De volgende fase

Totaal niet verwonderlijk was dat de Fed in september de rente niet heeft kunnen verhogen alleen al op straffe van veel buitenlandse – lees BRIC c.s. stampij. Kortom, de economische omstandigheden in de V.S. zijn sterk ondergeschikt geworden aan de rest van de wereld en daarmee heeft de Fed zich zonder enig resterende ammunitie de facto hors concours geplaatst. Dat geldt intussen voor alle centrale banken die zich aan het huidige monetaire beleid te buiten zijn gegaan zoals de ECB, BoE, BoJ etc.

Dus wat nu? Dus niks(?) terwijl de Fed balans vijf maal groter is geworden dan in 2008 en de economie niet vijf maal is gegroeid en ook de productiviteit niet, evenmin als het BBP. Desondanks stegen de beurzen wederom omdat de consensus op een nieuwe rente status quo duidt of zelfs van ZIRP naar NIRP zal worden “bijgesteld”: puur drijfzand!

Van de weeromstuit lieten de commodities zich ook weer eens van een positievere kant zien inclusief edelmetaal met een forse stijging tot $1.185. Er zal sprake blijven van het onverkort orkestreren door de Bank of International Settlements (BIS) in Basel (what Settlements?) om het fiatpapier geloofwaardigheid te doen behouden. Immers, goud is de enige onvervangbare en reële geldsoort die geen counter-party paper Ponzi liability kent. Tot die tijd blijft het Wonderland, terwijl George Washington’s Constitution met duizend voeten wordt getreden zonder ook maar één vingertje behalve dat van voormalig Congreslid en Republikeins presidentskandidaat Ron Paul opgevolgd door zoon Rand.

Diep gevangen tussen steeds minder economische groei en toenemende deflatiedreiging in plaats van het omgekeerde scenario dat men met zero interest en QE tot in de klucht hoopte te bereiken, rest centrale bankiers thans niets anders dan nog slechts keelgeluiden te slaken. Intussen verkeert bijna een derde van de wereldeconomie in een neergaande groeitrend en deze trend valt binnen het huidige monetaire regime op geen enkele manier meer terug te draaien.

Het feit dat oud Fed president Bernanke claimde “het systeem” te hebben gered, is niets meer en minder dan een gotspe. In plaats van sommige bankiers te willen aanklagen voor ‘misbehavior’ ten tijde van het Lehman débâcle dient hij als lead defendant vooraan op het plankier van de rechtbank te staan. Immers, stond hij niet met voorganger Alan Greenspan aan de onderhavige schuldwieg met daarin een baby met een gigantisch waterhoofd?

Niemand die deze ontwikkelingen beter blijft volgen dan David Stockman, voormalig budget directeur onder president Reagan. De “T” in de chart staat voor ‘trillion’ of $1.000 miljard. CAGR staat voor de compound annual growth rate. Een uitslag die uiterst confronterend is voor ons nageslacht. Deze uitkomsten zijn uitsluitend te saneren middels een grote schoonmaak, in casu een substantiële revaluatie van de goudprijs met een navenante inflatie in het kielzog die deze schuldenberg grotendeels zal moeten doen “verdampen”. Maar dat betekent tegelijkertijd verdamping van onze koopkracht tenzij men op enigerlei wijze in het bezit van veilig gesteld edelmetaal is.

Het is om deze reden dat de Russische en ook de Chinese centrale bank nog steeds grootscheeps goud “sprokkelen”. Weliswaar tref je hiervan weinig of niets in de mainstream media aan maar dat speelt ook in het belang van deze staten zelf die zeer omzichtelijk wensen om te springen met het naar buiten brengen van dit beleid. Bovendien, hoe lager de goudprijs hoe meer inkoop voor zover de aanvoer strekt.

