Geen Euro, maar wat dan wel? In een recente discussie werd ik door één van forumleden hier op Biflatie.nl weer eens met mijn neus op de feiten gedrukt over de euro en de EU en het grote ongenoegen, dat daarbij altijd weer de kop opsteekt. Het blijft altijd een kwestie van voor- en tegenstanders, al dan niet rechtmatig beargumenteerd. Als je daarentegen de zaken van een zekere afstand bekijkt, dan blijkt eigenlijk dat er een aantal politieke en economische stromingen soms met de meest vreemde ‘feiten’ aan komen dragen, die echter niets met een verenigd Europa of een betere wereld van doen hebben.

Fritz  Scharpf van het Max Planck Instituut omschrijft het als volgt. En hij geeft de volgende overwegingen mee.

Het Eurosysteem is verkeerd opgebouwd en kan nooit goed functioneren. Een huis, waarvan de fundamenten niet goed gelegd zijn, zal instorten. Daarom moeten we op zoek naar een stabieler, nieuw Europees geldsysteem.

Theorie en geestdrift

We hebben ons laten leiden door verkeerde economische theorieën en onze niet te stuiten geestdrift voor een Verenigd Europa. Een toekomstig wereldspeler van formaat zou het worden. Maar de euro heeft ondertussen veel wantrouwen, verachting en vijandschap tussen de verschillende Europese landen laten ontstaan. Wie een Verenigd Europa na aan het hart ligt, zou dan ook juist afscheid van de huidige euro moeten nemen.

Voorstanders

En juist iedereen, die zich de afgelopen jaren voor de Euro heeft uitgesproken, benadrukte altijd dat een Verenigd Europa hen na aan het hart lag. Het gemakkelijkst te doorzien zijn de argumenten van de mensen voor wie de gemeenschappelijke Europese markt de drijfveer is. Want als verkapte nationalisten wordt ons altijd voorgehouden hoe de export en de arbeidsplaatsen in gevaar komen, wanneer er weer eens over alternatieven wordt gesproken. Van dit soort Europeanen horen wij zo goed als niets over de menselijke catastrofe die zich voltrekt in de Zuid-Europese landen.

Iets geloofwaardiger zijn degenen die de soevereiniteitsrechten van de staten over willen dragen aan Europese instituten en die d.m.v. een sterker Europees Parlement  een uitweg zien tot redding van de euro. Maar hen kunnen we verwijten dat het hun niet gaat om de euro maar om Europa. Hier horen we vaak het argument: als de euro verdwijnt dan verdwijnt ook Verenigd Europa. Gevolgd door een wel zeer zwak argument als het om democratie gaat: meer macht aan het Europese Parlement dan komt alles goed.

De kern van het Europa idee

De kern van het Europese idee is democratie en sociale voorzieningen resp. rechtvaardigheid. Ze zeggen dat ze willen dat alle burgers zich in de besluitvorming  over de Europese aangelegenheden moeten mengen. En willen ook dat we voor elkaar instaan, gezien in het kader van de sociale verzekeringen om de zgn. levensrisico’s te beperken.

Verkeerde weg?

Alleen de ingeslagen weg van het overdragen van soevereiniteit aan de Brusselse overheid is de verkeerde weg om democratie en sociale rechtvaardigheid te brengen. Er zijn nu eenmaal bepaalde principes in hoe de democratie werkt, waarbij de wil van de meerderheid ten uitvoer gebracht wordt. Wat in een kleine gemeenschap op gedecentraliseerde manier gemakkelijk verwezenlijkt kan worden, kan en mag niet aan hogere overheden, zoals gemeente, provincie, land overgedragen worden. Dit leidt onherroepelijk tot belangenverstrengeling en conflicten.

Centralisatie

Onze huidige maatschappij is gericht op centralisatie van bestuur. En degenen die dit ondersteunen zullen iedere poging tot verdere centralisatie aangrijpen. En in twee bereiken van ons alledaagse leven kunnen we al zien hoe verkeerd dit is. De door de financiële wereld in gang gezette centralisatie en globalisatie heeft tot de huidige financiële crisis in de wereldeconomie geleid. In een democratische maatschappij moet daarom weer terugkeren naar kleinere (spaar)banken en geld moet weer de rol op zich nemen waarvoor het in het leven geroepen is. Casino’s is een andere tak van industrie. Dat de USA door Wallstreet geregeerd wordt is een publiek geheim, en dat de Europese regeringen en parlementen ook aangestuurd worden door de banken is inmiddels ook wel duidelijk.

Decentralisatie en democratie

De concentratie in de energiesector heeft ons in de richting van atoomenergie gedreven en heeft immense projecten tot gevolg gehad. Een milieuvriendelijke energiesector daarentegen is decentralistisch. Immers kleinere leefgemeenschappen zorgen nu al voor volledige dekking van hun energiebehoeften en hebben daarbij beslist geen Europese commissies nodig. Vaak starten dit soort projecten als particulier initiatief. Het – misschien – goedbedoelde project van verder overdragen van soevereiniteitsrechten op Europees niveau staat alleen maar een verdere democratisering in de weg, zoals men aan de hand van bovengenoemde voorbeelden kan zien. Zij zijn in de kern niet gerechtvaardigd en voert tot verdere uitholling van de democratie. Geen parlement ter wereld wordt zo door de lobbyisten beïnvloed als het Europese Parlement.

Ander geldsysteem en conclusie

Zoals al is gezegd is de euro op de verkeerde manier geconstrueerd. En als je voorstander was, kon je lange tijd geloven dat het mogelijk zou zijn de euro zodanig aan te passen, dat het Europese financiële huis alsnog een stabiele fundering zou kunnen krijgen. De achterliggende jaren hebben nu aangetoond dat dit een verkeerde inschatting was. De invoering van een gemeenschappelijke munt in de landen met een verschillende politiek in de economie, financiën, sociale voorzieningen en lonen  vroeg natuurlijk om dit soort conflicten.

En in het Europese kader inzake afspraken over begrotingstekorten, geen staatsfinanciering door de Centrale Bank, geen transferunie en geen bail-outs is weinig tot niets terecht gekomen. Zo werd verdragsbreuk en rechteloosheid tot basis van de euro – noem het maar banken reddingspolitiek. De eventueel nieuwe voorstellen voor verdere Europese integratie d.m.v. een Europese munt moeten de politieke en economische fouten van de oude euro vermijden.

• Op- en afwaarderingen moeten geheel parallel lopen met de inflatieverschillen.
• Voor alles moet het op democratische leest geschoeid zijn.
• Ook mag het beslist niet tot een dominante rol komen voor enige Centrale Bank of land.
• Een democratisch gecontroleerd – of op zijn minst legitiem – instituut zou tot monetaire interventies gerechtigd zijn, die de Europese economie stabiliseert en haar tegen de chaotische financiële markten beschermt.
• Het herinvoeren van kapitaalverkeercontrole kan daarbij van groot nut zijn, want dat belemmert de kapitaalvlucht.

Het veelgehoorde tegenargument dat de overgang naar een ander Europees geldsysteem ook met grote gevolgen (kosten) gepaard zal gaan, is zonder meer waar en ook terecht. Maar het vasthouden aan het huidige systeem leidt tot nog veel grotere schade. Een enigermate gecontroleerde overgang naar een nieuw en stabieler Europees geldsysteem is beter dan de onvermijdelijke ramp, die een nieuw systeem zal veroorzaken. Maar een verandering moet er komen, of we nu willen of niet.

Bron: vertaald en bewerkt naar Fritz Scharpf’s artikel in het Handelsblatt.