Een kunstwerk van $120.000 dat een banaan voorstelt, vastgekleefd in een kader en tentoongesteld in een kunstgalerij, is…opgegeten. Ja, in een (nieuws)wereld vol met hoaxes en fake news, moet je voorzichtig zijn met wat je gelooft. Wat je aanhaalt, bespreekt en doorgeeft. ‘The World Has Gone Bananas’, kopt Zerohedge en we kunnen het zelf niet beter omschrijven. Het voorval roept wel heel wat vragen op. Wat is geld (waard)? En wat is kunst (waard)? Tijd voor een stukje economische realiteit maar ook voor wat, al dan niet luchtiger, filosofie, dachten wij. U heeft toch weinig omhanden op deze lazy sunday, wel?
Over prijs en waarde
We mogen in het algemeen drie zaken stellen. Feiten. Iets zoals de wet van de zwaartekracht, weet u wel. Niet aan te tornen. Die zijn dan:
- iets wordt waardevoller naargelang het zeldzamer is. Dan hebben we het over waarde; en:
- alles is slechts waard wat iemand ervoor wil betalen. Dan hebben we het over prijs.
- prijs en waarde zitten allemaal slechts in ons hoofd. Ja, nu maken we het nog wat gecompliceerder. Maar: het zijn alles afspraken. Aanames: we nemen het met z’n allen aan. Net zoals we zeggen dat gras groen is. Iémand of een aantal mensen samen hebben dat ooit zo bepaald, afgesproken. Ze hadden ook kunnen afspreken dat gras blauw is. Denk dààr maar eens een keer goed over na… Dit gezegd zijnde: de wereld, de mens, hééft afspraken nodig want kan niet zonder. Geen communicatie mogelijk zonder, geen economie of handel ook.
Over dollars en euro’s
Zo hebben we met z’n allen (7,7 miljard aardbewoners) afgesproken dat een biljet van 100 dollar ook 100 dollar waard is. Als ondergetekende van u zo’n bankbiljet van 100 dollar wil overnemen, kopen, dan moet hij de tegenwaarde ervan in, zeg, euro’s op tafel leggen. Die tegenwaarde beweegt elke paar seconden. Op dit moment van schrijven, deze eigenlijke seconde, 8 december 2019 om 12:24 is dat €90,4238. Varieert naargelang de internationale wisselkoersen, we schreven het al. Het is de waarde en prijs die we met z’n allen (u en wij toch al zeker) overeen zijn gekomen. Op dit moment. Het typische van waarde en prijs is dat die naargelang tijd en plaats enorm kunnen verschillen.
Koopkracht
Op bovenstaande grafiek zien we dat 100 dollar in 1913 er nog maar 3,87 waard zijn in 2019. Dat is waardeverlies. Dat is wat inflatie doet. Inflatie is stijgende prijzen, zou de goegemeente zeggen. Maar eigenlijk is het verlies aan koopkracht. Die dollar heeft namelijk stelselmatig aan waarde ingeboet, omdat hij zijn ijk verloren is in die honderd jaar. Die ijk was: de goudprijs. Meer en meer de band met goud verliezend, daalde de waarde van de dollar. Eens 1971 is het heel snel bergaf gegaan met die waarde. Het was niet toevallig het jaar dat de toenmalige Amerikaanse president, Nixon, élke band doorknipte. Voortaan mochten er zoveel dollars gedrukt worden als politici en centrale banken wensten. Nodig hadden, dachten ze, denken ze. Om cadeautjes uit te delen aan de rijken, en de armen wat kruimels te gunnen. Altijd leuk op te spenderen met OPM, other people’s money, weet u wel?
Goud
Waarde en prijs zijn twee heel verschillende bepalingen. Nemen we vooreerst goud, om in het kader van economie, geld en beleggen te blijven. (Want ook kunst met een kleine of grote letter behoort hier toe, en we komen daar dadelijk ook op terug). Een goudstaaf of baar dus, of een stukje goud ter grootte van één gram. Goud heeft een waarde én een prijs. Die wordt uitgedrukt in troy ounce. Vandaag, 8 december 2019, kost één troy ounce goud (31,10 gram) 1459,78 dollar. (Alles heeft een waarde en een prijs natuurlijk, maar we nemen een aantal voorbeelden van hoe beide uit mekaar kunnen lopen, véél uit elkaar kunnen lopen.)
