Over de Financiële Relativiteitstheorie

Deflatie radicaal toegepast vanuit een mondiaal perspectief | Een wereld gevangen in begrensde rationaliteit heeft nood aan ‘out of the box’ impulsen om de cirkel te doorbreken, de financiële relativiteitstheorie als neutraliserende attractor stoot vaak op de begrenzing zelf, paradox of dogma? Ontvankelijkheid, dialoog en oprechte solidariteit zijn noodzakelijke voorwaarden om ons te verlossen van onze gezamenlijke problemen, in weerwil van het meningsconflict dat erover bestaat.

Chaospunt is de lokaal Belgische roepnaam voor een initiatief dat behoort tot het STIR netwerk en ambieert duurzame menselijke vooruitgang. Dit innovatieve project behartigt een mondiale aanpak dat zich lokaal laat vertalen. De Nederlandse stichting STIR is de motor van een zaaiproces van sustainocratische samenwerkingsvormen, de inspirator en grondlegger van de Sustainocratie is dhr Jean-Paul Close.

1. STIR Academy

STIR betekent in het Engels roeren, omgooien, verwarren … en dat is precies wat we met deze beweging doen. Op deze manier ontstaan nieuwe menselijke en institutionele verbindingen die zich richten tot de missie  van duurzame menselijke vooruitgang waar we voor staan. STIR handelt vanuit het bewustzijn van menselijkheid, harmonieuze intermenselijke relaties, creatie en co-creatie van nieuwe maatschappelijke werkelijkheden. De sustainocratische werkwijze staat vaak haaks op de huidige werkelijkheid van gefragmenteerde belangen en afhankelijkheden waardoor er een gezonde stress ontstaat tussen oude en nieuwe  manieren van denken. STIR is als puzzelen, elk stukje wordt in vraag gesteld maar niet verworpen, we draaien het om en zien dan of het ons dichter brengt bij onze sustainocratische doelstelling. Ook nieuwe puzzelstukjes krijgen toegang tot dit proces, op deze manier wordt ons totaalbeeld steeds duidelijker, het biedt ons meer inzicht in onze problemen waardoor we vreedzame alternatieven kunnen aanreiken. Net om deze reden werkt STIR zo verfrissend en biedt het ons een hoopvoller toekomstperspectief.

2. Sustainocratie

Sustainocratie bestaat uit ’sustainability’ en ‘democracy’, het betekent zoveel als ‘duurzame menselijke vooruitgang op een democratische manier’. Deze organisatie is geen politieke partij maar een organisme dat zich continu aanpast aan veranderende levensomstandigheden, hierdoor is sustainocratie nooit achterhaald en tegelijkertijd voor op de tijd. Sustainocratie honoreert de nieuwste technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen en plaatst het menselijke welzijn centraal. Dit vergt een continue alertheid voor het behouden van het redelijke evenwicht, een proces waarin we allen participeren en verantwoordelijkheid dragen. Dit project bundelt alle partijen in kleurloosheid, een kleur die alle kleuren omvat. Sustainocratie maakt de maatschappelijke doelstelling duidelijk, de realisatie en onderhoud een taak van en voor ons allen. Sustainocratie is net als het leven, het daagt ons uitnodigend uit om flexibel en waakzaam te blijven, een proces van omvatten en insluiten, geen uitsluiting. Sustainocratie is als continu brainstormen, het is nooit af maar wel verfrissend speels, tijdloos in haar bestaan.

3. Benchmark

Het Sustainable Finance Lab is een denktank met wetenschappers uit verschillende disciplines die onder leiding van Herman Wijffels ideeën ontwikkelen die bijdragen aan een stabiele en robuuste financiële sector die mens en welzijn centraal stelt. Met dit project leveren we hiertoe een bijdrage, dit doen we door het bespreekbaar stellen van de Financiële Relativiteitstheorie.

4. Financiële Relativiteitstheorie

De Financiële Relativiteitstheorie richt zich in de eerste plaats tot ‘het schuldencomplex’, in het verlengde hiervan ontkiemen een aantal neveneffecten die aansluiting vinden met de doelstelling van het Sustainable Finance Lab. In dit schrijven trachten we zo beknopt mogelijk de belangrijkste aspecten toe te lichten, voor meer detail gebruiken we handige hyperlinks. De theorie wil in de eerste plaats een ‘bewustzijnsmaker’ zijn, ze speelt in op de fundamentele veranderingen zoals geambieerd door het Sustainable Finance Lab. Het mag denkelijk voor zich spreken dat serene dialoog en correcte integratie aan de basis liggen om een degelijk transformatieplan op te stellen, gezien het ‘radicale’ doch ethische kenmerk van de theorie is omzichtigheid geboden. Zo goed als mogelijk trachten we de theorie weer te geven, begrijpelijkerwijs kan dit in deze fase slechts suggestief en conceptueel. Deze Financiële Relativiteitstheorie wordt ter dialoog gesteld uit morele overweging en spontane hulpbereidheid, tegelijkertijd verzoeken we om volwassen en deskundige samenwerking.

