business School, is het daar dus absoluut niet mee eens. Een los monetair beleid is niet de oorzaak van inflatie, aangezien de benadering van de Fed begon aan het begin van de pandemie, maar de inflatie nam pas in de laatste maanden toe, aldus Greenwald.
“Toen we al deze buitengewone monetaire expansie zagen en alle kwantitatieve versoepeling via het kopen van obligaties enzovoort, had dat geen waarneembaar effect op de macro-economie”, aldus nog Greenwald. “Het lijkt me heel vreemd om te denken dat het monetair beleid er in ieder geval enig effect op zal hebben in de toekomst, wat betekent dat als de inflatie oploopt, we het moeilijk zullen hebben om deze economische plaag te beheersen met het huidige monetair beleid,” voegde hij er nog aan toe. “Fiscaal beleid heeft nooit bijzonder goed gewerkt.”
Huidige warmgelopen economie rijp voor aanhoudende inflatie
Sinds een aantal maanden voert de Fed een ruim monetair beleid van bijna nul rentetarieven en de aankoop van 120 miljard dollar aan obligaties en andere activa per maand. Economische waarnemers hebben het monetaire beleid alom gecrediteerd – samen met biljoenen aan fiscale stimuleringsmaatregelen – voor het afzwakken van de door de pandemie veroorzaakte neergang.
Maar sommige economen, zoals voormalig minister van Financiën Larry Summers, waarschuwen dat de huidige warmgelopen economie rijp is voor aanhoudende inflatie. De regering Biden volgt de inflatiedruk op de voet, maar heeft tot dusverre bepaald dat de trend tijdelijk zal zijn, meldde The New York Times vorige maand. Die stelling werd inmiddels meermaals herhaald, de centrale bank lijkt dus niet van plan om van haar ingenomen standpunt af te wijken.
Wat is de rol van het afstand doen van de bescherming van intellectueel eigendom van het COVID-19 vaccin?
Volgens Greenwald is de belangrijkste oorzaak van de recente inflatie het besluit van de VS om afstand te doen van de bescherming van intellectueel eigendom van het COVID-19 vaccin. De regering-Biden nam het standpunt in om generieke, betaalbare versies van het vaccin beschikbaar te stellen.
“Ik denk dat deze gebeurtenis niets te maken had met monetair of fiscaal, maar de gevolgen ervan mogen niet onderschat worden” zo stelt Greenwald. “Ik denk dat als de overheid deze bedrijven bang maakt, ze zijn gewoon niet meer geïnteresseerd om in de toekomst te investeren”, zegt hij.
“Ik denk dat de regering ze de stuipen op het lijf heeft gejaagd en dat ze zichzelf gaan beschermen door gebruik te maken van het prijszettingsvermogen dat ze hebben.” Inderdaad, wat inflatie in de hand zal werken. Inflatie die op korte termijn brutaal kan zijn. Maar is er ook nog zoiets als het deflatiegevaar, waar recent ook heel wat over te doen was.
Waar zal de volgende deflatoire schok vandaan komen?
Thomas Peterffy, voorzitter en oprichter van Interactive, is bezorgd over de onstuitbare situatie waar we ons nu in bevinden. Hoe langer de Fed wacht, hoe meer ze de rente zal moeten verhogen. Dus we hebben onszelf vastgereden in een hoekje waarbij niet duidelijk is hoe we eruit kunnen komen.
Peterffy vreest met name dat het deflatiegevaar vlakbij is, terwijl iedereen zich schrap zet voor inflatie. Of toch ook weer niet? Hij zette in ieder geval een paar filosofische bedenkingen over inflatie en deflatie op papier.
Olieprijscrash van 1986 als startschot voor 30 jaar wereldwijde deflatie
De olieprijscrash van 1986 was tot op zekere hoogte het startschot voor 30 jaar wereldwijde deflatie. Toen de grondstofprijzen instortten, deed de Sovjet-Unie dat ook. Waardoor het Westen een deflatoir vredesdividend kreeg.
Tegen het begin van de jaren 90 van vorige eeuw bedreigden de Japanse vastgoed- en aandelenmarkten de banken. De uitrol van de Noord-Amerikaanse vrijhandelszone en de ’tequilacrisis’ van 1995 hebben ertoe bijgedragen dat Mexico een concurrerend productiecentrum is geworden.
