Het begint maar heel langzaam door te dringen dat er na Corona andere tijden volgen. De meeste mensen, maar vooral de jeugd heeft nog altijd het idee, dat deze “coronahappening” van voorbijgaande aard is. Nou ja, een virus komt, doet zijn werk, en vertrekt naar andere oorden en houdt het pas voor gezien als zijn agressieve pogingen om mensen te besmetten geen effect meer hebben. Dat is dus wanneer we met 7,8 miljard mensen op deze aardkloot gevaccineerd zijn. Dat zou nog een tijdje kunnen duren zo voorspelden de geleerden een paar maanden geleden. Misschien eind van dit jaar of begin 2021, niemand weet dat.

Millennials zijn wereldburgers

Er wordt natuurlijk koortsachtig gewerkt aan dat vaccin door de grote farmaceuten die nu al de winnaars zijn op de beurzen. Hoe kan het verlopen op deze wereld, waarin we een tijdvak zijn ingetreden van globalisering. Door de open grenzen en de wereldwijde economische en politieke integratie, waarbij de productielijnen door de multinationals zijn verplaatst naar de goedkope lonen landen zijn onze millennials wereldburgers geworden.

Snelle tijden

Onze millennials die zijn geboren tussen 1980 en 2000, zijn mensen van de wereld geworden. Ze kennen geen grenzen en boeken de ene vliegreis na de andere. Deze generatie staat heel anders in het leven dan mijn generatie, de babyboomers. Het is een wereld van verschil tussen deze generaties. Zoals ik in mijn jonge jaren de vakanties doorbracht in eigen land, en later in het autootje wat verder over de grens Europa in, zo scannen de millennials het internet af naar goedkope vliegreizen en boeken een paar vluchten in het jaar. Ook mijn kinderen, die alle drie een eigen huishouding hebben, mag ik regelmatig naar Schiphol rijden en vervolgens weer ophalen na hun zoveelste goedkope ticket. Kost geen drol pa, hoor ik dan telkens met een cynische ondertoon. Dat cynisme is opzettelijk omdat ze weten dat ik niet vlieg vanwege mijn vliegangst. Hoef niet zo nodig, heb nog steeds niet alle mooie plekjes in mijn eigen land gezien. Ik zie een totaal andere leefstijl bij onze jeugd dan zoals wij dat in onze jonge jaren ervoeren. Natuurlijk staat de tijd niet stil maar profiteren we mondiaal van een snelle technologische vooruitgang.

Ongekende welvaart is niet houdbaar

Door de mondialisering en de enorme groei in de luchtvaart(maatschappijen) zijn we in feite omgevormd tot wereldburgers. Ook het internet draagt hierin bij. Met gemak maken we via skype en sociale media een beeldverbinding met een verre vriend aan de andere kant van onze aardkloot. De vooruitgang in de 20ste eeuw heeft ons een ongekende welvaart gebracht. Het kon niet op. Het leek wel of er door de mondialisering geen depressie van formaat meer denkbaar was. Er was een enorme flexibiliteit op gang gebracht dus was het makkelijk schakelen om de economische groei op peil te houden. We hadden centrale banken die de kredietuitgifte nog wat verder wisten op te voeren door het alsmaar goedkoper te maken. En mochten de bankbalansen vollopen met slechte leningen dan kochten de ECB en de FED dat waardeloze schuldpapier wel op via hun QE-opkoopprogramma. Niemand, nou ja bijna niemand, die twijfel kreeg of deze noodmaatregel uiteindelijk zou kunnen leiden tot het einde van het huidige fiat geldsysteem. 

Even pas op de plaats 

We naderen het eindspel van een financieel systeem dat is gebouwd op krediet. Niemand die exact een draaiboek weet te maken op welke manier de rollen worden verdeeld tussen de beleidsmakers van centrale banken en politici. Het lijkt een klucht maar het is een treurspel, en dat is het probleem juist. Wie wil daar nu de hoofdrol in spelen. Toch staan de toeschouwers nu te popelen en wachten we op het moment dat de gordijnen opengaan. Ineens is het publiek massaal geïnteresseerd in een drama van formaat. Wie gaat nu de regie pakken? Is dat Trump of een Merkel of een Macron, of een Johnson, of gewoon madame Lagarde van de ECB die het gordijn opentrekt en kiekeboe roept. Bij gebrek aan spelers gaat de voorstelling niet door. Het in grote getale opgekomen publiek druipt met afhangende schouders af. Wachten op de dingen die komen gaan. Nu theaters, bioscopen, kroegen, winkelstraten, vliegvelden en zelfs productieketens deels gesloten zijn. Ach ja, het is maar tijdelijk. Toch? Na 1 of 2 maandjes gaan we er weer volop tegenaan. Alsof er niets gebeurd is. Soms is het nodig om even pas op de plaats te maken. Dat begrijpt ook onze jeugd nog wel.