4.1 Noviteit

De theorie is een gevolg van een aantal interne brainstormingsessies en kan begrepen worden als een zogeheten ‘noviteit’, populistisch vertaald als een ‘out of the box’ idee. De uitspraak ‘1% inspiratie en 99% transpiratie’ is hierop van toepassing en volgt een welbepaald proces. Dit proces kunnen we indicatief terugvinden in het werk van systeemwetenschappers, we verwijzen hiervoor graag naar een exploot uit het werk van Fritjov Capra, namelijk, ‘Het verschijnen van innovaties‘. In algemene zin, in de eerste plaats is ‘ontvankelijkheid’ een primaire voorwaarde, het doordenken van alle aspecten die hieraan verbonden zijn een conditio sine qua non. Als deze bereidheid ontbreekt dan wordt het denkproces vroegtijdig afgebroken en wordt de mogelijke impact van de theorie niet geheel duidelijk en/of verkeerd geïnterpreteerd, in dat geval blijven een aantal misvattingen bestaan die een rem plaatsen op de welzijnsbevorderende doelstelling van de theorie.

4.2 Besluitvormingstheorie

Voor een diepgaander analyse van de Financiële Relativiteitstheorie maken we gebruik van de besluitvormingstheorie zoals Herbert Simon heeft gepostuleerd. In functie van het debat nemen we deze axioma’s of proposities mee op als belangrijk beginsel.

1. de mens kan onmogelijk alle alternatieven voor een beslissing kennen
2. de alternatieven die hij kent kan hij niet alle simultaan vergelijken
3. als gevolg van de eerste twee axioma’s zal de mens niet het optimale alternatief kiezen
4. de mens beschikt over een set routineacties
5. deze routineacties bestaan alle los van elkaar
6. elk probleem wordt simultaan met het bestaande doel beschouwd
7. als gevolg van 4 en 5 zal 2 pas in werking treden als routineacties niet meer volstaan

Toegepast op ons probleem geven we bijzondere aandacht aan punt (6), de doelstelling. Los van de dreiging van een totale ineenstorting van onze economie, is het aflossen van schulden een doel op zich, beslissingen worden genomen in functie hiervan. Dit lijkt logisch met als gevolg de gekende maatregelen, in algemene zin betekent dit langer werken en drastisch besparen in de hoop er monetaire winst uit te puren, dit is geen zekerheid. Deze maatregelen behoren volgens het schema tot de punten (4) en (5), naarmate de tijd vordert worden ze onhoudbaar waardoor volgens punt (7) punt (2) in werking treedt. De Financiële Relativiteitstheorie positioneert zich hiertussen en biedt een alternatieve zienswijze, het biedt de potentie om het besluitvormingsproces te heroriënteren. Als gevolg hiervan (eerder simultaan dan chronologisch) kan ook de doelstelling volgens punt (6) geherdefinieerd worden. De finale doelstelling vinden we terug in SUSTAINOCRATIE, de nieuwe democratie.

4.3 Paradialoog

In het verslag van het Sustainable Finance Lab wordt terecht gesteld dat normen en waarden aan een grondige herziening toe zijn, het herdefiniëren van onze maatschappelijke doelstelling is dan ook gepast. De Financiële Relativiteitstheorie wil hiertoe een bijdrage leveren, de bijhorende dialoog benoemen we vrijpostig met de term ‘paradialoog’. Hiermee geven we aan dat een dergelijke dialoog niet steeds eenvoudig zal verlopen aangezien we hier wel degelijk spreken over een paradigmaverschuiving. Als wetenschappelijke grondslag verwijzen we naar het werk van Thomas Kuhn, hij stelde hierover dat communicatie vanuit twee verschillende denkkaders gescheiden worden door een schijnbaar onoverbrugbare kloof. In de context van deze bijdrage achten we het belangrijk dit interludium bij te voegen, een volledig verslag maakt duidelijker waarom, we komen hier later op terug.

4.4 Abstract en rekenkundig

De theorie wordt geïnspireerd door tal van nobel wetenschappelijk studiewerk, in het bijzonder hebben we de principes van Einstein en Fisher diepgaander beschouwd. In de eerste plaats wordt de omgekeerde logica radicaal toegepast binnen een strikt empirisch of rekenkundig kader. Deze benadering is op zich niet alledaags maar ze bevestigt wel de stelling van Einstein. In deze fase besparen we u dit hele denkproces en geven een aantal relevante PDF documenten die zelfreflectie en diepgaander analyse toelaten.