China en Rusland vormen dan ook de grootste bedreiging jegens de dominantie van de dollar als reservevaluta. Met zoveel woorden is door beide landen al meerdere malen gewezen op een de-dollarization richting een nieuwe internationale monetaire (rang)orde. Dat op zich heeft er al toe geleid dat de interesse voor opname van nieuw Amerikaans schuldpapier ‘next to nil’ is. Sterker, om de eigen munt te steunen worden de buitenlandse valutareserves juist afgebouwd (met name door Rusland) waartegen goud ‘off the radar’ werd en wordt bijgekocht. Dat gebeurt dus bepaald niet om de kat z’n juweel op te fonkelen!

Evenmin dienen nieuwe door China geïnitieerde instituten als de Eurasian Economic Union (EEU) alsmede de vorming van de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) uit het oog te worden verloren. Deze instituten zullen op enige termijn een belangrijke pendant vormen van gevestigde instituten als de EU alsmede anderzijds de Wereldbank en het IMF. Naast SWIFT – het internationale (Amerikaanse) Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication systeem – wordt er in China hard gewerkt aan CIPS (zoveel als het Chinese International Payment System) waarmee de Chinese munt een gelijkwaardige tegenhanger van de dollar dreigt te worden.

In de V.S. houdt de Fed zich vooralsnog in de eerste plaats met de werkgelegenheidscijfers bezig die gelet op de participatiegraad afgezet tegen de bevolkingsgroei geen rooskleurig beeld geven. Sterker, dit beeld liet zelfs een 40-jarig dieptepunt zien.

De participatiegraad is bijna tot het dieptepunt gedaald terwijl de populatie in die tijdspanne met 108 miljoen of ruwweg 50% is toegenomen tot 321 miljoen! Dat levert “een resultaat” van bijna 95 miljoen mensen op die de work force hebben verlaten. Liever wordt derhalve van een afnemende werkloosheid gesproken en wekt een percentage van 5,1% de schijn dat de Fed op enig moment toch handelend zal moeten optreden. Het is natuurlijk niets meer of minder dan window dressing van de Fed om niet op geloofwaardigheid te hoeven inboeten. Vooral op het terrein van het kleinbedrijf – bijna 80% van de werkgelegenheid uitmakend – is de ‘exit rate’ groter dan de ‘entry rate’. Dat is op zich al veelzeggend.

Ook het gemiddeld uurloon liet vooralsnog nauwelijks een stijging zien, terwijl er meer zwakte aan de economische horizon verschijnt. Zo liet het aantal ontslagen gemiddeld genomen een stijging zien van ca. 30.000 in juni 2014 tot ruim het dubbele in september j.l.

Even opmerkelijk was de uitslag in juli j.l., nota bene doorgaans een maand met een aantrekkende werkgelegenheid. Volgens John Williams van ShadowStats ligt de werkloosheid thans op maar liefst 23%!

Maar of het nu de gekunstelde werkloosheidscijfers betreft dan wel de economische groei of de koopkrachtcijfers of de manipulatie van de rentemarkt (LIBOR – de allergrootste doodzonde!), de valutamarkt of de grondstoffen w.o. edelmetaal, blijken we deze “kuiperijen” al geruime tijd met gemak te kunnen opnemen zonder in opstand te komen. Dit euvel” valt vooral toe te schrijven aan de mainstream media die dit terrein tot ‘terra non grata’ hebben verklaard. Als gevolg daarvan verkeert “de meute” in wat wetenschappelijk wordt omschreven als normalcy bias. Dit doet weer denken aan de aloude afspraak tussen de bisschop en de koning: “als jij ze arm houdt, hou ik ze dom”.

Als basis van het vrije marktprincipe geldt onverkort hoe dan ook dat de prijs als functie van vraag en aanbod het uitgangspunt dient te vormen. Het meest onzichtbaar blijkt dit fenomeen op de staatsobligatiemarkt. Met een rente van nagenoeg nul wordt de prijs van het geld al sinds 2008 tot “waardeloos” verklaard. Bijgevolg weten we dat we met Bernanke’s zogenaamde redding van “het systeem” op een “Disney” wijze bij de neus worden genomen! Middels het manipuleren van de rentemarkt – al sinds 1913 toen de Fed zich zelf onverkozen in het leven heeft geroepen – worden intussen sinds 1971 (loskoppeling dollar/goud relatie) alle markten tot in de verste uithoeken van de wereld beheerst!

