Een groot paradox: economie krimpt, beurzen bloeien op

Het is een ongekende situatie waarin we verkeren. Niet uit te leggen. Een wereld die lijkt stil te staan en ons zelfs een stapje terug zet in de tijd. Echter verkeren de financiële markten na een diepe daling al weer in hogere sferen. Hoe onwerkelijk is dat? De wereld op zijn kop. We sluiten verzorgingshuizen af van de buitenwereld, we sluiten de horeca, schouwburgen en theaters. We leggen het vliegverkeer stil en duizenden fabrieken. We rijden de helft of nog minder aan kilometers en tanken nog maar één keer in de maand. Kortom de maatschappij ligt op zijn kont.

Armoedeval

Maar gelukkig de beleggers niet. We moeten natuurlijk niet allemaal gaan zitten somberen, we moeten hoop houden en begrijpen dat er na slechte tijden weer betere tijden volgen. Dat is waar beleggers op focussen, ziende blind voor de armoedeval in de samenleving. Het is bizar als we zien dat financiële markten floreren en de onderliggende maatschappij de wonden likt van een vernietigende pandemie.

De menselijke waardigheid

Eens in de honderd jaar komt het voor dat de mensheid wordt overvallen door een mondiale epidemie en dat de angst voor een wrede dood zich meester maakt van de bevolking. Dan mogen we van geluk spreken dat we in een beschaafde wereld leven waarin de westerse democratische landen een meerderheid vormen naast de gesloten gemeenschap van dictaturen. Dat onze gezondheidszorg bovenaan staat in een rijtje dat van belang is voor het menselijk welzijn. En dat we in NL zelfs beschikken over politieke partijen die opkomen voor het welzijn van de dieren. En dat er partijen en bewegingen zijn die opkomen voor een schoner milieu. Waarmee ik wil zeggen dat het welzijn van mens en dier, dus alles wat van belang is voor een gezond leven op deze aardkloot, een voorname plaats inneemt in de menselijke waardigheid. Laten we dat koesteren. Laten we ons welzijn prevaleren boven de hebzucht naar meer. In deze optiek komt onze gezondheid op de eerste plaats. De tweede plek is ons geld. Zonder geld is het al moeilijk om gezond te blijven. Zie hier het grote dilemma. In hoeverre staat de mens als individu boven de samenleving en in hoeverre staat gezondheid van het individu boven het maatschappelijk belang. 

Massaal aan de beademing

Nu de economische schade van de pandemie ongekend schokkend wordt begint het te benauwen. Gaan we behalve de pijn van afscheid nemen van onze dierbare overledenen ook de pijn voelen van de financiële schade. Velen kennen wel iemand in de naaste omgeving die op een eenzame manier afscheid moest nemen van een naaste. Hoe betreurenswaardig is dat. Maar hoe tragisch is het niet om te constateren dat ook onze economie klinisch dood is. Dat de samenleving momenteel massaal aan de beademing ligt en kunstmatig in leven wordt gehouden door de overheid die de ondernemers en hun werknemers financieel injecteert. Maar dat centrale banken met hun monetaire stimuleringen volop doneren aan de financiële markten waar beleggers hun boterham met dubbel beleg verdienen. Waar onze pensioenfondsen en de banken onze ingelegde reserves moeten laten groeien door winst te maken. Er is dus sprake van twee geldstromen die afzonderlijk van elkaar bewegen.  Toch ligt de onderliggende samenleving op z’n gat en moet de regering het ene gat met het andere vullen. Hoe gaan we deze idiote discrepantie oplossen?

Bijdrukken

Er ligt dus een enorm dilemma op het bordje van onze monetaire beleidsmakers en politici. Hoe kun je de mondiale samenleving, in een tijdperk dat globalisering zegevierde, overeind houden als het geld niet meer beweegt. Gewoon bijdrukken roepen  dwazen en idioten. Niet begrijpend dat ons fiduciair geldsysteem zijn waarde niet ontleent aan de materie waaruit het gemaakt is, maar aan het vertrouwen dat er goederen en diensten mee gekocht kunnen worden. Stel je dus voor dat de centrale banken simpelweg het geld gaan bijdrukken zodra we er wat meer van nodig zijn. Niet voor niets wordt valsemunterij zwaar gestraft. Hoewel ik een prima kopieerapparaat bezit durf ik er niet aan. Centrale banken houden de geldomloop draaiend door in tijden van krapte grote partijen schuldpapier op de financiële markten op te kopen. Banken worden zo verlost van het teveel aan slechte leningen op hun balans en kunnen opnieuw krediet uitgeven.

Tekorten dekken met krediet

Maar hoe geef je krediet uit in tijden dat de economie op zijn gat ligt en investeerders en particulieren aan de noodrem hangen. Dat is wat ik bedoel. Het vertrouwen is weg, heel ver weg zelfs. In een eeuw niet zover weg geweest. Centrale banken kunnen kopen wat ze willen en hun balansen opblazen maar de onderliggende samenleving is leeg gelopen. Op de IC kwamen ze wat zuurstofapparaten tekort. Toch moet het opkoopbeleid van ECB en de FED doorgaan, want de overheden lenen zich nu suf op de kapitaalmarkt om hun  begrotingstekorten te dekken. En om bedrijven te behoeden voor hun ondergang om grote werkloosheid te voorkomen. Tekorten dekken we met krediet. We geraken in een diep dal en moeten ons fiat geldsysteem overeind houden. We verhogen een kredietberg die qua omvang groter is dan de Himalaya. Maar misschien hebben we geluk en smelt die schuldenberg als sneeuw voor de zon door de opwarming van de aarde. Een beetje wensdenken.

Deflatie en stagnatie

Zo ook de gedachte dat we vanzelf door deze rampspoed heen komen met de hulp van gratis geld van centrale banken en overheid. We gaan een tijdvak in van misschien jarenlange deflatie en stagnatie. We moeten onze schuldenberg afbouwen na jaren van roekeloos opstapelen. Consumeren wordt consuminderen. Krediet gaat op de bon en sparen wordt interen. Interen op onze reserves die vaststaan op banken en vastzitten in pensioenfondsen. Er moet worden afgeschreven op grote verliezen op bankbalansen en bij andere schuldeisers. Dat kost een vermogen aan opgebouwde reserves. Dat is hoe een deflatietijdperk met stagnering er uitziet. Een tsunami van de schuldenberg gaat ons overspoelen. Als de sleepboten op het droge liggen dan resteert nog één middel om een gestrande supertanker vlot te trekken. Dat is met de schop. Kost enige inspanning en wat zweetdruppeltjes en duurt een aantal jaartjes. We krijgen niet alles cadeau.

GW