Centrale banken krijgen steeds meer macht

Na eerdere geruchten over samenwerkingen tussen centrale banken en overheden bracht de Britse overheid vrijdag 9 november naar buiten dat het een deal heeft gesloten met de Bank of England (BoE) om de overwinsten van de centrale bank te gebruiken om de kwakkelende economie te stimuleren. Mervyn King, gouverneur van de Bank of England, noemde het besluit een kleine stap om de economie te helpen, terwijl economen de beslissing vooral zien als steun in de rug van George Osborne, Chancellor van de Britse overheid.

Een controversiële stap

Sinds de centrale bank in maart 2009 is begonnen met het zogenaamde Quantitative Easing programma is er voor in totaal voor 375 miljard(!) pond aan obligaties opgekocht. De betaalde rente op deze obligaties zal naar verwachting in totaal 35 miljard pond bedragen in maart 2013. Deze controversiële stap komt dus niet onverwacht.

Al enkele maanden is duidelijk dat centrale banken wereldwijd zich nog meer willen inspannen om de globale economische vertraging een halt toe te roepen. De volgende stap, een situatie waarin centrale banken de schulden van nationale overheden willen gaan wegstrepen, is dan ook niet meer ondenkbaar. Wellicht in eerste instantie een radicaal idee, wat niet op korte termijn kan worden doorgevoerd, echter is het een optie waar we rekening mee moeten houden.

Het proces zal veranderen

Hierbij zou er geen sprake meer zijn van gesteriliseerde aankopen van centrale banken. Tot nu toe zijn de aankopen van bijvoorbeeld de FED, de ECB, de BoJ of de BoE ‘neutraal’ en wordt bij elke aankoop van staatsobligaties eenzelfde hoeveelheid ergens anders uit het systeem gezogen. De huidige stap van de Engelse overheid om de winsten van de centrale bank te gebruiken om de bezuinigingsdoelen te halen is slechts een eerste, maar niet onbelangrijke stap in het proces van de verschuiving van de macht. Het effect op rentestanden van obligaties valt echter nog te bezien.

Investeerders kunnen hun interesse verliezen in overheidsobligaties als overheden dit pad gaan bewandelen, waardoor centrale banken in een later stadium een nog centralere zullen gaan spelen. De prijzen van Britse overheidsobligaties (Gilts) stegen door het nieuws, al verwacht Robert Stheeman, hoofd van het Britse agentschap die verantwoordelijk is voor de schulduitgifte, dat het effect in de markt op de lange termijn “te verwaarlozen” is. Op korte termijn is deze maatregel echter positief voor het budget van de Britse overheid, waardoor de Britse minister van Financiën mogelijk minder bezuinigingen hoeft door te voeren. Hierdoor neemt de kans toe dat ofwel hogere belastingen of minder overheidsuitgaven geschrapt kan worden.

Hoe onafhankelijk zijn centrale banken nog?

Economen wijzen vooral op het gevaar dat deze korte termijn stimulus een verdovende werking heeft op politici, terwijl de onderliggende problemen in de structurele tekorten van de begroting niet aangepakt worden. Ross Walker, econoom bij Royal Bank of Scotland, waarschuwt dan ook dat de huidige stap vooral en belangrijk vraagteken zet bij de onafhankelijkheid van de centrale bank. Ook de dynamiek tussen het Ministerie van Financiën en de centrale bank zou kunnen veranderen denken economen. “Elke verandering in initiële overeenkomsten betreffende QE doet de vraag rijzen wie werkelijk de leiding heeft, en met welke motivatie.”, aldus Malcolm Barr, econoom bij JP Morgan.