De grote langjarige opmars van China

In een oud BBC artikel uit 2011 kwam nog eens goed naar voren hoe de verhoudingen in de wereld zich steeds verder aan te wijzigen zijn en grotendeels al gewijzigd zijn, in vergelijking met een 60-tal jaar geleden. Het is vooral China die zich deze zaken goed realiseerde. De grove instrumenten en methoden van weleer, een 50 tot 60 jaar geleden, hebben plaatsgemaakt voor meer uitgebalanceerde methoden, waarbij nu veel nadruk ligt op het samen economisch groeien met de ontwikkelingslanden. Een wereld zonder wereldreservemunt lijkt het doel te zijn. Tenminste zo is de mening van Elisabeth Ohene een Ghanese schrijfster en voormalig Ghanees minister.

Haat liefde verhouding

In Ghana, net zoals in vele andere Afrikaanse landen, zijn de Chinezen nadrukkelijk zichtbaar en erg druk in de weer. De relatie van Afrika en China is er één van haat en liefde, waarbij de liefdekant meer ligt tussen de regeringen en groter is dan de haatzijde, die meer ligt bij de bedrijven, de Afrikaanse gemeenschappen en de vakbonden. Maar vele iets ouderen weten dat dit eigenlijk niets nieuws is en dat het fenomeen van Chinezen in Afrika iets is dat al vele jaren bestaat. Eigenlijk al vanaf de tijd van de vele onafhankelijkheidsverklaringen van voormalige westerse koloniën uit de 50’er en 60’er jaren van de vorige eeuw. Een tijd waarin de Chinezen nog de strenge communistische leer aanhingen en sterk gekant waren tegen de westerse manier van zaken doen en kapitalisme. Angola is daar nog steeds een mooi voorbeeld van en als ik het goed begrepen heb gaat het nu in Angola vele malen beter dan in Portugal, haar voormalige koloniale heerser. Zelfs zodanig dat Angola een niet onbelangrijk deel van Portugal’s staatsfinanciering voor haar rekening neemt.

De Chinezen kwamen naar Afrika om vrienden op te doen en bouwden o.a. de eerste voetbalstadions en organiseerden en financierden projecten waar de Wereldbank niet aan wilde beginnen. Voorts brachten zij vele militaire adviseurs naar die landen, waarvan Angola zeker een goed voorbeeld was om deel te nemen in die burgeroorlog. En presidenten als Kwame Nkrumah van Ghana en Julius Nyerere van Tanzania kun je ook uit die tijden bewonderen in Mao-outfitjes. Maar nu zijn zij hier in Afrika om keihard zaken te doen en laat niemand dat vergeten of uit het oog verliezen.

Bulldozer diplomatie

Zestig jaar van communisme in de Volksrepubliek hebben vele mensen in slaap gesust en doen vergeten hoe goed de Chinezen als zakenlieden eigenlijk wel niet zijn en dat al zo’n 3000 jaar lang. Natuurlijk wel gebaseerd op hun methodes en die mogen dan wat afwijken van wat wij in de westerse wereld over de laatste 300 jaar gewend zijn, maar vergis je niet, zij zijn zeker net zo meedogenloos als de mensen op Wall Street.

En wat Elisabeth Ohene o.a. aanhaalt zijn een aantal aspecten die in haar tijd in Ghana speelden:

• Veel Chinezen uit die tijd waren bereid zeven dagen per week te werken
• Voor de afgesloten contracten zullen zij echt geen $3 betalen als ze het afkunnen met $2
• Ze zullen een project zomaar afbreken als de betalingen niet op tijd binnen zijn
• Voorts zullen ze ineens laten blijken het Engels niet meer machtig te zijn, als het hun zo uitkomt om zich uit moeilijke situaties te redden
• En ook blijken ze veel langgestrafte gevangenen te hebben ingezet in die landen, wat overigens een publiek geheim schijnt te zijn en die kosten niets

Een voorbeeld van deze gang van zaken is de volgende. Een Koreaanse firma was al meer dan een jaar bezig een snelweg aan te leggen die naar het westen ging vanuit Accra. Het werk liep vertraging op omdat de autoriteiten de gebouwen die in de weg stonden en waarvoor al compensatie betaald was, niet wilden of konden afbreken. En er gingen geruchten dat er maar steeds weer nieuwe bouwsels werden opgetrokken om juist voor die compensaties in aanmerking te komen.

