Het was correct voorspeld aan het begin van 2020. ‘De boosheid zal ook in 2020 de toon van het publieke debat blijven domineren’. Doctor Jan Jaap de Ruiter zat er recht op, wanneer we in september 2020 in de achteruitkijkspiegel….kijken. Naar december 2019, toen er van COVID-19 officieel nog geen sprake was. Wanneer we in de spiegel kijken dan: zijn wij als burgers van alle slag hiervoor mee verantwoordelijk? I.e.: zijn wij zelf soms ook boos, misnoegd, ontevreden? En is daar dan ook reden toe? We kijken nog verder, ditmaal in de spreekwoordelijke glazen bol: komt er dra een einde aan die boosheid. Bij onszelf of onder zovele lagen van de bevolking? Of zijn we voorgoed deze straat van polarisatie zonder einde ingelopen. Een doodlopende straat. En als er dan een einde aan die boosheid moet of kan komen: waardoor dan en door wie? Wie of wat kan voor eventueel voor unificatie zorgen? Voor pacificatie ook…

Samen leven

Noem één enkele moderne of oude maatschappij die niet verdeeld is, op een of andere manier? Vaak of meestal zijn de interne verschillen – tussen burgers onderling, groeperingen, sociale lagen – historisch gegroeid. Ik zeg altijd: we zijn ons verleden. Waar en hoe we allemaal als individu en als groep in de maatschappij staan is te danken aan, of te wijten, aan het verleden. Het verleden van ons land, en ons eigen verleden individueel. (We wilden eigenlijk het woord ´maatschappij´ eerst vervangen door ´samenleving´. Echter toch maar zo-zo gelaten. Want samen-geleefd wordt er minder en minder in de wereld. De kernwoorden of -termen in de nazomer van 2020 zijn eerder: tegen; contra; anti. In plaats van samen, pro, en voor). Waar dit verleden woeliger en extremer was en is – dit soort landen komt vandaag ook vaker in de media. Israël en Palestina. Noord-Ierland en Ierland zijn ook weer in de actualiteit, met Boris Johnson die plots de afspraken in deze vlak voor de Brexit op de helling wil zetten. China en Honkong. India en Pakistan. De voorbeelden zijn legio. Patstellingen zijn zo ontstaan. Waarom? Omdat een en ander nooit echt is uitgepraat. Er gekozen is en wordt voor de makkelijkste (?) oplossing-die-geen-oplossing-is: die van het geweld. 

Winner takes it all

Het recht van de sterkste en het begrip geweld dat dit impliceert worden verheerlijkt. Het recht (?) op wapendracht hoort daar ook bij. Dit in het bijzonder dan in de Onverenigde Staten. Nationalisme en chauvinisme zijn er uitingen van. In de overdrijving leiden ze tot geïnstitutionaliseerd egoïsme. Over dit land dat meer verdeeld is dan ooit de laatste vier jaar, 2017-2020, spreekt of schrijft voornoemd Doctor de Ruiter, wetenschapper en Arabist, nog het volgende:

‘Ik vrees dat in het jaar 2020 iedereen alleen nog maar bozer wordt. 2019 werd al gekenmerkt door veel boosheid. De boeren waren boos. De bouwers waren boos. De leerkrachten waren boos en de verpleegkundigen waren boos. Moslims zijn boos. De ‘gewone’ man is boos. En allemaal hebben ze ook reden om boos te zijn. Maar de boosheid wordt steeds feller geuit. De lontjes lijken korter dan ooit. Maar zij kunnen nog korter worden. De wereld wordt beïnvloed door machthebbers die zelf ook alsmaar boos zijn of boosheid stimuleren. De Amerikaanse president is er een machtig voorbeeld van en het is nog maar zeer de vraag of hij niet herkozen wordt. De boosheid wordt ook ingegeven door social media waarop iedereen (de democratie ten top?) zijn boosheid kan uiten. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat de boosheid en het uiten ervan in 2020 opeens zal ophouden. Integendeel. Maar is er dan helemaal geen reden tot optimisme? Wel, de tegenkrachten zijn er ook. Zij die vanuit het midden oproepen tot gematigdheid, realisme en geduld. Lijden hoort bij het leven! Mensen die oproepen tot het beschermen van het klimaat en van de vluchtelingen; zij die nog in staat zijn over de eigen schaduw heen te stappen en de ander de hand te reiken. Maar in 2020 vindt geen omslag plaats. De bozen blijven dominant en daarom is het aan de tegenkrachten om nog harder hun stem te laten horen.’

Spiegelen

Ondergetekende sluit zich daar volledig bij aan: de staat, haar hoogste vertegenwoordiging, politici op alle niveau´s hebben een voorbeeldfunctie. Toont De Overheid, tonen haar vertegenwoordigers van hoog tot laag geen respect? Voor de wet. Voor alle geledingen van de maatschappij? Dan brengt dit het slechtste in de burger naar boven. Die spiegelt zich namelijk aan dit bestuur. Wie verdeeldheid zaait oogst geweld. Verwonderend is dat niet. Dus geeft zo´n bestuur het slechte voorbeeld? Dan is dit een gretig aangegrepen excuus om ook maar de jas der beschaving uit te trekken. De mouwen op te rollen. En de eigen, persoonlijke, individuele wil door te drukken. Met geweld ook als dat moet. En mag (?!) Vuisten spreken wanneer woorden zwijgen.

Praten en luisteren

Wanneer u en ik een diepgaand meningsverschil hebben, waar we maar niet uitkomen. En één van ons slaat de ander op de neus, in het gezicht, of erger nog:knock-out? Einde discussie. De geweldenaar heeft het laatste woord. De geweldenaar wint. Omdat geweld gebruiken makkelijker is dat (uit)praten. De geweldenaar wint schrijf ik – maar dat geldt dan meestal toch slechts tijdelijk. Want de kern van onze onenigheid is gebleven. U of ik komen terug, en wie weet wel ´with a vengeance´. Met wraak. Niks is opgelost. Het conflict blijft eeuwig duren. Want raakt niet uitgepraat. In deze had dan weer Zennu Haile Michael gelijk. Trainer Interculturele Communicatie. ´Om tot inclusie te komen is het nodig om te focussen op overeenkomsten in plaats van verschillen tussen culturen. Dat betekent: vaker met elkaar om tafel gaan en luisteren naar elkaar.´ De Nederlandse van Ethiopische afkomst was één van de tien experten die ondervraagd werden in december 2019.

´Tien experts over de maatschappelijke trends van 2020´

Elk van die specialisten in hun werkveld gaf zijn en haar kijk op hoe 2020 er zou uitzien. De wereld had nog geen weet van het Coronavirus, dat zich pas voor het allereerst zou manifesteren in de laatste dagen voor het nieuwe jaar. Maar had al wel in meer dan een dozijn landen andersoortige manifestaties gezien. Daar berichtte ook Biflatie uitvoerig over. Burgers waren in 2019 al boos. Van de gelehesjes in Frankrijk tot de burgerbewegingen in Hongkong. Van de VS tot in Libanon. In het betreffende artikel op Kis.nl gaven ze elk hun visie op wat komen zou. Op dit Kennisplatform Integratie & Samenleving. 

Polarisatie zet door in 2020

Dit is de inleiding van het interessante artikel op Kis.nl. En het is tegelijk ook een samenvatting van de tien betreffende visies der experten. ´We beginnen niet alleen aan een nieuw jaar, maar ook aan een nieuw decennium. We vroegen tien experts naar hun voorspellingen van de maatschappelijke trends voor 2020. Bijna allemaal denken ze dat de trend van polarisatie in het publieke debat, doorzet. Groepen die in de samenleving in de marge zaten, eisen luidkeels hun positie op. De opstand van de publieke professional – verpleegkundigen, rechters, leraren – gaat door. Ook bouwers en boeren zullen het Binnenhof blijven blokkeren. Migratie blijft ook dit decennium een hot topic, maar de migratiestromen zullen zich niet langer alleen van oost naar west verplaatsen. Superdiversiteit stelt ons voor nieuwe uitdagingen. Het botst en schuurt in de samenleving, maar uiteindelijk zal er een nieuw ‘normaal’ ontstaan. De nieuwe generatie staat klaar om het heel anders te gaan doen dan die ‘boomers’. We kunnen maar hopen dat dit laatste inderdaad en liever vroeg dan laat blijkt te kloppen…

Debat

Misschien moeten we alvast als land in deze een voorbeeldfunctie ambiëren. Waarom geen breed maatschappelijk debat? Dat op verschillende niveau´s in Nederland dan georganiseerd kan worden. Lokaal – vergeten we vooral niet de basis van alles, het lokale. En dan van buurten naar gemeenten en steden naar provincies en het nationale niveau. Gestuurd, georganiseerd en ingericht opdat elk lid van de samenleving, elke groep of zijn/haar vertegenwoordiger inspraak krijgt. De grieven naar boven kan brengen. De problemen aan de oppervlakte kunnen komen. Zonder taboe´s. Want hoe vaak we mekaar ook geweld aandoen – het kan alleen met uitpraten en luisteren duurzaam opgelost worden. Misschien dienen er wel veel meer of überhaupt volksraadplegingen te worden gehouden. In Zwitserland lukt dat al heel lang heel aardig. Of petities houden. Of misschien moeten we voor oplossingen wel naar ons buitenland gaan kijken. Letterlijk doen wat Michael Moore deed voor zijn docufilm Where To Invade Next. Het beste van het buitenland naar eigen land brengen. Politici kunnen dit initiëren op verzoek of aandringen vanuit de basis – u en ik. Of laat ons niet alweer naar boven kijken maar zelf iets starten. Handen uit de mouwen. 

Participatieparadox

Daarover hield Frank Hindriks, hoogleraar ethiek, sociale en politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. reeds in 2015 een interessante oratie. Hier is daarvan een mooie samenvatting te vinden. Waar we vooral het volgende uit onthouden: 

´Verdeeldheid in onze maatschappij vormt de bron van de participatieparadox. De oplossing van de paradox ligt dan ook in het gezamenlijk creëren van gelijke kansen. De enige manier om dat te bereiken is om samen onze verantwoordelijkheid te nemen voor een rechtvaardige maatschappij. Zolang mensen geen gelijke kansen hebben, zit er een wrange keerzijde aan een oproep tot participatie.

Het is riskant om in een verdeelde samenleving veel nadruk te leggen op individuele verantwoordelijkheid. Het risico is dat te makkelijk geconcludeerd wordt dat mensen die langs de zijlijn staan dit aan zichzelf te danken hebben. Dit kan tot uitsluiting leiden. De oproep tot participatie kan heel nobel lijken, maar ondertussen wordt er een tweedeling binnen de samenleving mee gelegitimeerd.

De oplossing van de participatieparadox ligt bij ons. Pas als wij er samen hard aan werken om scheefgroei recht te zetten, kun je mensen met goed fatsoen oproepen hun individuele verantwoordelijkheid te nemen.´

Door denken

In dit verband denken we ook terug aan een slogan die we een hele tijd geleden op een voorbijrijdende bus zagen afgebeeld. U kent vast de uitdrukking ´verander de wereld, begin bij jezelf´? Maar de tekst in deze luide, als doordenker en vast ook zo bedoeld: ´Verander jezelf, begin bij de wereld´…

Weldenkend en van goede wil

Zelf zijn we gelukkig geen politicus. We krijgen als schrijver, columnist zo al genoeg over het hoofd gegoten. Dus die andere ondankbare job ambiëren we zeker niet. Wat we wel kunnen en doen is ideeën aanreiken. Oplossingen opperen. Heel praktisch mogelijkheden tot verbeteringen bieden. Want we voelen dat het zo in Nederland alvast niet langer verder kan. De wereld kunnen we niet veranderen, maar ons eigen land misschien wel. En al zeker beginnend bij onze eigen buurt. Vergeten we in deze ook en vooral niet de eigen verantwoordelijkheid. De voorbeeldfunctie ook die niet alleen politici moeten vervullen, maar ieder van ons. Dit alles is natuurlijk bedoeld voor iedere weldenkende mens van goede wil. En ik wil blijven geloven dat we met vélen zijn…

Aberraties en andere uitwassen

Gemaskerden versus ongemaskerden:

‘Lockdown and face-coverings have proven to be even more divisive than Brexit in the UK as self-righteous COVID zealots pour scorn on the apostates who have the gall to disagree with them’.

– @guybirchallhttps://t.co/z9hrZ3KxTU

— RT (@RT_com) September 14, 2020

Over racisme – Black Lives Matter en de ordehandhaving:

THIS 👇🏼👇🏼👇🏼

Must Watch & RT!! pic.twitter.com/ko0wnE2dEl

— TONY™️ (@CAMO__17) September 13, 2020

Biden versus Trump = Democraten versus Republikeinen:

Biden can stop the violence??
Then why isn’t he doing it NOW! Antifa and BLM are Democrat comrades
It’s because Biden wants it NOW to get reelected.
Then he won’t do anything, same as during 8 years as VP, he didn’t do anything he promised.
Suckers. Don’t drag the country down. https://t.co/UI66jOvHCe

— Daxton Brown (@daxtonbrown) September 14, 2020

Eén planeet of toch twee? Rijk versus arm

10 Conflicten in het oog te houden in 2020: