Ingezonden artikel | Als er ooit een einde komt aan het vermogen van overheden om schuld op schuld te stapelen dan is het niet onwaarschijnlijk dat dit zal gebeuren in het land waarbij dat proces het verst is gevorderd. Of Japan daadwerkelijk de eerst volgende dominosteen zal zijn die om gaat vallen is natuurlijk niet zeker, maar de situatie waarin het land zich in bevindt is op zijn minst opmerkelijk te noemen. Met een schuld-tot-bbp (bruto binnenlands product) ratio van 230% staat Japan momenteel bovenaan dit lijstje.

Japan is 25% van inkomsten kwijt aan rente

De Japanse overheid betaalt per jaar 10,5 biljoen yen aan rentebetalingen, terwijl de totale inkomsten uit belastingen 42 biljoen yen zijn. Kortom, 25% van de belastinginkomsten wordt alleen al besteed aan de kosten van het hebben van de staatsschuld. Verder is opmerkelijk dat dit percentage groeiende is, ondanks het feit dat de Japanse rente historisch laag is door de ogenschijnlijke onverzettelijke opwaartse trend van de Japanse staatsobligaties.

Japanners kopen Japanse schuld

Een veel gehoord argument voor de stabiliteit van de Japanse financiële markten is dat de schuld niet in handen is van het buitenland, maar vooral van de Japanners zelf. De rentebetalingen komen zo dus vooral terecht bij de eigen bevolking. Op die manier lijkt er geen vuiltje aan de lucht, maar zit er toch niet een spreekwoordelijk addertje onder het gras? Ik ken namelijk geen succesvolle natie uit de geschiedenis die structureel meer schuld accumuleerde dan de eigen economie groeide.

Vergrijzing & sterfteoverschot

De Japanse bevolking krimpt de komende decennia in rap tempo door een sterfteoverschot en een streng immigratiebeleid. Schattingen geven aan dat tegen 2060 ongeveer 40% van de Japanse bevolking ouder is dan 65 jaar. Een vergrijsde samenleving, met een lage beroepsbevolking brengen niet alleen oplopende kosten met zich mee, het vermogen van de beroepsbevolking om de oplopende Japanse staatsschuld te financieren zal tevens afnemen. Een substantiële groei van de economie wordt met een krimpende beroepsbevolking ook een lastige zaak, waardoor de schuld-tot-bbp ratio nog harder kan toenemen.

Lage rente: Hoe lang nog?

Door de lage rente lijkt er momenteel niet veel aan de hand, maar schijn kan bedriegen. Een opwaartse trend kan zeer plotseling afbreken. Het is zeker niet ondenkbaar dat de Japanse centrale bank het begrotingstekort in toenemende mate zal gaan financieren. Met de verkiezing van Shinzo Abe afgelopen december is het inflatiedoel al omhoog bijgesteld en zal de Japanse centrale bank meer staatsobligaties gaan opkopen. Dat dit negatieve gevolgen heeft voor de waarde van de Japanse yen zagen we de afgelopen maanden in de valutamarkt, maar ook in de prijs van goud in yen.

Rentepercentage & Inflatieverwachting

Iemand die deze problemen als geen ander kent is Kyle Bass. Volgens deze fondsmanager kunnen de Japanse overheidsfinanciën in problemen komen als de inflatie oploopt door het beleid van de Japanse centrale bank. Zijn uitgangspunt is volgens mij de relatie tussen het rentepercentage en de inflatieverwachting. Het is gebruikelijk dat de rentepercentages stijgen als de inflatieverwachting toeneemt. Dit zou betekenen dat door het opvoeren van de inflatie de rente op de Japanse staatsobligaties zal toenemen. Bij al genoemde dalende rentepercentages stegen de rentebetalingen al tot 25% van de totale overheidsinkomsten.  Met een stijgende rente zal dit percentage helemaal snel toenemen, waardoor de Japanse overheidsfinanciën door het ijs zullen zakken. Paniekverkopen van Japanse staatsobligaties zullen dan de wereldwijde financiële markten tot een nog groter gekkenhuis maken dan ze nu al zijn.

De toekomst van Japan

Volgens mij staat de Japanse overheid dan voor twee keuzes. De staatsschuld moet geherstructureerd worden, waardoor enigszins vrijwillig een einde gemaakt aan de krediethausse of het laat de geldpers van de centrale bank op volle toeren draaien, wat het risico op hyperinflatie aanzienlijk zal laten toenemen. Welke het precies gaat worden zal de toekomst uitwijzen. Misschien zie ik wat over het hoofd, maar mijn ogen zijn in ieder geval gericht op de Japanse obligatie en valutamarkt. Als de Japanse domino begint te vallen, dan moet het in die markten waar te nemen zijn.

Martijn Berkelaar