Belegging
‘De hele wereld’ is het erover eens dat dit de prijs is die je voor deze hoeveelheid goud moet betalen. Maar! Is dit ook de wààrde van dat troy ounce? Een voortuitziende, ervaren belegger die iets (veel) afweet van economie, (fiat)geld, edelmetalen, wil dit vast voor die prijs kopen. Omdat hij denkt (weet) dat de waarde in de toekomst zal stijgen. Zijn métier zegt hem dat beleggen in feite is: iets kopen aan een redelijke of lage prijs dat in waarde zal stijgen. De prijs die hij vandaag betaalt is hem dat waard. Een juwelier smeedt dat ounce misschien om, maakt er een ring of armband van en verkoopt die voor vijf keer de prijs. Want ook hij kent de waarde van dat goud. En wil daar dus best de prijs voor betalen. En vragen!
Banaan
Echter: stop zo’n ounce in de handen van een lid van de Awá stam in het Amazonewoud, en wat gebeurt er dan? Hij vindt dit maar niks (waard). Kan het nergens voor gebruiken. Geef hem liever een mes, gemaakt van ijzer. Waarvan de prijs misschien 5 dollar is. Veel nuttiger. Voor deze gemeenschap die in harmonie met de natuur leeft, heeft een troy ounce goud geen enkele waarde. Hij zal er dus nooit de prijs voor willen betalen. Geef een lid van de Awa gemeenschap of een van de 75 andere stammen aldaar een banaan? Hij zegt waarschijnlijk dank u in zijn taal en eet ze op. Voor hem is dit namelijk de beste bestemming, de waarde ook. Want bananen, die eet je op. Zijn gezond en stillen de honger.
Soep
Maar wat indien zo’n banaan plots Kunst wordt? Door en voor kunstkenners en kunstliefhebbers, verzamelaars, wordt die banaan plots $120.000 waard. Dat is de prijs die deze of gene hiervoor over heeft. Want die banaan is zo maar geen banaan. Maar gecreëerd (nou ja) door die en die kunstenaar. Mensen: de kunstwereld is een wel heel bijzonder wereldje. Een blik Campbell’s soup, kost misschien een dollar. Maar wanneer Andy Warhol, pop art kunstenaar, er schilderijtjes van maakt, worden die miljoenen waard. Warhol zelf zei er over:
“Wat zo fantastisch is, is dat Amerika een traditie heeft ingesteld waarin de rijkste consumenten in principe dezelfde dingen kopen als de armste“.
wikipedia.org
Wat is Kunst?
‘Wat is kunst? De blik in haar ogen dat is kunst’…
Vernietigd en toch verkocht
Van Gogh verkocht tijdens zijn getormenteerde leven slechts één schilderij. Zijn werken werden pas na zijn dood als bijzonder waardevol erkend en miljoenen waard. Een schilderij van Leonardo da Vinci uit 1500 werd in 2017 verkocht voor (slik) 383 miljoen euro. Een kunstwerk, Girl with a balloon, van de anonieme kunstenaar Banksy, vernietigde zichzelf tijdens de veiling in Londen einde 2018. Het werd automatisch en publiekelijk in reepjes gesneden. Dat zat ook in het werk, en het gebeurde toen het bod van één miljoen pond binnenkwam. We vermoeden dat het een ironische stunt was van Banksy. Hij of zij wordt er alleen maar beroemder om, zeker weten. Echter: het werd nog gekker of ongewoner. De Standaard:
‘Het veilinghuis kondigt nu aan dat na een week onderhandelen gebleken is dat de bieder het werk ook zal kopen voor die biedprijs.’
Afspraak
‘”Eerst was ik gechoqueerd, maar ik realiseerde me geleidelijk aan dat ik mijn eigen stuk kunstgeschiedenis zou hebben”’, zegt de vrouw.’ ‘”Banksy heeft tijdens de veiling geen kunstwerk vernietigd, hij heeft er een gemaakt”’, zegt Alex Branczik van Sotheby’s.’ Aldus De Standaard nog. Het vervolg van het verhaal: het werk werd herdoopt tot Love is in the bin. Het lijdt weinig twijfel dat het binnen een aantal jaar opnieuw op de markt zal komen, tegen een veel hogere prijs. Wedden? Je zou ook kunnen zeggen: sommige mensen weten met hun rijkdom geen weg meer? Zoals we al in het begin van dit artikel stelden: alles zit ‘in ons hoofd’, alles is afspraak…
Wereldstunt als promotion. Want banana’s zijn big business. Maar allesbehalve ‘fair
trade’ voor de koelies. Daarom o.a. hebben we met elkaar afgesproknen dat de banaan de pisang en dus even niet ‘lekker’ en ‘gezond’ is.