Het Westen en Rusland spelen met vuur

‘ Financial sanctions against Russia could lead to a banking crisis in the West and even a military war ‘, zo begon Harold James, professor in de wereld- geschiedenis en internationale betrekkingen aan de Princeton University in een recent artikel in de opinie pagina Project Syndicate. Hij heeft naam gemaakt met zijn studies ‘The Creation and Destruction of Value, the Globalization Cycle’ en ‘Making the European Monetary Union’. In dit artikel stelt hij dat een financiële oorlog het Westerse complexe financiële systeem uiteindelijk veel meer schade kan berokkenen dan de nog betrekkelijk geïsoleerde markt in Rusland. Je hoeft wat dat betreft maar te kijken naar de gevolgen van Lehman’s ondergang in 2008. Voorts refereerde hij aan Rusland’s grondstoffenreserves (grootste olie- en gasproducent), Rusland’s nucleaire arsenaal alsmede de kennis op het terrein van cyber war die het land tot een vervaarlijk opponent maken.

Dit gevoegd bij het feit dat het Putin een doorn in het oog is dat de V.S. in de afgelopen jaren een financiële “neutronenbom” heeft ontwikkeld waarmee bijna elke natie in de wereld zonder een schot te lossen op de knieën is te krijgen of anders gezegd: ‘The United States is centrally planning the entire global monetary system’ of wel: stuurt aan op de hegemonie over het mondiale bankensysteem.

In dat kader past het dan ook om onder de huidige omstandigheden Russische banken en (staats)bedrijven de toegang tot andere markten te ontzeggen. Instituten die samen ook nog eens een bedrag van $714 miljard aan schuld op de balans hebben staan. Dit staat los van de op de agenda staande sanctie om Putin’s eigen banktegoed (al dan niet rechtens verkregen) in Zwitserland te bevriezen.

Onder Sectie 311 van de Patriot Act kan in principe elke bank worden aangemerkt als een witwasbank die “zo nodig” bovendien “terroristenactiviteiten” steunt en daarmee tot “radioactief besmet” wordt verklaard. Voor een bank betekent dat simpel einde oefening, ook al voert een dergelijke bank geen activiteiten in de V.S. In dit opzicht heeft De V.S. geen enkele steun van geen enkel land nodig. Met “besmette” banken wil geen bank ter wereld nog zaken doen op straffe door de V.S. eveneens tot “besmet” te worden verklaard. Naarmate de V.S steeds wilder om zich begint te slaan hoe meer de neiging bij buitenlandse banken en naties ontstaat om zich uit het dollar circuit terug te trekken. Buiten diverse separate handels- en muntafspraken is er volgens wel ingelichte kringen intussen ook een separaat BRIC’s IMF in de maak.

Indien Russische banken op welke manier dan ook in de verdomhoek worden geplaatst zal Putin wel in het geweer moeten komen door op zijn beurt Westerse belangen aan te pakken. Volgens James kan dit zelfs leiden tot een gevoelige tik op de Amerikaanse beurs. Hoewel Rusland nog niet de macht van het Sovjet tijdperk terug heeft, brengt de nieuw ontstane situatie met zich mee dat Putin achter de schermen druk bezig is het oude sovjetbed weer op te schudden. De huidige sancties beginnen reeds hun uitwerking te krijgen en dat heeft gevolgen voor de economische groeit en op termijn ook voor de politieke stabiliteit.

Rusland mag dan niet zo sterk zijn als het was, het is evenmin zo zwak als het lijkt. Een Russische ‘asset freeze’ kan een desastreuze uitwerking hebben voor zowel de Europese als de wereldmarkt. Zelfs chancellor George Osborne in Engeland blijkt zich zorgen te maken over de continuïteit van de financiële rol van de Londense City indien de V.S. tot verdere financiële sancties zou willen overgaan. Maar dit geldt evenzeer voor het bankwezen in Europa, met name in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk gezien de uitstaande belangen in Rusland.

James maakt zich ook zorgen over een “asymmetrisch’ antwoord door het Kremlin in de vorm van een lastig te bewijzen ‘cyber shutdown’ van Amerikaanse utiliteitsbedrijven (elektriciteit, telefoon, waterleiding, energie) maar ook luchtverkeer en defensiesystemen. Hij is ervan overtuigd dat de V.S. een dergelijke oorlog vooralsnog niet kan winnen. Twee jaar geleden wees de Amerikaanse minister van Defensie al op een cyber Pearl Harbour. Verder teruggaande tot de oudheid weten we dat sancties van alle tijden zijn en dikwijls de inleiding vormden tot een militaire confrontatie. Zo trachtte Pericles in 432 VC de stadstaat Megara de toegang tot de handelsmarkt van Athene te ontzeggen, hetgeen de Pelopennesische Oorlog tot gevolg had en Griekenland letterlijk open legde voor de Perzen.

