Het is ze weer gelukt: de journalisten en politici hebben het verkiezingsdebat opnieuw weten te verpesten met het geleuter over koopkrachtplaatjes. Een verstandige kiezer trekt zich er niets van aan. Even leek het bij deze verkiezingen de goede kant op te gaan. De lijsttrekkers hadden het over wezenlijke zaken. Over de economie, over de noodzaak om te bezuinigen en te hervormen. Echte onderwerpen waarbij de toekomst van de Nederlandse welvaart op het spel staat. Maar in het laatste deel van de campagne ging het toch we fout. De ellendige koopkrachtplaatjes gingen de discussie domineren en verstikten het debat over de werkelijke problemen.
Het Centraal Planbureau (CPB) was nog zo verstandig geweest om bij de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s geen gedetailleerde koopkrachteffecten mee te nemen. Het CPB hield het bij globale koopkrachteffecten voor alle Nederlanders samen. Die bleven beperkt tot een kwart procent erbij of eraf – daar valt geen lastercampagne mee te bouwen. Koopkrachteffecten zouden ditmaal niet de verkiezingen domineren.
Maar helaas, als de experts niet met cijfers komen, gaan de amateurs zelf zitten knutselen. Actualiteitenrubriek Netwerk vond een marketingdeskundige van Nyenrode, die in zijn rommelschuurtje wel wat koopkrachtplaatjes in elkaar wilde solderen. Het resultaat was van zo’n bedroevende kwaliteit dat een bijstandsmoeder er spontaan van in huilen uitbarstte. Maar onder het mom: liever onzin dan stilte, zond Netwerk de knutselarij van de onderzoeker toch uit. Vervolgens werd een volle week kostbare campagnetijd verspild met de vraag of de VVD wel of niet tekort was gedaan.
Nog niet tevreden met het niveau van misinformatie, kwam de Volkskrant afgelopen weekend met eigen koopkrachtplaatje. Onderzoeksbureau Nyfer had met behulp van een gebroken rekenliniaal en een telraam zonder kralen de verkiezingsprogramma’s doorgerekend. Het koopkrachteffect van de lagere hypotheekrenteaftrek van PvdA, GroenLinks en D66 werd gemakshalve weg gelaten. De Nyfer-onderzoekers namen een VVD-bezuiniging op de AWBZ mee, maar vergaten de compensatie hiervoor die dezelfde partij voorstelt.
Absoluut dieptepunt was de stevig blowende 65-plusser die figureerde in de berekeningen van het D66-programma. Alle AOW’ers van Nederland gaan er twee euro per maand op achteruit omdat ze straks accijns moeten betalen over hun door D66 gelegaliseerde nederwiet. Dat legale wiet waarschijnlijk goedkoper is dan illegale werd overigens niet meegerekend.
Het geeft de praktische problemen bij het maken van koopkrachtplaatjes precies aan. Er zitten zoveel variabelen in het huishoudboekje van de Nederlander, dat niemand hetzelfde is. Van samenwonende, hoger opgeleide, kinderloze tweeverdieners met een huurhuis en een hoge studieschuld, tot chronisch zieke, gepensioneerde, alleenstaande huiseigenaren met een flink vermogen. En alles daar tussenin (al dan niet verslaafd aan softdrugs). Om dat probleem te tackelen zou je eigenlijk duizenden en duizenden verschillende koopkrachtplaatjes moeten maken. En dat is – geloof het of niet – precies wat het CPB gedaan had, was er meer tijd geweest.
De standaard koopkrachtplaatjes van het CPB zijn puntenwolken van duizenden fictieve Nederlandse huishoudens. Iedere variatie wordt apart doorgerekend en krijgt z’n eigen puntje in de grafiek. Maakt dat die koopkrachtplaatjes beter dan die van bijvoorbeeld Nyfer? Eigenlijk niet. De plaatjes van het CPB zien er uit alsof een kleuter limonade door een rietje heeft geblazen: een vlek met willekeurige spetters er omheen. Die plaatjes zeggen maar een ding: iedereen is verschillend en koopkrachteffecten zijn individueel. Tja, dat wisten we natuurlijk al. Simpele koopkrachtplaatjes kloppen niet, uitgebreide koopkrachtplaatjes zeggen niets. Conclusie: het enige goede koopkrachtplaatje is géén koopkrachtplaatje.
En dan heb ik het grootste nadeel van de politieke fixatie op koopkracht nog niet eens genoemd. Alle aandacht wekt de indruk dat het heel erg is als een bepaalde groep er op achteruit gaat. Beleid mag in Nederland geen gevolgen hebben voor de inkomensverdeling. Die is blijkbaar precies goed zoals-íe nu is.
Door de koopkrachtplaatjes kan er daarom geen gezonde uitruil van belangen plaatsvinden, waarbij bijvoorbeeld een kleine groep iets inlevert om de economie efficiënter te maken en alle anderen profiteren. Stilstand en beleidslethargie zijn het gevolg.
Daarom een dringende oproep voor iedereen die morgen gaat stemmen. Maak voor je het stemlokaal inloopt je geest helemaal vrij van alle onzinnige sommetjes. Stem op een programma, stem op ideeën, niet op een koopkrachtplaatje.
Bron: Z24
Idd. Stem op visie en niet op koopkrachtplaatjes. Het is naief te denken dat het ooit weer wordt zoals tussen 1990-2008 en we dus welvaart zullen moeten gaan inleveren. Ik denk juist in de tijd waarin het neoliberalisme passe is dat visie meer dan eens nodig is voor de toekomst.
Persoonlijk kies ik voor iets wat al toch meer richting economische transitie gaat en dus voor meer groen (ook meer kleinschalige ecologische landbouw) en menselijkheid.