Kleine garnalen krijgen niet waar ze recht op hebben, terwijl grote vissen rechtsvervolging mogen afkopen. ‘There’s something fishy’, hier stinkt iets, zoals de Engelse uitdrukking luidt. En wel bij onze Nederlandse belastingdienst. Het blijkt dat deze jarenlang stukken achterhield, interne memo’s ook, waardoor honderden ouders kinderopvangtoeslag misliepen. Trouw brengt deze vieze affaire nu naar buiten, en wat meer is: ‘Het bestaan van een intern onderzoek werd in juni nog ontkend door staatssecretaris Menno Snel van Financiën’!
Vrije of bevrijdende journalistiek
Het is toch weer de journalistiek die voor recht moet zorgen, door te onderzoeken, bevragen, te blijven werken om de onderste steen boven te halen in wat ruikt naar dubieuze afffaires. Wat toch in de eerste plaats de taak is van justitie, zou je denken? Vaak bekritiseerd, verguisd, ja zelfs in de gevangenis belandend, ontvoerd worden of allerergst nog: persmensen en schrijvers in het algemeen die boudweg vermoord worden. Terwijl ze meestal niet alleen hun plicht doen, hun werk, maar ook nog eens broodnodige taken en acties van anderen, officiëlen overnemen. Die te lui, te dom, te onwetend of ongeinteresseerd zijn, of die het aan moed ontbreekt of ronduit liegen. Dit laatste geldt alvast voor staatssecretaris Snel. Ja, snel was hij in deze wel, in het ontkennen en liegen!
Procederen voor je eigen rechten
Het is me nogal een onwelriekend zootje, een moderne rechtstaat onwaardig. Ouders die tienduizenden euro’s moesten terugbetalen, onterecht. Zelf dienen aantonen dat je recht hebt op…waar je recht op hebt. Moeten procederen (dus op onnodige kosten gejaagd worden) zelfs om je recht te bekomen. Jaren moeten wachten op gerechtigheid. En dit alles terwijl de Raad van State reeds in 2017 oordeelde ‘dat de stopzetting van toeslagen onrechtmatig was’. Net als de Ombudsman al een jaar geleden stelde ‘dat de Belastingdienst coulance zou moeten tonen en gedupeerden schadeloos moet stellen’. En toch gebeurde er niks, nada. Tot ijvere journalisten van genoemde krant schadelijke interne stukken van de Belastingdienst naar buiten brachten. Ach, het lot van kleine garnalen, we schreven het net…
Geschikt of geschift?
Grote vissen daarentegen krijgen niet alleen altijd waar ze recht op hebben (daar waken dure advocaten en financieel experts wel over), maar ook nog eens een voorkeurbehandeling wanneer het om regelrechte fraude gaat. ‘ING schikt in witwaszaak’ lezen we in de media. ‘Zo sloot het OM in het verleden al deals met SBM Offshore, Rabobank (…)’ ‘Nederland en de Verenigde Staten hebben (…) telecomconcern Telia een schikking aangeboden (…) voor omkoping’. ‘Justitie schikt met Ahold‘, ING sluist 100 miljoen weg voor trustkantoor. De dubieuze lijst is ellenlang. Niet alleen wordt hier openlijk met twee maten en twee gewichten gewogen. Is Vrouwe Justitia inderdaad blind of sluit ze soms, wanneer het uitkomt, gewoon de ogen? Daarbij moeten we allemaal ook eens bedenken – en het is tegelijk de titel van een diepgravend artikel op Follow The Money: ‘Als een corrupt bedrijf schikt met justitie, betaalt de burger mee’:…
Omdat ik heb gewerkt bij de Belastingdienst weet ik enigszins hoe een grote ambtelijke organisatie in elkaar steekt. Deze dienst verkeert in een lange periode van reorganisatie. Kleine provinciale kantoren moesten sluiten en diverse werkprocessen werden op de resterende grote kantoren anders ingericht. Net als bij justitie waar de politie had te lijden onder een langdurige reorganisatie bij de omslag naar een landelijke politiedienst. Het moest allemaal groter, kleinere kantoren sloten. De motivatie van flink wat medewerkers loopt een deuk op door verplaatsingen of door ander werk te accepteren. Binnen deze beide ambtelijke organisaties vond binnen de hogere managementlagen een enorme stoelendans gaande. Dat is wat er gebeurt met overheidsorganisaties die opnieuw worden ingericht naar het nieuwe model van