Zelfcensuur is misschien nog wel nefaster dan offficiële censuur. Bij dit laatste, niet ongewoon helaas in nog tal van landen, verbiedt een overheid het vrije woord. De vrije expressie van gedachten in de media, pers, boeken en andere schrifturen. Kun je nagaan hoe belangrijk het Woord en de Gedachten nog altijd zijn. Censuur van overheidswegen dus. Daar kun je met veel moed en ingeniositeit nog aan ontsnappen, misschien, eventueel. Amnesty International noemt recent onder veel meer gevallen in Niger, Libanon, Burkina Faso, Maleisië,… In dit soort landen kan je de gevangenis ingaan wanneer je zogenaamde controversiële gedachten uit. De lijst is lang en niet eindig. Maar zelfcensuur is een heel ander virus dat het vrije woord aantast. ´Het zit vanbinnen´, zingt Clouseau, en dat klopt helemaal. Bij zelfcensuur verbied je jezelf om… je bent je eigen censor. Zo was het in 2001, de aanval op diverse gebouwen in de States, not done om hier vragen bij te stellen. Zoals: waarom valt men de Verenigde Staten aan? Of: was Bin Laden niet onze bondgenoot, in de strijd om Afghanistan? Vragen stellen, naar achtergronden speuren – ´t was niet salonfähig. On-Amerikaans, niet patriottisch. De meeste journalisten en broodschrijvers hielden hun pen dan ook in. Nieuwscommentators slikten hun woorden in. Er was de druk vanwege de maatschappij, de publieke opinie, de baas van het netwerk, de eigenaar van het mediaimperium. Zwijgen, ja-knikken, instemmen werd het adagium. Eenheid, vlaggengezwaai, ieder neus dezelfde kant op. Geen dissonanten please. Want wij zijn the good guys en zij de bad guys. Zwart-wit. Eenvoudig en simpel. Begrijpelijk en duidelijk. Hoe helder kan het zijn? Bij zelfcensuur zijn we onze eigen gedachtenpolitie.
Nestbevuiler
Net als toen Michael Moore zijn gekroonde documentaire ´Fahrenheit 9/11´uitbracht. Goed dat Moore genoeg medestanders en financiële middelen had en heeft, die hem een zekere onafhankelijkheid bieden. Of dit prachtige, uiterst kritische, cynisch-grappige werkstuk contra de Bush administratie was er misschien nooit gekomen. In de periode na het uitkomen in 2004 kon de filmmaker slechts de straat op vergezeld van lijfwachten. Hoe kon een Amerikáán zo het eigen nest bevuilen? Het plebs zou hem naar de keel hebben gegrepen, al het kon. Maar nu terug naar het heden en wel naar Nederland. Mensen – waarmee zijn we wel bezig?
(Zelf)kritiek
Communiceren, dialoog houden, gedachtenwisseling open houden is er niet makkelijker op geworden in 2020. Geen sereniteit meer hier. Black Lives Matter, jawel. Maar het Vrije Woord eveneens, zoals de twitteraar terecht stelt! (Trouwens: All Lives Matter, toch?) Bedrijven trekken producten terug uit de markt. Of veranderen merknamen. In de VS kan het nog gekker: ´The National Football League’s Washington franchise will change the Redskins name and logo, the team announced Monday´. Te offensief versus de native Americans heet het, de Indianen dus. Hoe onnozel kan je ´t bedenken. We hoorden nog van een, ook Amerikaanse actrice die zich publiek verontschuldigde omdat ze een transgender rol had gespeeld. Het was bij nader inzien (omdat ze er kritiek op kreeg!) niet aan haar dit te personifiëren zei ze, want daar had ze eigenlijk niet de juiste ervaring voor. Zei ze zelf. Om zich die wereld in te beelden. En dat ze ´t nooit meer zou doen! Mensen mensen, we sloven ons uit in verontschuldigingen. Gaan vrijwillig diep-buigend door het stof. Om toch maar niet op, eender welke of van wie, tenen te trappen. Tjonge jonge. En lang dat die tenen vaak zijn? Je houdt ´t niet voor mogelijk.
Massahysterie
Het begon al met die idioterie van een Zwarte-Piet-die-niet-zwart-mag-zijn. Gaan we de geschiedenis duiden of herschrijven? Want dan hébben we werk voor de boeg hoor?! En het zal alles, die schmink en maquillage, geen sikkepit uithalen om zelfs een centimeter of onsje racisme uit de wereld te krijgen, dat ook nog. Racisme is historisch gegroeid, zit in hoofden en is geconditioneerd. De meerderheid van het volk is niet zo eng-denkend. Racisme is de uitzondering, tenzij we het een hoofdplaats geven. Onder een microscoop leggen, de fijne kam er doorheen halen, de supertroopers op zetten. In talkshows alle aandacht geven, in het nieuws opvoeren al hoofditem en wat al. Als we allemaal tezamen iets relatief kleins opblazen, ja, dan wordt ´t vanzelfsprekend groot, reusachtig zelfs. Dachten we dat alleen witte mensen discrimineren? Think again. In India, landen van Afrika: hoe donker de huidskleur hoe meer er op je wordt neergekeken. Afrikanen discrimineren Afrikanen. Indiërs discrimineren Indiërs. Dus effe dimmen, even relativeren alles hoor, goed? We zouden beter eens naar mensen met gezond verstand en rede luisteren. Ze bestaan nog! In plaats van als hysterische kippen zonder kop rond te rennen. In plaats van heiliger te willen zijn dan de Paus. Kijk wat wereldster acteur Morgan Freeman erover zegt.´´Ik stop met jou een witte man te noemen, als jij stopt met mij een zwarte man te noemen´´:
Ieder dient zijn bek dicht te houden tot de volgende US verkiezingen.
.
Daarna barst de hel los.
Oppervlakkige mooischrijverij kan niet verhullen dat Nederland een ‘institutioneel’ probleem’ heeft met discriminatie.
Geen sprake van ‘stofkam’ en ‘lange tenen’, als:
. officieel wordt erkend dat de tolerante multiculturele samenleving is mislukt,
. overheidsdiensten en arbeidsmarkt selectie naar etnisch profiel toepassen,
. patriottische heldenverering nog steeds algemeen wordt ‘onderwezen’ in de vaderlandse geschiedenis en de darmee verbonden symboliek, zonder voorbehoud ten aanzien van eeuwenlange koloniale onderdrukking, uitbuiting en slavernij.
Wie het verleden wil begraven mag het heden niet romantiseren.