Inkomensongelijkheid: grootste gevaar in deze tijd

De inkomens- en vermogensongelijkheid is een vaak terugkerend thema in deze monetair woelige tijden. Af en toe verschijnen er nieuwsberichten in de media met mooie grafiekjes die aantonen dat het wel meevalt met de (grote) verschillen tussen inkomens en vermogens. Het is maar hoe je het uitlegt.

Mooie cijfertjes in de media

Veel kranten publiceren de cijfers zoals die door de verschillende overheidsinstanties CBS, CPB, de Nederlandse Bank enzovoort, worden vrij gegeven. Met enige toelichting er bij van de auteur zodat er weer een pagina is gevuld. De media zullen er verschillend over berichten en soms gaat een financiële onderzoeksjournalist er wat dieper op in. De oplettende analist ziet echter dat de welvaartskloof in de samenleving snel groter wordt.

Zo redeneert een cultuursocioloog

De tijden van nivellering liggen al ver achter ons. De ongelijkheid in inkomens is vanaf de jaren tachtig weer toegenomen, zo blijkt bijvoorbeeld uit een onderzoek van professor Nico Wilterdink, cultuursocioloog aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn verhaal staat een opmerkelijk statement:

“Wie veel verdient, verdient dat. De liberale rechtvaardiging van ongelijkheid houdt ook een pragmatisch argument in: als inspanningen, talent en gedurfde initiatieven adequaat beloond worden, is dat bevorderlijk voor innovatie en economische groei. Ongelijkheid prikkelt tot prestaties en leidt daarmee tot verhoging van de welvaart, waardoor uiteindelijk iedereen beter af is.”

Prikkel tot ontevredenheid

Als liberaal denker ben ik het maar deels met deze stelling eens. Momenteel prikkelt de ongelijkheid niet meer tot prestaties maar geeft dat juist een prikkel tot ontevredenheid. Vooral populistische politici wijzen nu op de groeiende inkomens- maar vooral vermogensongelijkheid en roepen om maatregelen. Zoals bijvoorbeeld belastingverhogingen voor de rijken en verlaging van de tarieven voor de laagste inkomens. Dat klinkt sociaal maar deze fiscale prikkel zal in de praktijk niet werken. Juist de superrijken kunnen hun inkomsten makkelijker verplaatsen dan de massa. Met dure adviseurs weten ze hun inkomsten dan wel vermogen te verplaatsen naar een land met een fiscaal tropisch klimaat. Gebeurde al volop in de tijd dat globalisme zegevierde.

Alleen beleggers en vastgoedeigenaren hebben geprofiteerd

Kapitaalvlucht neemt toe naarmate de belastingdruk op hogere inkomens wordt verhoogd. Dat werkt averechts. Gemiste inkomsten van de schatkist moeten worden gecompenseerd door de rest van de samenleving. Inkomenspolitiek blijft een lastige problematiek. Socialistische politici hebben in de jaren zeventig de inkomensnivellering ingevoerd. Daarna hebben monetaire beleidsmakers in de jaren tachtig de (rente)teugels laten vieren door versoepeling van het monetaire beleid. Lagere rentetarieven en de laatste jaren begeeft de ECB zich als handelaar op de financiële markten en koopt de “rommel” op. Daarmee is economische ongelijkheid de laatste 10 jaar uit de klauw gelopen. Door lagere rentetarieven hebben vooral beleggers en vastgoedeigenaren optimaal geprofiteerd van de waardestijging van aandelen en vastgoed.

300 Oranjepandjes

Kijken we even naar prins Bernard junior met zijn driehonderd pandjes in Amsterdam. Hij wordt door de explosieve stijging van de vastgoedprijs meer dan schatrijk. De studenten en starters met flexibele banen die noodgedwongen één van die pandjes moeten huren of kopen stapelen de ene schuld op de andere. Extreme vermogensongelijkheid dus. Het Jeugdeducatiefonds luidde afgelopen zomer nog de noodklok over de toenemende armoede bij 400.000 kinderen. Het is toch absurd dat het vermogen van de rijken alsmaar stijgt door hun bezit van aandelen en vastgoed en dat de massa moet interen op hun spaartegoeden door gemis aan rente. Na aftrek van bankkosten en inflatie moeten ze juist bijleggen.

Verhoging belastingdruk superrijken is dilemma

Nu kijkt de Europese politiek naar de begrotingsoverschotten van presterende lidstaten. Deze zouden kunnen interen door meer te investeren in de economie. En met behulp van fiscale maatregelen zouden vermogens van de superrijken kunnen worden afgeroomd door verhoging van de tarieven in de inkomstenbelasting box 3, sparen en beleggen. Je zou denken ze kunnen het missen. Maar kijk eens naar de oorzaak van de verrijking van de elite. Het monetaire beleid van de ECB creëerde juist de huidige welvaartskloof. Toch betalen de hoogste inkomens relatief de meeste belasting, mede door de progressieve belastingtarieven. Ze kunnen het missen. Het opvoeren van de belastingdruk bij de superrijken gaat averechts werken, het is een noodgreep. Het is kiezen voor de weg van de minste weerstand en werkt kapitaalvlucht in de hand.

Tekorten stormen op ons af

Als monetair beleid is uitgewerkt dan rest de regering het zoeken naar fiscale maatregelen. Ook dan kiest men de makkelijkste weg. Voor de komende jaren hebben Europese regeringen beloofd te zoeken naar mogelijkheden om belastingen te verlagen voor de lagere en te verhogen voor de hogere inkomens. Dit gaat niet werken als de komende jaren flinke tekorten op ons af stormen. Zoveel is al duidelijk maar wordt niet onderkend. De energietransitie en een nieuw klimaatalarm gaan vanaf 2020 flink wat geld kosten terwijl kabinet Rutte heeft toegezegd dit zoveel mogelijk te compenseren voor de lagere inkomens. Nu worden we weer gealarmeerd met een onverwachte stijging van de energienota.

Hoezo NL-welvaartsstaat?

Dit gaat nog een “dingetje” worden. Pensioenen blijven achter en de vooruitzichten voor indexatie zijn zelfs negatief. 700.000 Huishoudens die in financiële problemen verkeren en 400.000 jongeren die in armoede moeten rondkomen. Hier is toch duidelijk sprake van een ongekende welvaartskloof. Hoezo NL-welvaartsstaat? Onze verzorgingsstaat verkeert in een afbraakfase. Waarom zien we zoveel toename van criminaliteit in onze (grote) steden? Politiebureaus in de achterstandswijken? Waarom dagen jongeren in groepen de politie uit? Winkels geplunderd in grote steden? Waarom stijgen populistische partijen in de peilingen? Hoe kan het bestaan dat mooie statistische cijfertjes in chocoladeletters worden gepubliceerd terwijl ik hier zoveel vraagtekens bij plaats.

GW