1. Neutraliserende attractor (technische oplossing voor schuldencomplex)
2. Amnesty International (boekhoudkundige verwerking)
3. Vechten tegen windmolens (besluitvormingstheorie)

De Financiële Relativiteitstheorie laat ons toe om het probleem aan de bron aan te pakken, ook om deze reden wordt doelbewust gekozen om in eerste instantie elementen zoals rente, fractioneel bankieren, speculatie … buiten beschouwing te laten.

4.5. Platitudes & denkkaders

De Financiële Relativiteitstheorie leent zich om een aantal platitudes op het spoor te komen, deze ontstaan hoofdzakelijk door verschillende denkkaders met elkaar te verwarren. Naargelang vanuit welk perceptieveld of denkkader gesproken wordt, hebben we een andere set interpretatieregels nodig. Deze denkkaders kunnen we eenvoudig benoemen:

In het kort, traditionele markten behoren tot (1) basiseconomie en louter monetaire spelelementen behoren tot (2) monopoly. Dit heeft finaal tot gevolg dat beiden zich afspelen in een ander tijdruimte-continuüm, de neveneffecten zijn dramatisch voor het maatschappelijke welzijn. Sustainocratie (3) biedt ons een nieuw toekomstperspectief en kan zich pas tenvolle doorzetten als we een aantal obstakels oplossen. De Financiële Relativiteitstheorie leent zich hiertoe, dit betekent dat we onze focus kunnen verleggen, van ‘aflossen’ naar ‘oplossen’ van schulden. Voor de goede orde de meest courante platitudes kort toegelicht, meer detail bekomt u via de hyperlinks.

4.5.1. Deflatie is onhoudbaar

Een eerste platitude betreft een niet consequente toepassing van economisch gehanteerde principes. De basistheorie hanteert de omgekeerde logica wat vergelijkbaar is met deflatie of het dalen van prijzen en lonen, in verhouding tot leningen wordt niet zelden de stelling aangenomen dat deflatie slechts tijdelijk een oplossing biedt. Men stelt hierover dat de lening in nominale zin gelijk blijft, in verhouding tot het verlaagde loon wordt de aflossing dan een steeds groter deel wat op termijn onhoudbaar is. Dit is een platitude, net zoals bij inflatie dient een correctiefactor voor de lening in rekening gebracht te worden. Aan de hand van een voorbeeld tonen we dit aan, het aanhouden van deze platitude laat niet toe om de theorie correct te integreren.

4.5.2. Vernietiging van geldoverschotten

Een tweede platitude stelt dat het gecreëerde geldoverschot bij deflatie dient vernietigd te worden. In eerste instantie zouden we geneigd kunnen zijn om deze stelling als economisch correct aan te nemen, we dienen echter ernstig te nuanceren opdat we hier geen zaken door elkaar halen. De stelling zelf is gebaseerd op de aanname dat geld en goederen in overeenstemming moeten zijn, een teveel aan geld zou ceteris paribus ook geen nut hebben. We kunnen dit misschien vergelijken met kranten die doelloos in een kluis liggen, ze worden niet gebruikt binnen het economische circuit en kunnen dan evengoed vernietigd worden, dit op zich is niet onwaar. Echter, in ons geval ligt het accent totaal anders waardoor we niet dezelfde interpretatie kunnen of mogen handhaven, hierdoor zouden we nu net het bevrijdende effect van de theorie teniet doen en een unieke kans missen.

4.5.3. Mysterieuze verdamping van geld

Een volgende platitude is de stelling dat bij een geldvermeerdering automatisch de prijzen stijgen, een stelling die we zonder meer tot dezelfde cluster kunnen rekenen. In principe zouden we kunnen verwijzen naar voorgaande platitude en het daarbij laten, er is immers een frappante gelijkenis. De stelling dat bij deflatie het geldoverschot dient vernietigd te worden is nagenoeg hetzelfde als dat bij een geldvermeerdering de prijzen zouden stijgen. Zij het met enige nuancering, in beide gevallen wordt het geld ‘vernietigd’. Bij deflatie gebeurt dit letterlijk, bij het stijgen van de prijzen onrechtstreeks en dat alsof het geld ‘verdampt’. De stelling dat geld verdampt lijkt in eerste instantie misschien mysterieus, we zullen zien dat het geen mysterie betreft maar eerder een absurditeit. Gezien het nuanceverschil is het niet onbelangrijk hierin meer inzicht te verwerven, ook hier kunnen we de Fishervergelijking en de ‘ceteris paribus’ oefening gebruiken.

