Ingezonden artikel van Dirk Bauwens | Mens en samenleving worden altijd geconfronteerd met onzekerheid. Onzekerheid is een rode draad die door het leven heen is geweven. Wie van ons heeft er nog nooit zorgen gehad omtrent gezondheid, werk, inkomen, relatie(s)?  Wie van ons wordt niet vroeger of later geconfronteerd met lijden, ziekte en de dood? De welvaart van de maatschappij is nauw verweven met lokale en internationale conjunctuurbewegingen, met schommelingen van de financiële markten en met veranderingen op politiek en fiscaal vlak.  Natuurrampen en ongevallen kunnen bezit en vermogen in fracties van seconden vernietigen.

Ooit waren staatsobligaties een zekerheid

Er bestaan heel wat manieren om de onzekerheden van het leven het hoofd te bieden. Via allerlei verzekeringen kunnen we ons bijvoorbeeld indekken tegen gebeurlijke calamiteiten. Het regelmatig sparen is een andere aanpak om bescherming te zoeken tegen onvoorspelbaarheden.  In tijden van onzekerheid, zoals nu, stijgen de spaarvolumes snel. Maar om effectief te kunnen sparen, om het inkomen van vandaag naar morgen te kunnen overdragen of om te kunnen verzekeren moet er “iets” zijn dat een stabiele waarde behoudt.  Vaak, maar niet altijd, waren dat overheidsobligaties. De overheidsschuld bood zekerheid. Daarom kochten – en kopen – banken ook veel overheidspapier, staatsobligaties.  Het was een goede manier om een solide onderpand voor de spaardeposito’s te verwerven.

Staatsschulden zijn een probleem

De overheid speelde nog een andere rol bij het aanpakken van financieel-economische instabiliteit. Mogelijk een van de belangrijkste maatschappelijke verwezenlijkingen van na 1945 is dat de westerse overheden telkens ingegrepen hebben om zekerheid te bieden bij grote onzekerheden. Denk hierbij aan de oliecrisis van de jaren ’70, de technologiebubbel van het jaar 2000, 9/11, de bankencrisis van 2008 en de crisis in de eurozone. En vergeten we vooral ook niet de uitgebreide sociale zekerheidssystemen die reeds vanaf de jaren ’30 van de vorige eeuw tot nu door regeringen zijn uitgebouwd. Niet dat iedere beslissing of tussenkomst altijd zo doordacht of efficiënt was, zeker niet.  Waarom kon de overheid telkens ingrijpen?  Ze was daartoe in staat omdat ze als enige economische deelhebber nog schulden kon aangaan en op grote schaal middelen in beweging kon brengen. In goede tijden kon ze de belastingen verhogen en zo extra inkomen verwerven. De overheid creëerde een behoorlijke mate van zekerheid.  De vrees is terecht dat dat vanaf nu zal veranderen. De volgende tabel laat in dit verband aan duidelijkheid niets te wensen over :

overzicht schulden

Expliciete schulden : de cijfers in de tabel geven de percentages weer van de officiële staatsschulden van ieder Europees land ten opzichte van het bruto binnenlands product (BBP).

Impliciete schulden : de cijfers betreffen de percentages van de toekomstige engagementen van overheden inzake pensioenen en gezondheidszorg en dit in verhouding tot het BBP.  In het vakjargon noemt men deze toekomstige schuld de impliciete schuld.

Totale schulden : expliciete en impliciete schulden samengeteld (in % van het BBP).

Overheidsbeslag : het percentage aan reële overheidsinkomsten (de zogenaamde ‘begrotingen’) ten opzichte van het BBP.

Reële schuldgraad : dit zijn de percentages die de overheidsinkomsten vergelijken met het totaal aan schulden.

De expliciete schuld

De officiële schuldstatistieken (de expliciete schuld) onderschatten in ernstige mate de ware omvang van de schuldenproblemen van de meeste Europese economieën.  Veel regeringen zijn namelijk aanzienlijke verplichtingen aangegaan inzake pensioenen en gezondheidszorg en dit voor de komende decennia. Niet alleen zijn deze beloftes niet opgenomen in de officiële cijfers, ook in de media komt deze heikele problematiek zelden of nooit aan bod.  Kwestie van de goegemeente niet te doen opschrikken… Wat u ook leest of waarheen u ook surft: overheidsschulden worden steeds vergeleken met het bruto binnenlands product (BBP)Maar deze voorstelling van zaken is feitelijk incorrect.  Uit bovenstaande tabel blijkt duidelijk dat de Europese overheidsinkomsten slechts gemiddeld 45 à 55% uitmaken van hetgeen een economie voortbrengt.  Uiteraard dienen reële inkomsten vergeleken te worden met reële uitgaven en schulden.

Perfect Storm

Zo blijkt uit de cijfergegevens dat de echte Belgische staatsschuld niet 98% bedraagt maar oploopt tot 655% (toekomstige pensioen- en gezondheidszorgen inbegrepen).  Als we bovendien de reële inkomsten van de Belgische overheid (55% van het BBP) vergelijken met die 655% komen we zegge en schrijven uit op …1191% van het BBP. Het boek ‘De perfecte storm’ van de Gentse economen Gert Peersman en Koen Schoors handelt in essentie over dit nationale pensioendrama. Italië en Letland komen uit de cijferanalyses verrassend goed te voorschijn.  De dikwijls verguisde Silvio Berlusconi heeft op het stuk van pensioenbeleid degelijk werk geleverd.