Je kunt je afvragen wat de Westerse inmenging in Oekraïne tot dusver heeft opgeleverd anders dan een confrontatie met Moskou. In de wetenschap dat Oekraïne als bakermat van Rusland nooit buiten Rusland’s goedkeuring kan toetreden tot de EU noch tot de NATO – wat de inzet was – lijkt bezinning meer dan wapengekletter veeleer op z’n plaats. “Onze” inmenging heeft al geleid tot het opgeven van de Krim en schermutselingen in het oostelijk deel van Oekraïne waar zich juist het industriële complex bevindt. Voorts valt niet te ontkennen dat Putin een behendig schaker is die in z’n laatste tv interview naar voren bracht dat de huidige problemen in Oekraïne alleen kunnen worden opgelost via een politiek compromis, of anders: vrede in Europa is zonder Rusland niet mogelijk. Plus dat de rekening voor het economisch herstel van Oekraïne behendig werd doorgeschoven naar het Westen!

Over dat laatste punt lees je maar weinig in de Westerse pers? Een getal van $17 miljard is al gevallen en ongetwijfeld zal het daarbij niet blijven. Opgeteld bij alle uitstaande schulden in Europa en de V.S. is dat maar ‘peanuts’ maar het komt er wel bij en schept waarschijnlijk verdere langdurige verplichtingen en wat gebeurt er bij het uitbreken van een (burger) oorlog? Bij het opleggen van de sancties en het inzetten van zwaar militair materieel blijkt de publieke opinie ueberhaupt een evident ondergeschikte rol te spelen, zowel in Europa als in de V.S. Nu gaat de blik van de gemiddelde Amerikaan doorgaans niet verder dan de landsgrenzen maar volgens Princeton is er meer aan de hand wanneer in een studie wordt gesteld dat‘the US is an oligarchy’ (regering van enkele machtige zakenorganisaties). Dat is een niet mis te verstane aantijging. Deze studie betrof een breed terrein van beleidsbeslissingen die maar zeer ten dele waren terug te voeren tot de publieke opinie. Belangrijkste daarvan gold de invoering van TARP (Troubled Assets Relief Program) gericht op de banken bailout in 2008 zonder dat men daarvan nog de consequenties begreep. Zelfs nu nog is er sprake van veel te weinig begrip van de immense “uitwoning” van het monetaire systeem dat wordt aangeduid met normalcy bias dus zonder dat men in de gaten heeft wat er de facto speelt. In Europa daarentegen ontstaat er wel steeds meer verzet tegen “Brussel” waarop de gemiddelde kiezer naar zijn gevoel evenmin zicht en invloed heeft. Dat gevoel van onbehagen zal ongetwijfeld blijken tijdens de aankomende Europese verkiezingen.

Voorts ging deze studie in concreto verder met‘a small circle of economic elites representing business interests have substantial impact on U.S. government policy, while average citizens and mass-based interest groups have little or no independent influence’ (een kleine kring van economische elite met substantiële zakelijke belangen heeft een grote invloed op het regeringsbeleid, terwijl de gemiddelde burger daarvan ver af staat). Die zelfde elitegroep doneert ook aan de presidentscampagnes waarmee de nieuwe president in z’n beleid weer prooi wordt van die zelfde groepering. Bedenk dat de resultaten van dit soort studies evenzo de aandacht hebben in het Kremlin waar zo ongeveer van dezelfde premissen wordt uitgegaan. Je kunt Putin in dat opzicht nog het voordeel van de twijfel gunnen sinds hij zich na z’n recente tv spektakel veel beter door zijn onderdanen gesteund weet ook al hebben ze daar evenmin wat te vertellen.

Om die reden kon Kremlin zegsman Dimitry Peskov onlangs op Russia I tv (bron: het Franse AFP) openlijk verklaren dat Rusland langs de gehele grens (inclusief Oekraïne) troepen in stelling heeft gebracht en dat nieuwe sancties of NAVO versterkingen langs Rusland’s grens ten ene male onacceptabel zijn. Het wachten is nu kennelijk op wie het eerste schot lost, kortom het aloude liedje.

Nogmaals: om bij schieten te blijven, wat schieten we er de facto mee op anders dan door Putin rugdekking te laten zoeken bij de voormalige Sovjetrepublieken (grondstoffen!) en uiteraard bij China en verstrikt te raken in een opeenvolging van gebeurtenissen die niemand meer kan controleren. In tegenstelling tot het aftasten van Rusland’s zwakke plekken na de val van het Sovjetrijk (dat voor de Russen als een vernedering aanvoelt) ware een tweede aanbod van een Marshall Plan beter geweest (het eerste werd door Stalin geweigerd) met alle handelsvoordelen over en weer.

Nu het juist de verkeerde kant dreigt uit te gaan mogen we als burger zonder enige invloed by no means toestaan dat een uitgelokte escalatie c.q. confrontatie met Rusland ons op het hellende vlak van een nog grotere economische achterstand zet dan we thans al na Lehman aan den lijve ondervinden. Op de rand van een (burger)oorlog richt ik me namens hoop ik velen met mij tot de belangrijkste beleidsmakers met het dringende verzoek te stoppen nog langer MET VUUR TE SPELEN.Via Goudportal.

Robert Broncel