4.5.4. Vechten tegen windmolens (herhaling)

In relatie tot het mondiale schuldencomplex zien we een gigantische strijd om geld dat we kunnen vergelijken met een ‘gevecht tegen windmolens’, net zoals Don Quichot. De Financiële Relativiteitstheorie geeft ons de wiskundige bewijslast dat een dergelijke strijd onnodig blijkt, dit kunnen we zien als de nuchterheid van Sancho. Het boek is zo gezien een satire op de maatschappij waarin we vandaag leven, ethisch gezien is het allerminst humoristisch. De platitude dat we hiermee huidige machthebbers niet kunnen charmeren verwordt hierdoor tot een morele plicht, een zaak van mensenrechten en dat in het belang van ons aller welzijn, zonder uitsluiting. De nuchterheid van Sancho kunnen we hier nogmaals weerspiegelen in een aantal cijfervoorbeelden.

4.6. Neutraliserende attractor (katalysator)

De Financiële Relativiteitstheorie kan op verschillende manieren gezien worden. In louter technische zin geeft ze ons het bewijs dat we het schuldencomplex kunnen neutraliseren, niet door het ‘aflossen’ van schulden dan wel door het ‘oplossen’ van schulden. Dit op zich minieme nuanceverschil betekent quasi letterlijk een wereld van verschil, verklaringen hiervoor vinden we terug in de chaostheorie of systeemwetenschappelijke disciplines. Vertrekkend van een citaat van Einstein komen we via een omweg tot een uiterst eenvoudige conclusie, om deze reden kunnen we de theorie zien als een katalysator die het transformatieproces faciliteert, zo ook kan versnellen. Het opstellen van een degelijk transformatieplan vergt vooral samenwerking, synchronisatie en integraal projectmanagement.

4.7. Conclusie

Finaal leidt de studie tot een nogal onthutsende conclusie, dit sluit aan bij de doelstellingen van het Sustainable Finance Lab om fundamentele veranderingen te kunnen doorvoeren. Specifiek voor het schuldencomplex is een ‘reset’ van het systeem mogelijk als hiertoe ook een mondiale samenwerking tot stand kan komen. Finaal betreft dit alles een strikt boekhoudkundige ingreep met een mondiale dimensie. Het mag denkelijk voor zich spreken dat de theorie een conceptueel idee betreft, in de praktijk zal een gefaseerde aanpak raadzaam zijn. Inmiddels kunnen we het bijhorend beeld dermate compact houden dat het bijna op een bierviltje past.

De eenvoudige conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat mondiale samenwerking vereist is om ook onze lokale problemen een oplossing te bieden, het betekent eveneens dat traditionele besparingsmaatregelen geen economische rechtsgeldigheid kennen. Deze besparingen ten laste leggen van de bevolking kan hierdoor gezien worden als een schending van mensenrechten, deze zware aantijging nuanceren we door de theorie te plaatsen binnen een evolutionaire context.

4.8. Work in progress

Het aantal neveneffecten die we vanuit de Financiële Relativiteitstheorie kunnen ventileren zijn van dien aard dat we inderdaad een omslag kunnen maken naar de geambieerde sociaal en duurzame samenleving, dit alles wordt begrepen binnen onze sustainocratische doelstelling. Momenteel kunnen we hier slechts richting aan geven en in volle ontwikkeling. Een indicatieve opsomming ‘work in progress’, idealiter kunnen we hiervoor een sustainocratisch samenwerkingsverband ontwikkelen, gezien onze maatschappelijke toestand is elke minuut een gewonnen minuut:

• Wat nu met rente?
• Wat nu met fractioneel bankieren?
• Wat nu met speculatie?
• Wat nu met werkloosheid?
• Wat nu met economisch grensnut?
• Wat nu met duurzaamheid?

Zoals elk van onze STIR projecten is het vooral zaak om zelf onze verantwoordelijkheid te nemen, niet omdat iemand anders zegt dat het zo moet dan wel omdat we voor onszelf de bewijslast kunnen onderzoeken. Middels dit STIR project maken we u attent op een aantal economische misvattingen die nu zware gevolgen hebben voor mens en milieu. STIR nodigt dan ook uit tot participatie, dit belangt ons allen. Om dit project kracht bij te zetten zijn we continu op zoek naar mensen en middelen, onder het motto ‘1% inspiratie en 99 % transpiratie’ kan samenwerken op verschillende manieren. Naar ieders interessegebied en expertise achten we persoonlijk contact veel doeltreffender, voor meer info contacteert u ons, steeds bereid tot sereen debat en diepgaander reflectie.

Werner Van Ginneken | Chaospunt
[email protected]