Einde aan de zekerheid

Staatsschulden verschijnen onder de vorm van staatsobligaties op de balansen van pensioenfondsen, banken en verzekeringsmaatschappijen.  Als men de tabel nogmaals onder ogen neemt, kan men zich de vraag stellen wat dit papier wérkelijk waard is en in welke (benarde) situatie deze instellingen eigenlijk verkeren… Natuurlijk zijn er ook belangrijke activa (spaaroverschotten) aanwezig, maar niemand kan er omheen dat de meeste regeringen diepgaande structurele ingrepen dienen door te voeren in hun socio-economische beleid.  Overigens vormen niet enkel de overheidsschulden annex begrotingstekorten een serieus probleem.  Wie zal er opdraaien voor het herkapitaliseren van de Europese banken, het redden van de Zuid-Europese economieën (de zogenaamde PIIGS) en – bij uitbreiding – de euro ? Uit de energiehoek wordt geopperd dat men best ook rekening houdt met noodzakelijke investeringen voor de overgang naar een postkoolstofeconomie. De mogelijkheden van de overheden om op te treden als laatste redder in nood zijn beduidend kleiner geworden, zoveel is duidelijk.  Daarom komt er een einde aan een tijdperk van zekerheid.

Dirk Bauwens van  Systeemcrisis blogspot

14 reacties

  1. En wat doen we met overheden die niet langer dienstbaar zijn; parasiteren zelfs?

    Fixed income; 6% per jaar, geen risico en zo…. jaja, unfunded liabilities aka valse beloften, maarrrrr, tot op de dag van vandaag verplicht inleggen in de collectieve pensioenpot —-> diezelfde unfunded liabilities, die inleg is een fractie van de belofte namelijk.

    Ik ga in de toekomst met fractioneel pensioen biflaten. Paalrot heeft dan ook niets te maken met de grondwaterstanden.

    1. ( ” Paalrot enz ” )

      O ?

      Ik dacht altijd dat als palen/paaldelen boven water kwamen / in aanraking met lucht kwamen, ze nou juist gingen rotten ?

  2. Hele duidelijke uitleg. De echte waarheid is vaak keihard. Hier kan geen mens om heen, behalve dralende politici. Dit artikel is dus niet geschikt voor plaatsing op de MSM. We moeten vooral verder gaan op de huidige ingeslagen weg en als makke schapen gewoon straks weer stemmen op de gevestigde orde. Gewoon elkaar lekker voor de gek houden en denken van “wie dan leeft, wie dan zorgt”.

    Ik heb vroeger toen m’n kinderen klein waren nooit voorgelezen uit sprookjesboeken. Dat was niet nodig. Ze groeien nu sowieso op in een sprookjeswereld. Bijna gratis geld en we kunnen weer volop lenen nu. Hypotheken zijn niet aan te slepen nu. Het geloof keert terug. De schuldenberg groeit door tot in de hemel. Het bordje lawinegevaar is weggehaald. Niets meer aan de hand. De donkere wolk aan de top van de berg is weggedreven. Voor hoelang?

  3. Volgens Wikipedia is BBP de totale hoeveelheid geproduceerde FINALE goederen en diensten. Via een bijna niet begrijpbare berekening komt men op een bepaalt getal wat we met zijn allen accepteren als BBP.
    Nu mijn eerste bedenking is of dit getal wel de werkelijke lading dekt. Als je afgelopen jaren kijkt naar de bestedingen van mensen in NL (Nieuwbouw huizen in elkaar gestort, -20% autoverkopen, bedrijven die sluiten en productie outsourcen) dan vraag ik mij werkelijk af hoe het mogelijk is dat ons BBP min of meer hetzelfde gebleven is.Het lijkt wel of een crisis (of recessie) zich enkel afspeelt achter de komma (lees…een krinp van 0.5%).
    Wellicht zou eens iemand moeten uitzoeken of eea wel klopt. Mijn onderbuikgevoel zegt dat eea toch wel vreemd overkomt speciaal als je alle berichten leest van bedrijven die sluiten, winkelstraten die voor 25% te koop/huur staan en de bouw/auto markt noch steeds op intensive ligt. Uiteindelijk is het toch uitsluitend de eindconsument die zorgt voor wat er geproduceerd wordt.
    Maar goed….ik begrijp ook dat de overheid hier niet op zit te wachten. Indien BBP werkelijk meer daalt dan aangegeven (dat is althans mijn gevoel) zal dit zeer slecht nieuws zijn voor alle ratio’s die je in bovenstaand overzicht vindt…en daar zitten we toch niet op te wachten toch?
    PS…na wat googlen is bet BBP in Spanje per persoon gedaald van 31900 in 2009 tot 31.000 in 2012 maw is per hoofd het BBP slechts 3% gedaald in 3 jaar. Dit voelt toch zeer vreemd aan toch met een werkeloosheid van +25%?
    Tweede bedenking is de impliciete schulden. Hoe wordt dat berekend? Toekomstige verplichtingen is een wijd begrip. Is dit de komende 5 jaar of de komende 100 jaar? Het zou mi duidelijker zijn wat de toename van extra kosten per jaar zou zijn ne in welke mate onze economie op jaarbasis zou moeten groeien om eea betaalbaar te houden.