Bovendien, met de nul-rente wordt elke overheid verleid tot nog meer uitgaven resulterend in nog meer schuld. Dus denderen we onverminderd richting een onafwendbare en alles overheersende internationale crisis met nieuwe geopolitieke machtcentra tot gevolg. Tegen een minimale rente zien we ook de leverage op de beurzen toenemen tot zelfs een all time high dit jaar.

De enige autonome staten die wellicht grotendeels buiten schot blijven, vertegenwoordigen tevens de meest succesvolle economieën ter wereld: Hong Kong en Singapore, zonder noemenswaardige overheidsschuld, weinig regeldruk, lage belastingen en meest opvallend nauwelijks of geen beschikking over grondstoffen of een landbouwareaal? Sterker, Singapore dient zelfs water vanuit Maleisië in te voeren. Vele rijken der aarde hebben hier al dan niet openlijk een onderkomen gevestigd en zijn met hun geld uiteraard van harte welkom ofschoon verpozing op het eiland Mauritius ook aanlokkelijk lijkt.

Tegelijkertijd worden te onzent de spaarders en pensioenfondsen met 0-rentes verder op hun knieën gezet. Sinds kort kunnen beleggers (wat heet!) hun geld in driemaands Treasuries parkeren tegen 0%. Even later bleek de yield al weer met een aantal basispunten te zijn gedaald. Gezien de afkeer van deze “natte kranten” stukken in Azië zou je hieruit kunnen afleiden dat er in de nabije toekomst meer van dat papier tegen een negatieve rente zal moeten worden aangeboden zodat in dat geval de rente naar de staat vloeit in plaats van andersom. Zelfs de Sovjets zouden hiervan hebben gelikkebaard. Tijdens het symposium ‘Reinvent Money’ op de Erasmus Universiteit te Rotterdam op 26 september j.l. werd professor Fekete, de ‘grand old man’ op edelmetaalterrein, de vraag gesteld wat hij van het huidige bankensysteem vond. Zijn antwoord: ‘most deplorable, to use a euphemism: the whole system has been screwed up!’

Het IMF heeft recent een zgn. white paper uitgegeven, ‘identifying a triad of risks that makes a global securities crash almost inevitable’ – volgens Jim Rickards dient men rekening te houden met een daling van ca.70%, duidend op de enorme opeenhoping van publieke en private schuld. Alleen al de ‘bond bubble’ wordt getaxeerd op ruim $200 biljoen met additioneel de bond derivaten bubble op $600 biljoen. Volstrekte ‘out of this world’ cijfers!

De kritischer opstelling van het IMF zou een voorbode van de Chinese entree kunnen zijn. Als het zover komt zal een land als India zich evenmin onbetuigd willen laten. Beide landen alsmede Rusland zijn de grootste gold hoarders ter wereld.Hiermee tekenen zich duidelijk contouren af van een transitie. Het mag geen wonder heten dat de V.S. met de grootste stem in het IMF kapittel vooralsnog het lidmaatschap van deze landen in dit orgaan zo lang mogelijk zal proberen te traineren.

Het is niet voor niks dat de Bank of China reeds koketteert met bovenstaande bill board dat je op meerdere locaties in Azië aantreft, zo ook op weg van het vliegveld naar down town Bangkok.

Intussen kreeg ik bijval van Ewoud Engelen, hoogleraar Financiële Geografie aan de UvA, die in een interview in de NRC van 3 dezer eveneens repte van “het massieve kennisfalen waar het de Grote Financiële Crisis betreft”. Hij doelde hiermee op het onvermogen van academici, politieke intellectuelen alsmede de media om nadrukkelijk stance te maken tegen de financieel/economische machtsstructuren die hij alle als keizers zonder kleren betitelde.

In dat zelfde interview vergeleek hij de huidige crisis met de Grote Depressie in de jaren ’30. Alleen hier maakte hij een inschattingsfout daar de omvang ervan thans het gehele mondiale spectrum omvat. Al met al veel opwaaiend stof ‘on the road to ruin’!

Robert Broncel