Nog meer crisissen die deflatoire klappen veroorzaakten
Kort daarna maakte de Aziatische crisis van 1997-1998 het produceren in het buitenland nog goedkoper, terwijl de toetreding van China in 2001 tot de Wereldhandelsorganisatie de outsourcing aanzienlijk vereenvoudigde.
In 2008 spoorde de Amerikaanse hypotheekcrisis China aan om meer infrastructuur te bouwen, waardoor 500 miljoen meer arbeiders op de wereldeconomie werden losgelaten. De crisis van 2011-2013 in Europa veroorzaakte opnieuw een deflatoire klap, terwijl de hausse in schalie-energie in de VS de stijging van de olie- en gasprijzen stopte.
Enkele mogelijke broeihaarden van toekomstige deflatie op een rijtje
Dus vandaag, nu de inflatieverwachtingen richting het hoogste niveau van generaties gaan, is een relevante vraag: waar zou de volgende deflatoire schok vandaan kunnen komen? Thomas Peterffy zette hieronder enkele mogelijke broeihaarden van toekomstige deflatie op een rijtje.
Europa
Als de uitrol van vaccins de Europeanen deze zomer vrij laat om (eindelijk) weer op vakantie te gaan, is het onwaarschijnlijk dat dit tot deflatoire krachten zal leiden. Het effect zou steilere rentecurves in de eurozone, outperformance van financiële instellingen (banken) en een stevigere euro moeten zijn. Maar als Europeanen te horen krijgen dat ze thuis moeten blijven, kan er nog steeds een nieuwe deflatoire crisis in de eurozone ontstaan.
Burgers die geen vakantie hebben gehad, kunnen hun protest indienen bij de stembus of, waarschijnlijker nog, op straat. Om deze reden is de kans groot dat Europa weer opengaat, waarbij op grote schaal geld wordt uitgegeven. We moeten er dus van uitgaan dat Europa – althans voorlopig – geen deflatoir zwart gat zal zijn.
Grondstoffen
Nu de Europeanen klaar zijn om naar het strand te gaan en de Amerikanen meer kilometers met de auto zullen rijden, zouden de energieprijzen volgens de geschiedenis hoog moeten blijven. En aangezien ongeveer een derde van de productiekosten van grondstoffen aan energie kan worden toegeschreven, is het onwaarschijnlijk dat het bredere complex van grondstoffen in de nabije toekomst enige vorm van deflatoire schok zal veroorzaken.
De Amerikaanse dollar
Aangezien grote projecten in opkomende economieën meestal in Amerikaanse dollars worden gefinancierd, vermindert elke versterking van het groene biljet hun groeipotentieel en drukt de grondstofprijzen naar omlaag. Dus moet de vraag worden gesteld: zou een stijgende dollar deflatoire krachten kunnen ontketenen?
Voorlopig zet de Amerikaanse munt lagere hoogtepunten en lagere dieptepunten neer. Dit is misschien niet verrassend, aangezien de Federal Reserve heeft beloofd elke maand US $ 120 miljard aan verse dollars aan het mondiale systeem toe te voegen.
Gezien deze vrijgevigheid is de dreiging van een short squeeze in de Amerikaanse dollar nu sterk afgenomen. Daarom lijkt het onwaarschijnlijk dat de dollar in de nabije toekomst een deflatoire kracht zal zijn.
De renminbi
Met zoveel productiecapaciteit in China, is de waarde van de renminbi van vitaal belang voor fabrikanten. Als de munt zwak is, kunnen weinig westerse industriële bedrijven concurreren met China. Maar als ze sterk is, kunnen buitenlandse producenten de marges vergroten en / of concurreren op wat prijzen betreft.
Of het nu wordt bekeken op een driejarige, vijfjarige of tienjarige basis, de renminbi is de best presterende grote valuta ter wereld geweest op basis van totaalrendement, wat aantoont dat er in Peking structureel weinig interesse is voor een devaluatie van de munt.
Aangezien het handelsoverschot van China nieuwe hoogtepunten bereikt en de autoriteiten daar zowel het fiscale als het monetaire beleid verkrappen, lijkt er cyclisch gezien weinig reden om dit te laten gebeuren.
