Nobelprijswinnaar: Neoliberale economie is mislukking

Dat wisten wij persoonlijk al zo lang ons geheugen teruggaat. Maar wanneer een wereldberoemd econoom dit openlijk stelt krijgt zo’n uitspraak natuurlijk zoveel meer gewicht. Aan het woord is de Amerikaan schrijver Joseph Stiglitz (1943). Tezamen met twee andere intellectuelen ontving hij de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie (Nobelprijs voor de Economie, 2001). ‘De basis van de neoliberale economie werd gelegd in de Verenigde Staten, onder Reagan, zegt Stiglitz, maar werd mondiaal dominant in de decennia na de jaren 1980.’ Ook in de EU heeft dit geleid tot ‘diepgaande economische onzekerheid en stijgende sociale ongelijkheid.’

Criticus

Stiglitz staat met zijn werk vooral bekend als criticus van de globalisering en internationale organisaties als het Internationaal Monetair Fonds. De titels van zijn boeken dekken dan ook de lading. The Roaring Nineties. Why We’re Paying the Price for the Greediest Decade in History (2004). Freefall: America, Free Markets, and the Sinking of the World Economy (2010). Zo ook dit werk uit 2012: The Price of Inequality. Hij bekleedde belangrijke posten onder president Clinton en later bij de Wereldbank. Sindsdien geeft hij les aan Columbia University te New York.

Mislukt experiment

Om het over de EU te hebben, is het een vaststelling dat het neoliberale experiment van vier decennia een mislukking is. Het idee dat iedereen zou profiteren van technologie en de markt haar ding te laten doen, is een waanidee gebleken. Aldus de hoogleraar. Er wordt ook teveel gefocust op inflatie, en te weinig op werkgelegenheid. Stiglitz: ‘ De EU heeft zich geconcentreerd op groei en stabiliteit, maar gaf daarbij geen of veel te weinig aandacht aan tewerkstelling. Dat moet veranderen en werk moet bovenaan de agenda komen.’

Het sterkste punt van Europa…

…is de welvaartstaat, aldus professor Stiglitz. Het Europese sociale model. ‘Zonder die welvaartstaat zou het Europa nog veel slechter vergaan zijn tijdens de eurocrisis. De ironie is dat een aantal politici en regeringsleiders die welvaartstaat net verantwoordelijk stellen voor de crisis. Nochtans bleven net de landen met de sterkste welvaartstaat gespaard van de crisis, die veroorzaakt werd door de financialisering van de neoliberale economie. Wie de schuld dus in de nek van de sociale bescherming schuift, heeft een politieke agenda en doet dat niet op basis van een economische analyse.’ Stiglitz pleit voor méér sociale bescherming, niet minder.

Kan beter, moet beter

Tezamen met meer dan 50 andere auteurs geschreven, stelt Stiglitz in Brussel het rapport Rewriting the Rules of the European Economy voor. Niet afschaffen, niet ondermijnen, niet uiteen vallen. Maar versterken, unificeren, verbeteren, die Europese Unie, raadt de hoogleraar aan. Hier ziet en hoort u hem aan het woord. Meer dan twee uur lang maar zeker de moeite waard. Als Europeanen mogen we ons gelukkig prijzen dat zo’n intelligent iemand een helaas toch wel verdeeld Europa goede raad geeft.

Banken en hun belangen

Last but not least en dit is een heel sterk punt van kritiek dat de professor uit. Houd de banken in het oog! En in het gareel. De financiële sector moet ten dienste komen van de samenleving en de economie. (‘Opnieuw’ ten dienste komen, zegt Stiglitz, hoewel ons persoonlijk geheugen ons in de steek laat wanneer dàt dan wel ooit het geval is geweest?) ‘(…) de belangen van de banken wegen nu eenmaal heel zwaar (…) Een regulator in de VS vatte dat helder samen: “Zelfs als er niet meer ruimte is dan de ruimte tussen de muur en het behangpapier, volstaat dat voor de financiële sector om te werken in hun eigen voordeel”.’