Toen begonnen de Chinezen met een andere snelweg die naar het noorden voerde vanuit Accra. En nadat de noodzakelijke bouwvergunningen er waren en de compensaties betaald waren, wachten ze met aanvang van de bouw zeven dagen lang. En toen op een zondagmorgen alle bewoners naar de kerk waren, kwamen de bulldozers. Tegen de tijd dat de mensen van de kerkdienst terugkwamen was alles wat er nog stond met de grond gelijk gemaakt. Alle bezwaren, dreigementen en roep tot schadeclaims van deze kleine gemeenschappen werden volkomen genegeerd onder het mom van dat ze het niet verstonden. Na een aantal dagen van complete shock herpakten deze kleine gemeenschappen zich, uiteindelijk waren ze al schadeloos gesteld. En achteraf waren ze maar wat blij met de nieuwe weg, die hun lokale economie weer nieuw leven inblies. En onderwijl werd er nog steeds gewerkt aan de westelijke weg door de Koreanen en als ze nog steeds niet klaar zijn dan werken ze er nog.

Waarom China en niet het westen

China heeft in de loop der jaren vele infrastructuur projecten opgeleverd in de diverse Afrikaanse landen. Niet altijd op een vriendelijke manier, maar gedwongen door de afgesloten contracten met regeringen met boeteclausules, die er niet om logen als er niet tijdig werd opgeleverd. Toch werden dit soort projecten maar aangenomen met het zicht op een toekomst, waarin de grondstoffen uit Afrika voor China een grote rol zouden gaan spelen. Eigenlijk had dit meer op de weg gelegen van bijv. de Wereldbank of soortgelijke instituten om die projecten uit te voeren resp. daarin te bemiddelen, maar de restricties, die de westerse wereld daar vaak aan verbond, deed de plaatselijke regeringen besluiten dan maar liever met de Chinezen in zee te gaan, die er nauwelijks of geen voorwaarden aan verbonden.

Kwalitatief waren de Chinezen vaak de mindere van de westerlingen, maar er kon in ieder geval een aanvang gemaakt worden met de economische ontwikkeling van de betrokken landen. En dat leidde ertoe dat China en het betrokken land er samen beter van werden. Ondertussen zijn de banden tussen China en vele Afrikaanse landen verder aangehaald en met eenmaal een voet tussen de deur is het verdere uitbouwen daarvan minder moeilijk. Zowel de Chinese als de Afrikaanse economie zijn min of meer lotsverbonden en groeien samen ook min of meer gelijkmatig op. Afrika heeft grote grondstoffenreserves, welke niet onbelangrijk zijn voor China. China heeft grote valutareserves, die hier goed ingezet kunnen worden. In dat verband is de ODI (Outbound Direct Investments) een goede indicator van wat de Chinezen inmiddels al bereikt hebben en verder nog in hun planning hebben staan.

China op het wereldtoneel

Dit geldt net zo goed voor Zuid- en Midden Amerika, het Midden-Oosten en Azië. De vele bilaterale samenwerkingsverdragen zullen ongetwijfeld op enig moment hun werkelijke rendement voor de Chinezen gaan weergeven. Zelfs Noord-Amerika ligt niet langer buiten hun interessesfeer. De internationalisering van hun Yuan d.m.v. goud speelt hierin een belangrijke rol. Maar of de Chinezen er nu werkelijk zo op gebrand zullen zijn om de Yuan tot de wereldreservemunt te willen verheffen, lijkt mij nog steeds aanvechtbaar. M.i. zien zij het helemaal niet zo zitten om de nieuwe politieagent van de wereld te worden, met alle nadelen die daaraan kleven. Een monopolistische politiek met de Yuan als wereldreservemunt ligt niet zo voor de hand. Goud en gouddekking van de Yuan is een ander verhaal en echt mondiaal van invloed, zonder al die perikelen.

De Chinezen zijn inmiddels aanwezig in vele landen met hun grondstof- en infrastructuurprojecten tot wederzijds voordeel met de betrokken landen. Een vorm van ontwikkelingshulp eigenlijk, maar dan wel vaak zonder de bijzondere en lastige voorwaarden, die de westerse wereld wel stelt. Maar laat niemand vergeten dat deze mondiale aanwezigheid niets anders ten doel heeft dan geld te verdienen en aan invloed op het wereldtoneel te winnen.