Terug naar fabrieksinstelling

Maar hoe lang is even? Hoe gaan we onze jeugd uitleggen dat het begrip “even” in de monetaire geschiedenis meestal een tijdvak bestrijkt van meerdere jaren, soms wel een jaar of tien. Dat een monetaire systeemreset niet een kwestie is van even een storing op het internet oplossen. Dat een op krediet gebouwde verzorgingsstaat niet zomaar kan worden herstart door terug te schakelen naar fabrieksinstelling. De jongere generatie heeft in dit digitale tijdperk een andere manier van denken ontwikkeld. Veel storingen worden opgelost in een aantal minuten of desnoods een paar dagen, maar een mondiale monetaire systeem reset valt niet op te lossen met de rekenkracht van de computer. Dat werkt anders. In de geschiedenisboeken zijn de monetaire drama’s tot in den treure beschreven. Hoe munteenheden en muntunies in gouden eeuwen ten onder gingen. Altijd was het overtollig krediet de oorzaak. En altijd eindigde een gouden tijdperk in een revolutie. Altijd was het de scheefgroei en inkomensongelijkheid dat de samenleving de straat op stuurde en altijd was het monetaire beleid de schuldige. Zelfs het nieuwe digitale tijdperk kan deze atmosfeer niet veranderen.

Zou onze jeugd het weten

Zouden de lesboeken economie in deze 21^ste eeuw nog aandacht besteden aan de weeffouten in ons monetaire systeem? Zouden onze millennials voorbereid zijn op een crisis vergelijkbaar met de depressie van 1929 – 1932? Zouden ze geleerd hebben dat de hoogconjunctuur zich beweegt in  cyclussen. De lange cyclus van 80 tot 100 jaar waarin zich ongeveer 7 tot 10 recessies voordoen en daarna een depressie van formaat? Zou onze jeugd weten dat de geschiedenis zich herhaalt, ook al zijn de technieken en de (vervoer)middelen anders, maar niet het menselijk doen en denken. Zou onze jeugd weten dat je je moet indekken voor de komst van mindere tijden? Dat je daarvoor reserveringen opzij legt. Dat je ooit een rentevergoeding ontving voor je spaargeld? Dat in tijden van een omgekeerd rente-verdienmodel het einde in zicht is van een monetair systeem dat is gebouwd op krediet? Zou onze jeugd weten dat niet het Coronavirus de verspreider, c.q. veroorzaker is van de sociale onrust die zich straks openbaart? Zou overigens iedereen beseffen dat het fiat geldsysteem de oorzaak is dat het vertrouwen van de bevolking wegvalt? En zou iedereen begrijpen dat sociale onrust niet is te stoppen door het uitdelen van gratis geld?

Hoop doet leven

Zou iedereen nu begrijpen dat het sprookje over en uit is? Gratis geld bestaat niet. Geld had alleen waarde als daarvoor een tegenprestatie werd geleverd in de vorm van diensten of goederen. Als ik zomaar geld ontvang voor niets dan weet ik genoeg. Als Trump zomaar een bedrag overmaakt naar de rekening van arme Amerikanen, zonder dat deze een tegenprestatie hoeven te leveren, en niet hoeven terug te betalen, dan weet ik genoeg. Wat ik nog niet weet is in hoeverre de nare gevolgen van mijn conclusie zou zijn doorgedrongen bij onze jongere generatie. Ze wuiven mijn gevolgtrekking met het grootste gemak weg. Maar wie weet. Straks leven we met ons allen op als mondiaal de lockdowns weer worden opgeheven en we massaal ons geld gaan uitgeven. Laat ik mijn column eindigen met deze gedachte: Hoop doet leven! We gaan de lente in en daarna de zomer. Laten we de economie rusten, ik zoek de zon op. Na ons de zondvloed.

GW