Amerikaans onroerend goed
Huizen worden duurder, met mediane prijzen in verhouding tot inkomens in de buurt van de hoogtepunten van 2006-2007. Het verschil is nu een laag aanbod, aangezien de voorraad bestaande woningen die te koop staan op een historisch laag niveau is. Voeg daarbij de stijgende kosten van geschoolde arbeidskrachten en stijgende prijzen voor bouwmaterialen en het is moeilijk in te zien waarom de onroerendgoedprijzen in de VS op korte termijn zouden krimpen.
Wat zal de uitkomst zijn?
Alles bij elkaar genomen, is de kans groter dat de “usual suspects” die voordien deflatie veroorzaakten de komende jaren de inflatietemperatuur zullen verhogen. Als de deflatoire krachten een grote doorbraak willen afdwingen, zullen die op een heel ander vlak moeten opduiken.
Ergens in het systeem zal iemand heel wat meer moeten produceren, met heel wat minder inzet van middelen. Maar is dit waarschijnlijk gezien de onderstaande trends die in de recente Gavekal-rapporten werden behandeld?
- Terugdraaien van de globalisering: de productiviteitswinsten gerealiseerd via uitbestede productie worden bedreigd omdat de werkelijke sociale kosten ervan duidelijker zijn geworden.
- Halfgeleidertekort: overal worden robots aangeprezen als vervangers voor goedkope arbeidskrachten, maar aangezien autofabrieken wegens gebrek aan chips worden gesloten, moet men zich afvragen waar robotmakers de halfgeleiders zullen vinden die ze nodig hebben om de robots te bouwen die vervolgens de auto’s zullen bouwen.
- Arbeidsmarkten: werknemers in de westerse economieën worden gestimuleerd om thuis te blijven en het is dus niet verwonderlijk dat de lonen nu beginnen te stijgen. In 2020 vond inderdaad de eerste betekenisvolle recessie in de VS plaats waarin de loongroei nauwelijks terugliep.
De gelijkenis met een Elizabeth Taylor huwelijk
Dit zorgt ervoor dat we de prijzen van alles en nog wat zien stijgen, van vlees, maïs, benzine en hout tot verzendkosten zonder een duidelijke tegenwerkende deflatoire kracht. In een omgeving van toenemende overheidsingrijpen, uitgebreide openbare hand-outs, hogere vennootschapsbelastingen en meer protectionisme (en dat is alleen de VS!), is het mogelijk dat een stijging van de productiviteit een compensatie vormt voor de groeiende inflatoire wind.
Maar net als een Elizabeth Taylor huwelijk lijkt dit de triomf van de hoop over de ervaring te vertegenwoordigen. Het debat rond deflatie of inflatie is in ieder geval nog niet beslecht. De komende maanden zal de strijd waarschijnlijk worden beslist, waarbij op de eerste plaats wordt uitgekeken of de inflatie al dan niet een blijvend fenomeen zal blijken te zijn.
Dat zou tegen het einde van het jaar duidelijk moeten worden en dan kan uitgemaakt worden of er inderdaad opnieuw met deflatie rekening moet worden gehouden. Voorlopig lijkt de inflatie aan het langste eind te trekken, maar zoals we hierboven al stelden is de strijd nog niet beslecht.
Voor de beleggers is de uitslag van het gevecht tussen inflatie en deflatie uiteraard niet van belang ontbloot. Die uitslag kan beslissend zijn voor de richting die de beurskoersen in de komende weken en maanden zullen inslaan. Ik waag me niet aan voorspellen, maar denk wel dat het spannend zal worden.
Harm van Wijk
Wederom een fantastische column. Overigens heb ik ooit gehoord dat als er sprake is van faillisementen en onafbetaalde schulden dat dat dan een deflatoire kracht zou zijn, omdat er dan echt geld uit het systeem verdwijnt, want money = debt en wat als die geschrapt wordt?
Het hangt van de situatie af of faillissementen en onbetaalde schulden een deflatoire of inflatoire kracht ontketenen. Wordt het faillissement afgehandeld met dat bijv. de fabriek tegen een bodemprijs verkocht wordt en weer verder gaat produceren waarbij de schuld van de failliete schuldenaar afgeschreven moet worden op de bankballans van de schuldeiser dan verdwijnt er inderdaad geld uit het systeem en dat werkt deflatoir.
Aan de andere kant, als het failliete bedrijf omvalt en niet meer verder gaat produceren, en de schuldeiser zelf gaat ook failliet dan is er niks waarvan het schuldbedrag kan worden afgeschreven en blijft het geld ongedekt in het systeem terwijl er minder geproduceerd wordt. Dat werkt dan weer inflatoir.
Overigens denk ik zelf dat we binnenkort te maken gaan krijgen met forse deflatie, gevolgd door wie weet hyperinflatie. Dit omdat de inflatie op dit moment toeneemt als gevolg van de tekorten welke ontstaan zijn door de coronamaatregelen, niet door een oververhitte economie. Hierdoor stijgen de lonen niet en zullen de consumenten nadat het opgepotte geld op is steeds meer gedwongen gaan worden te bezuinigen. Dit zal een recessie in de hand werken welke voor faillissementen en het doorprikken van de bubbels zal zorgen. Aangezien die bubbels zo groot zijn zal de deflatie spectaculair zijn.
Door de enorme schulden welke in het systeem zitten kunnen de overheden zich helemaal geen deflatie veroorloven zonder zelf ten onder te gaan. Zij zullen de keuze hebben zelf failliet te gaan en het systeem volledig te laten imploderen, of met een tsunami aan geld de deflatie te gaan bestrijden. Aangezien de oorzaak van deze recessie (=deflatie) uit de gewone economie komt (doordat de consument moest bezuinigen) is de enige oplossing ervan helikoptergeld zodat de consument weer meer kan spenderen. Zodra de omloopsnelheid van het geld weer toe gaat nemen neemt de inflatie toe en aangezien er tegen die tijd dan zoveel geld in het systeem gepompt is zal de inflatie in korte tijd oncontroleerbaar kunnen worden tot aan hyperinflatie toe.
Dat is hoe ik zelf denk dat dit gaat aflopen, maar zoals Harm al zegt zal de komende tijd uitwijzen welke kant het op zal gaan.
De schuldenberg reikt tot aan de hemel. Als schulden door het dak gaan, gaan mensen angstig in de kelder staan. Door de lage rente lenen particulieren en overheden zich suf. Huizenprijzen gaan hopeloos door het dak en de Rijksbegroting vertoont enorme gaten.
Een steeds groter deel van het (toekomstig) inkomen gaat weg aan schuldaflossing waardoor minder overblijft voor consumptie terwijl begrotingstekorten leiden tot belastingverhoging en/of bezuinigingen.
De vraag zakt in en prijzen dalen. Deflatie dus. Van deflatie worden overheden nerveus en ook de ECB. Als EU-lidstaten dreigen om te vallen zal uit paniek de brandkraan worden open gezet en golft het geld door de straten. Inflatie gaat hyperen.
De westerse vuist tegen onze grootste handelspartner China zal vooral onszelf treffen en ervoor zorgen dat onze betaalbare luxe en de makkelijke winsten worden afgeroomd.
De echte pijn zal de massa vooral voelen bij de prijs en de beschikbaarheid van de eerste levensbehoeften, waarbij het instrument van de vraag op een zeker moment geen invloed meer zal hebben op het aanbod.
Staten vallen zelden om, wel bedrijven en de burgers/consumenten. Brandkraan, bazooka en helikoptergeld helpen van de wal in de sloot.
Miljoenen mensen, van wie de bestaanszekerheid door 10 jaar neoliberaal marktbeleid is afgepakt, zitten nu al finaal door de bodem van hun portemonnee en worden gek van de dagelijkse geldzorgen.
Wat (niet voor het eerst) zal resten zijn rantsoenering en (overheids-) distributie van eerste levensbehoeften..
De inflatievooruitzichten op lange termijn worden door de obligatiemarkt niet hoog ingeschat https://www.geotrendlines.nl/inflatie-stijgt-maar-de-rente-niet-hoe-kan-dat/. Speelt hier “the wisdom of crowds” of wordt dat een grote vergissing met verstrekkende gevolgen?