Bezuinigingen drijven Roemenen tot zelfmoord

Tot de maatregelen die vorig jaar werden aangenomen, behoorde onder meer een korting van 25 procent op de ambtenarensalarissen, 15 procent minder uitgaven voor sociale zorg – inclusief uitkeringen voor gehandicapten en kinderbijslag – en bezuinigingen op vergoedingen voor medische behandeling. Dat laatste raakt vooral mensen met chronische ziekten, zoals aids, en mentale aandoeningen. Uit gegevens van Eurostat blijkt dat Roemenië, samen met Letland, het minst uitgeeft aan sociale zekerheid, gemeten in percentage van het bnp. Beide landen geven 14 procent van hun bnp uit aan sociale zekerheid, terwijl het gemiddelde in de EU 26 procent is. Desondanks moesten sociale regelingen het vorig jaar ontgelden, omdat die een te zware belasting op het nationale budget zouden zijn.

Bijna een kwart van de mensen met een minimuminkomen die inkomenssteun kregen, raakten die steun – al dan niet tijdelijk – kwijt. Hetzelfde gold voor duizenden gehandicapten die financiële steun kregen. Terwijl het bnp redelijk stabiel blijft, zijn de effecten van de bezuinigingen voor sommige mensen dramatisch. Volgens het Instituut voor Onderzoek naar Levenskwaliteit in Boekarest, daalde de kwaliteit van het leven in 2010 naar een niveau dat na 1989 nauwelijks meer is voorgekomen in het land. Een derde van de Roemenen zei vorig jaar onvoldoende geld te hebben voor alle basisbenodigdheden. En meer dan 50 procent van de Roemenen zei te verwachten dat het in de komende tien jaar alleen maar slechter zal worden.

Zelfdodingen

Artsen en medisch personeel vertrekken uit Roemenië vanwege de salarisverlagingen en honderden pleegouders hebben hun pleegkinderen afgestaan. Gepensioneerden staan soms de hele nacht in de rij om gratis brood te bemachtigen dat door de gemeenten wordt uitgedeeld. En er plegen mensen zelfmoord. Volgens het Nationaal Forensisch Medisch Instituut stijgt het aantal suïcides in Roemenië gestaag sinds 2008. In 2010 lag het cijfer op 14 zelfdodingen per 100.000 inwoners. In een studie die in juli gepubliceerd werd in het medisch tijdschrift The Lancet, wordt bevestigd de crisis heeft geleid tot een toename van het aantal zelfdodingen in heel Europa. Wat in Roemenië opvalt, is dat sommige mensen die suïcide plegen, voorafgaand aan hun daad daad expliciet verwijzen naar de economische situatie in het land en het falen van de regering om de meest kwetsbaren te beschermen. In december, een paar dagen voor Kerst, sprong de 43-jarige Adrian Sobaru tijdens een zitting van een balkon in het parlementsgebouw. Sobaru, die als technicus werkte bij de nationale televisie, riep voorafgaand aan zijn sprong “Jullie hebben onze toekomst vermoord! Jullie hebben het brood uit de mond van onze kinderen geroofd!” Sobaru, die naar verluidt 300 euro per maand verdiende, was vader van twee kinderen. Een van zijn kinderen leed aan autisme. De financiële steun voor ouders met kinderen met een handicap was verlaagd en samen met andere kortingen op zijn inkomen, leidde dat ertoe dat het gezin geen geld meer had om goede zorg te geven aan het kind.

Steekpenningen

In juni van dit jaar stak de gepensioneerde Petre Morjan zichzelf in brand voor het presidentiele paleis in Boekarest. De man, die de zelfmoordpoging overleefde, verklaarde tegenover de media dat zijn pensioen verlaagd was en dat naar zijn bezwaren niet was geluisterd. Integendeel zelfs, hem was gevraagd steekpenningen te betalen in ruil voor een verhoging van zijn pensioen. “In Roemenië begrijpen we nog steeds niet wat menselijke waardigheid betekent, en wat respect voor de wet en democratie betekenen. We hebben hier nog steeds geen echte democratie. Maar alles heeft zijn grenzen en elke wanhoop bereikt eens zijn breekpunt”, zei Morjan. Begin deze maand daagde de 56-jarige Ioan Pohaci de Casa de Pensii, de uitkeringsinstelling van de overheid, voor het gerecht. Hij eist euthanasie als de kwestie rond zijn verlaagde gehandicaptenuitkering niet naar tevredenheid wordt opgelost. “Casa de Pensii heeft mij als een slaaf behandeld”, zei hij tegen de media. “Ik ben erg ziek en ik kan mijn behandeling niet meer betalen. Als de rechtbank mij niet helpt, kan ik beter euthanasie laten plegen.”

Voedingsbodem voor extremiteit

Deze gevallen zijn niet uniek en ze vallen op vanwege de politieke boodschap. “We hebben hier een strikt electorale democratie”, zegt politiek wetenschapper Victoria Stoiciu van de Friedrich Ebert Stichting. “Dat wil zeggen dat het uitoefenen van je democratische rechten zich beperkt tot stemmen bij de verkiezingen. Er zijn geen effectieve communicatiekanalen tussen het electoraat en hun vertegenwoordigers. Er is geen mobilisatie van burgers, er zijn geen functionerende belangengroepen.” Zo’n omgeving biedt een vruchtbare voedingsbodem voor extreme daden, zegt Stoiciu. “Sterker nog, protesten kunnen alleen maar extreem van karakter zijn, omdat individuen geen gebruik kunnen maken van de kracht en zichtbaarheid die een groep met zich meebrengt. Extreme daden zijn dan de enige manier om aandacht te vragen voor persoonlijke ellende.” Socioloog Bogdan Voicu van het Instituut voor Onderzoek naar Levenskwaliteit, constateert eveneens dat de individuele acties veroorzaakt worden door de gebrekkig functionerende democratie in Roemenië. “Onze samenleving kent geen cultuur van publiek debat of onderhandelingen. Dat kan verklaard worden door de lange periode van communisme, gevolgd door een periode waarin het land weliswaar vooruitging, maar alleen geleid door autoritaire leiders. Democratie mocht zich niet ontwikkelen tot 1989, en volgens sommigen ook daarna niet.