    Veel vragen en onduidelijkheden wat echter niet wil zeggen dat we een reusachtig probleem tegemoet gaan

    1. Waarom reageert de redactie niet?
      Ik heb dit ook al meermalen gevraagd hoe dat zit met die cijfers achter de komma waar het gevoel EN verstand zegt dat dit een getal voor de komma moet zijn, sterker nog, een getal van tientallen procenten.
      Ik vermoed dat de optelsom van alle bedragen in de MSM tot de bekende cijfers achter de komma komen. Maar nader beschouwd ga je twee lijnen zien die steeds verder uit elkaar komen te liggen.
      Het BNP blijft ongeveer gelijk maar de verhouding tussen rijken en armen neemt toe.
      Het geld stroomt als water naar een kant.
      En diegenen op het droge vragen zich af wat er aan de hand is…
      Kan iemand hier zijn of haar professionele licht op schijnen?

      Dan de tweede vraag over de impliciete schulden.
      Ik vroeg me ook al af over welke termijn dit is…

      1. Het zijn stadia moers; eerst ontwikkelt zich een gezonde economie van vraag & aanbod, geld houdt haar waarde. Vervolgens is die groei, volgens bepaalde sociopatische karakters uit politiek en lizards uit de rest van de samenleving, niet ‘genoeg’. Dan volgt financialisering en andere kunstgrepen om exponentiele groei uit schuld zo lang mogelijk te rekken.

        En dat ken niet.

    2. Hoogie,

      GEVONDEN OP WIKI !!!
      copy/ paste

      Nu kan je eens een grapje maken met de politieman voor hun belangrijke bijdrage aan het BBP
      :roll

      Controverse

      Er heerst nogal wat controverse over het gebruik van het bruto binnenlands product als indicator voor het economisch welzijn van een land. Critici menen dat het een vertekend beeld geeft van de situatie. Het bbp maakt namelijk geen onderscheid tussen economische activiteiten die de levensstandaard van mensen werkelijk verbeteren en economische activiteiten die dat niet doen.

      Elke economische activiteit wordt meegeteld bij de berekening van het bbp, bijvoorbeeld:

      Als de misdaad stijgt als gevolg van hoge werkloosheid en armoede, leidt dat tot meer politieactiviteiten, strafrechtprocedures, gerechtskosten, gevangenisuitgaven etc.
      Als de gezondheid achteruitgaat vanwege toename in o.a. het aantal te dikke mensen, alcohol- of druggebruik nemen de kosten in de gezondheidszorg toe.

      Voormalig Amerikaans senator Robert Kennedy heeft het als volgt samengevat:

      “Het bruto binnenlands product omvat luchtvervuiling en reclame voor sigaretten en de ambulances die op de snelwegen verkeersslachtoffers weghalen. Het rekent de speciale sloten voor onze deuren mee en ook de gevangenissen voor de mensen die ze stukmaken. Het bruto binnenlands product omvat de vernietiging van de cederwouden en de dood van Lake Superior. Het neemt toe met de productie van napalm en raketten en kernkoppen. Het houdt geen rekening met de gezondheid van onze gezinnen, de kwaliteit van het onderwijs of het genoegen dat we aan spelen beleven. Het is net zo onverschillig voor de properheid van onze fabrieken als voor de veiligheid van onze straten. Het telt niet de schoonheid van onze poëzie mee of de kracht van onze huwelijken, noch de intelligentie van het publieke debat of de integriteit van ambtenaren… het meet kortom alles, behalve dat wat het leven de moeite waard maakt.”

  4. “Onzekerheid is een rode draad die door het leven heen is geweven.”

    Dat is typisch een probleem voor degenen die geen wetenschappelijke kennis hebben. Atheïsme, geen kennis hebben, blijft populair bij de koppige Nederlander.

      1. Volgens Rob ben je gelijk atheïst en onwetend als je niet in een of andere god gelooft. Neem hem vooral niet serieus. Gelovigen als hij zijn verblind door het idee dat zij door hun geloof de waarheid in pacht denken te hebben.

  5. Als ik naar de tabel kijk, regel 1 Italië, dan kan ik het al niet meer volgen en zou enige verdere uitleg rond Italië zeker op zijn plaats zijn. Voorts heeft Hoogie gelijk v.w.b. het BBP. Dit principe stamt nog uit de 30’er jaren vorige eeuw en was oorspronkelijk bedoeld als een indicator en niet als absoluut gegeven.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Nieuw in de wereld van cryptocurrencies? Bekijk nu uw mogelijkheden op Nederlands grootste exchange...

Ontvang jij al een passief inkomen door het staken van crypto?

Lees meer over crypto staking op onze favo platformen: