In navolging van deel 1 | De bekendste voorbeelden van figuren uit de geschiedenis die burgerlijk ongehoorzaam waren, zijn Mahatma Gandhi en Martin Luther King. Maar hun inspirator leefde eigenlijk nog 150 jaar eerder: de Amerikaanse natuuronderzoeker, filosoof en dichter Henry David Thoreau (1817 – 1862). Thoreau kan ons ook nog steeds bekoren en lessen leren!
Waar de mosterd te halen
Hoe meer we van en over de man lezen en leren, hoe sterker de volgende gedachte: we zouden hem heel graag persoonlijk gekend hebben. Auteur van meer dan 20 boeken. Voorloper en inspirator van de moderne ecologie. In zijn meesterwerk “Walden, or life in the Woods” uit 1854 beschrijft hij hoe je een eenvoudig leven in het bos kunt leiden, afgezonderd van de zogenaamd beschaafde samenleving. Het was een man met uitgesproken meningen. Stoïcijns en spartaans maar tegelijk ook warm en kameraadschappelijk.
Pleidooi om meer te doen met minder: actueler dan ooit
Thoreau’s vriend en mentor, de schrijver Ralph Waldo Emerson, omschreef hem ooit als : “Hij was niet opgeleid voor een bepaald beroep, hij is nooit getrouwd geweest, woonde alleen, ging nooit naar de kerk, heeft nooit gestemd, weigerde om een belasting te betalen aan de staat; hij at geen vlees, dronk geen wijn, en gebruikte geen tabak“. In rijkdom was Thoreau helemaal niet geïnteresseerd: “Een mooi huis, kleding, de manieren en conversatie van hooggecultiveerde mensen, het was allemaal vergooid aan hem.” […] “Hij koos ervoor om rijk te zijn door zijn behoeften te beperken, en door zo veel mogelijk zelf in alles te voorzien. Reisde hij ergens naartoe, dan maakte hij slechts beperkt gebruik van de spoorweg. Hij wandelde liever honderden mijlen, vermeed herbergen, en zocht onderdak in boeren-en vissershuisjes, die hij goedkoper en aangenamer vond om in te logeren.”
Burgerlijke ongehoorzaamheid
Het thema van “Civil Disobedience” uit 1849 is wat ons in de context van dit artikel het meest interesseert. Het is actueler dan ooit, over het gegronde verzet van een individu tegen een onrechtvaardige regering. Het boek werd een inspiratie voor latere vormen van geweldloos verzet. Als bij zovele echte “groten” die hun tijd ver vooruit zijn, werd het belang van zijn werk pas na zijn dood ten volle ingezien.
Ethiek en individualisme
Over Thoreau werd door een vriend gezegd :”No truer American existed than Thoreau“. Nochtans was hij uiterst streng voor de Amerikaanse nationale instellingen. Hij was een felle tegenstander van de slavernij en hielp daadwerkelijk gevluchte slaven. Hij interesseerde zich ook zeer voor de oorspronkelijke bevolking van zijn land, de Indianen. In “Life without Principle” uitte hij grote kritiek op de toenmalige economie en de industriële samenleving; daar tegenover stelde hij de ethiek en het individualisme. Een typerende zin die hij schreef is : “Ik denk dat we in de eerste plaats mensen moeten zijn, en dan pas onderdanen!” Wat betreft de staatsinmenging en de inbreuk op privacy (toen al!) stelde hij 2 oplossingen voor: burgerlijke ongehoorzaamheid aan de ene kant, en geweld aan de andere kant. Gelukkig en wijselijk koos hij zelf voor de eerste oplossing. Zo verbleef hij kort in de gevangenis omdat hij 6 jaar lang weigerde belastingen te betalen.
