In het rijke Westen gaan we er standaard vanuit dat het met voedselzekerheid wel goed zit. De hogere voedselprijzen op de wereldmarkt raken voornamelijk de mensen in de ontwikkelingslanden, waarbij de mensen vaak 80% van hun inkomen kwijt zijn aan voedsel. De iets hogere voedselprijzen hier kunnen de meeste mensen toch vrij gemakkelijk ophoesten.
Wie iets verder kijkt naar de voedselproductie, ziet dat de voedselproductie een tamelijk energie (lees: olie) intensieve bezigheid is (1). Zo zijn er heden ten dage 10 calorieën nodig om één calorie aan voedsel te produceren, te verpakken en te vervoeren naar de consument. Vroeger, voordat we fossiele brandstoffen hadden, was dit aanzienlijk minder dan één calorie. Zodoende konden er zich steden vormen en ook ontwikkeling plaatsvinden. De goedkope energie heeft de weg opengezet voor landbouwhervormingen, zoals de groene revolutie. Dit leidde tot de industriële landbouw en de bio-industrie.
De industriële landbouw leidt tot het gebruik van kunstmest, opdat deze verbouwmethoden anders de grond teveel uit doen putten. Deze kunstmest is gemaakt van fosfaten (peak fosfaat is rond 2035) (2) en olieproducten, welke beide eindige producten zijn. De situatie voor de bio-industrie is in feite nog erger. Qua uitstoot zouden voor ieder vleesetend persoon, vier mensen vegetarisch kunnen eten. Ook het matigen van de vleesconsumptie is effectiever is dan welke antibroeikasgas maatregel dan ook, omdat methaan een veel sterker broeikasgas is dan CO2 (3).
Één van de problemen van de bio-industrie is dat hiervoor een boel veevoer, van o.a. Latijns Amerika, aangevoerd moet worden om de dieren te voederen. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de toename van vleesconsumptie en luxere voedingsproducten in de opkomende economiën, zoals China, India en Brazilië. Naar schatting stijgt de wereldbevolking naar 9 miljard in 2050. Dit legt des te meer druk op de beschikbare bronnen.
Heel de voedselproductieketen en ook de transport en verpakking ervan is afhankelijk van goedkope olie. Volgens statistieken gebruikt de Verenigde Staten meer dan 60% van de olie voor transport (5). Ook deze goedkope olie is in de nabije toekomst niet meer vanzelfsprekend. Dit komt door peakoil (6). Peakoil van conventionele ruwe olie is volgens veel bronnen al in de tweede helft van het afgelopen decennium plaatsgevonden (7). Peak oil betekent niet dat alle olie ineens op is, maar dat de makkelijkst winbare helft van de olie al opgepompt is en ook de maximale olieproductie is bereikt. Na peakoil zal de hoeveelheid en de kwaliteit van de winbare olie steeds minder worden. Zo rond 2015 a 2017 wordt verwacht dat olie-afname echt merkbaar gaat worden. Als gevolg hiervan zullen olie-exporterende landen stoppen met het exporteren en mogelijk zelf ook importeerders worden.
Als alternatieven voor deze ruwe olie praat men dan over de aardgasreserves, waar de piek ruim 10 jaar later is: (8) teerzanden in Canada, biodiesel, algendiesel, kernenergie en andere fossiele brandstoffen. Duidelijk is wel dat deze fossiele bronnen en uranium (9) ook in betrekkelijk korte tijd eindig zijn en tevens is het een enorme aanslag op het milieu. Biobrandstoffen putten de bodem alleen maar verder uit en is een grote bedreiging voor de voedselzekerheid van de armen op deze wereld. Algen (10) hebben wel veel potentieel, maar zijn nu nog duur en kunnen niet aan al onze vraag voldoen. Sommigen komen met allerlei fantasieverhalen van zelf aanvullende olie, vrije energie motoren, etc. Dit soort verhalen leidt er alleen toe dat er uiteindelijk NIET gehandeld wordt. Een sterkere afname van olie en de voedselproductie die globaal georganiseerd is en veel olie gebruikt voor productie en transport, kan er toe leiden dat de voedselprijzen binnen een niet al te lange tijd de pan uitrijzen. Dit kans mijns inziens alleen opgelost worden door de productie van primaire levensbehoeften veel minder van olie afhankelijk te maken en het lokaal te produceren.
Ook een economische collapse kan een boel problemen veroorzaken aangaande de voedselzekerheid. Helaas kan de voedselzekerheid problematiek veel acuter worden door ons eigen economisch handelen wat kan leiden tot een volledige economische collapse. Eind 2008 hebben we al op het punt gestaan van een volledige economische ineenstorting (11). Het had weinig gescheeld of de economie was in elkaar gestort en een staat van beleg was uitgeroepen in Amerika.
Momenteel leent de VS zich uit de kredietcrisis en tevens is de FED begonnen met het opkopen van staatsleningen tegen 0% rente. De dollar is daarbij ook de munt die gebruikt wordt voor de oliehandel en door het beleid van de Fed neemt het vertrouwen in de dollar alleen maar af. Vooralsnog betaalt iedereen zijn olie in dollars (het zogenaamde petrodollar stelsel), maar ook hier zijn al barsten in te vinden. Zo is de oorlog in Irak ontstaan, omdat Irak zijn olie euro’s wilde hebben en ook handelen Rusland en China onderling met hun eigen valuta. Dit is inclusief de handel van olie. Indien het gros van de landen de olie in andere valuta gaan afrekenen, valt de vraag naar de dollar weg en wordt een volledige crash van de dollar verwacht (12). Dit gevolgd door een fikse economische crisis. Hierbij loopt de US serieus het risico op een grote voedselcrisis, omdat de US geen olie meer kan importeren voor hun energie slurpende landbouw. Hoe de gevolgen zijn voor de Eurozone met hun zwakke (PIIGS) broeders in het zuiden en het financiële beleid die men van de US toch volgt is niet te voorspellen, maar ook hier moeten we rekening houden met een onprettig scenario. En wat de mondiale gevolgen zijn van een crashende dollar en een opvolgende euro is onbekend, maar de gevolgen allesbehalve prettig. Reden genoeg en meer dan hoog tijd om tot actie te komen en aan alternatieven te werken. We moeten in de tijd die ons rest zo goed mogelijk voorbereiden op de komende fase van de crisis. Daarom nu tijd voor alternatieven en oplossingen.
Het is inspirerend om te zien hoe Cuba met de olieboycot na de val van de muur omging (13). Ondanks het feit datik nadrukkelijk geen fan ben van welke dictatuur dan ook, moet ik wel zeggen dat je hier in de Westerse wereld geen kordaat optreden van onze politieke leiders hoeft te verwachten. Zij kijken ondanks alle problemen, die er in de nabije toekomst opduiken nog steeds richting een systeem wat met de kredietcrisis in 2008 is overleden. Ook is hun geloof in de (in mijn ogen onhaalbare) economische groei torenhoog. Daarom is het belangrijk om zaken zelf of beter gezegd met een gemeenschap van mensen aan te pakken. Je kunt bijvoorbeeld denken aan zaken als Transition Towns (14). Ook kan je overwegen om te emigreren naar minder druk bevolkte gebieden, waar de lokale voedselzekerheid wel gegarandeerd is.
Ik denk dat het naast het lokaliseren van de economie ook zaak is om de politiek duidelijk te maken dat er een heel ander beleid nodig is. Het kan o.a. door keer op keer te wijzen dat duurzaamheid een elementair onderdeel is van de uitgangspunten van de afzonderlijke politieke partijen. Het is in dit kader echt opvallend te noemen dat de nodige oud politici ook wijzen op de noodzaak van sociale en economische hervormingen.
Serge
1) http://www.detijdloopt.be/index.php?option=com_content&task=view&id=315&Itemid=208
http://www.permacultuurnederland.org/index.php?id=27
2) http://en.wikipedia.org/wiki/Peak_phosphorus#Phosphorus
http://nl.wikipedia.org/wiki/Kunstmest [vooral onderaan] en ↑ Cordell, D. (2010): The Story of Phosphorus. Sustainability implications of global phosphorus scarcity for food security, Linköping University.[van Wikipedia]
3) Meat the truth – http://www.youtube.com/watch?v=2uTJsZrX2wI
4) http://nl.wikipedia.org/wiki/Wereldbevolking
5) http://www.bosbouwbeleggingen.nl/bosbouwbeleggingen.nl/olieverbruik.php
6) http://en.wikipedia.org/wiki/Peak_oil
7) http://nl.wikipedia.org/wiki/Peakoil#Tijdstip_van_de_Oil_Peak
8) http://en.wikipedia.org/wiki/Peak_gas#World_peak_gas
9) http://en.wikipedia.org/wiki/Peak_uranium#Pessimistic_predictions_for_peak_uranium
10) http://en.wikipedia.org/wiki/Algae_fuel
11) http://en.wikipedia.org/wiki/Financial_crisis_of_2007%E2%80%932010#Credit_markets_and_the_shadow_banking_system
12) http://www.youtube.com/watch?v=pnteMtJt73k
http://www.youtube.com/watch?v=U0v1Zlyahe4
13) The power of community. How Cuba survived the peakoil. – http://www.livevideo.com/video/mercofspeech/CD893609A0CB495D9A9CF04AC9E4AEFF/power-of-community-how-cuba-.aspx
14) Transition Towns Nederland http://transitiontowns.nl/