centrale sturing. Tussendoor spelen bij de Belastingdienst natuurlijk de doorlopende wetswijzigingen en nieuwe belastingplannen mee die in een sneltreinvaart over een traag werkend overheidsapparaat worden uitgestort. Traag omdat beleidsbeslissingen over teveel schijven lopen. Wanneer daar ook nog eens de achterop geraakte automatisering een rol gaat spelen door trage en niet op elkaar afgestemde computersystemen, dan is de ellende compleet. Ook het “gedwongen vrijwillig verplicht” vertrek van 5.400 medewerkers over een periode van 4 jaar, waaronder ondergetekende, was niet bepaald een goeie zet in een tijd dat de Dienst onder vuur lag vanwege de slecht werkende automatisering. Deze liep achter door jarenlange bezuinigingen. Veel ingehuurde hoog opgeleide ict-medewerkers waarschuwden jaren geleden al, toen deze werden weg bezuinigd, dat oude computersystemen niet meer konden worden ingepast in nieuw ontworpen systemen. De Belastingdienst was de eerste overheidsorganisatie die in de jaren 70 begon met het automatiseren van hun omvangrijke administratie, en liep daar jaren mee voorop. Echter was onze politiek heel erg druk met het telkens maar weer wijzigen van lopende wetgeving en invoeren van nieuwe regelgeving. Ook de toeslagen moest de Belastingdienst er vanaf 2006 bij gaan doen. In de uitvoering van de complexe fiscale regelgeving en toeslagenadministratie ging de administratie achter lopen doordat te weinig is geïnvesteerd in de reeds lang verouderde ICT. Het zou daarbij om honderden miljoenen gaan wat in politiek Den Haag moeilijk was te verkopen. Juist de regeldrift uit Den Haag was de grote oorzaak dat bij de Belastingdienst de boel ging vastlopen. Medewerkers haalden hun schouders op en waarschuwden regelmatig op een intern discussieplatvorm. Ach ja, we zijn maar een uitvoerende organisatie en doen gedwee wat men ons in Den Haag opdraagt, zo was in het algemeen de instelling van trouwe medewerkers. Binnen het 4-laags management weet Jantje niet wat Pietje doet en is het een normaal fenomeen om goed op je eigen carrière te letten. In de constant draaiende stoelendans wil toch niemand over blijven. Grote organisaties hebben een waterhoofd als het gaat om management en verliezen daardoor enorm aan kracht. De vele misstanden die door medewerkers worden gemeld verzanden in diverse mailboxen die elke dag overlopen door de enorme brei aan mails die je moet selecteren op wel of niet belangrijk. De enige manier om doelmatiger te werken is afslanken tot kleine zelfstandige eenheden, liefst dicht bij de burger. Tevens inperken van complexe en vooral fraude gevoelige wet- en regelgeving. Politiek Den Haag weet inmiddels wat er aan belastingopbrengst blijft liggen door de huidige onwerkbare situatie. Echter verzuimd ons parlement om echt in te grijpen door heel eenvoudig wetgeving minder complex te maken en vooral de Belastingdienst te ontlasten van de fraudegevoelige toeslagen. De Belastingdienst is van oorsprong een innende instantie en heeft de grootste moeite om daarnaast ook een uitkerende instantie te zijn. Als het UWV al niet in staat is om aan de juiste personen een uitkering toe te kennen hoe kun je dan verwachten dat een incassobureau voorlopige toeslagbedragen uitbetaalt aan rechthebbenden en daarna bij het definitief toekennen anderhalf jaar later moet terugvorderen of verrekenen vanwege onjuiste aanvragen. Een dienst die zoveel inspanning moet verrichten op het controleren van de juistheid van miljoenen aanvragen kun je het niet kwalijk nemen dat deze steekjes laat vallen bij het onderzoek naar een grote fraudezaak. De verantwoordelijke schuldigen zitten in Den Haag waar men voornamelijk bezig is met zichzelf en waar de ene na de andere dubieuze politicus kan vertrekken om diverse misstanden. Hoe mogen wij nette burgers dan nog verwachten dat we weer vertrouwen krijgen in degelijke overheidsinstanties die met eenvoudige voorschriften hun burgers kunnen dienen.