Op de muren van de tempel van Apollo te Delphi staan vier spreuken: Het mooiste is het rechtvaardigste, Ken uw beperkingen, Mijdt overmoed en Overdaad schaadt. Dit waren de basisprincipes van de Oud-Griekse leer, de fundamenten van harmonie en orde die van belang zijn om aan de gapende kaken van de chaos te ontspringen. (Vrij vertaald citaat uit ‘De tempel van Delphi’ van Willem Gooijer, december 2008)
Hoewel de Grieken aan de basis staan van de hedendaagse wetenschap in het algemeen en de filosofie in het bijzonder, is er weinig van deze wijsheden terug te vinden in het hedendaagse financiële beleid van de Griekse regering. Griekenland staat onder grote druk sinds bekend geworden is dat het tekort niet de eerder aangegeven 3% bedraagt maar 13% van het BBP. Eind 2009 bedraagt de schuld 300 miljard euro (110% van het BBP).
Het vertrouwen van de financiële wereld in Griekenland is sterk afgenomen. Alle drie de toonaangevende bureau’s die de financiële posities van landen beoordelen, hebben de kredietwaardigheid van Griekenland de afgelopen weken verlaagd. Zoals in onderstaande grafiek is af te lezen, is de overtreding van het Stabiliteitspact niets nieuws voor Griekenland. Slechts één maal (2006) in de afgelopen tien jaar wist het land een tekort van minder dan 3% te behalen.
Griekenland stevent af op een gevaarlijke schuldspiraal waarbij de bezuinigingen steeds onvoldoende zijn om de steeds hoger wordende financieringskosten te compenseren. Welke mogelijkheden heeft Griekenland om deze vicieuze cirkel te doorbreken? Kort samengevat zijn er drie mogelijkheden: The good, the bad and the ugly.
De goede variant betreft enerzijds heel veel bezuinigen, privatiseren, en extra belastinginkomsten genereren door ontduiking aan te pakken en anderzijds de randvoorwaarden scheppen voor een sterke groei. Helaas is dit tevens de moeilijkste variant. Zie maar eens politiek draagvalk te creëren voor bezuinigingen van minimaal 10% en vindt maar een manier om dit te combineren met beleid dat tegelijkertijd positief uitwerkt op innovatie en ondernemerschap.
De slechte variant komt daarentegen veel vaker voor en is politiek makkelijker te verkopen. Het behelst het laten depreciëren van de valuta en het toestaan van een meer dan evenredige inflatie. Voor Griekenland is dit echter een lastige optie gezien het feit dat het geen eigen valuta heeft. Pas als Griekenland uit de euro stapt is deze mogelijkheid reëel. Helaas is dit praktisch gezien bijna onmogelijk.
Daarnaast zou het uiterst onverstandig zijn. Immers, dan zal de Griekse rente-opslag (die nu circa 200bp bedraagt, zie grafiek) zeker verdubbelen zodat het probleem nog groter wordt. Ook voor de EU is dit een rampscenario omdat dan ook andere landen (Spanje en Italië bijvoorbeeld) onderwerp worden van speculatie en de euro uit elkaar zal vallen.
Blijft over de derde variant. Doormodderen en met milde aanpassingen tijd proberen te winnen. Dat dit een heilloze weg is laat Japan zien dat inmiddels afstevent op een tekort van 200%. De economie zal in dat geval langzaam maar zeker steeds verder wegzakken en de mogelijkheden voor een goede uitweg worden steeds kleiner.
Vorige week is bekend geworden dat Griekenland eindelijk maatregelen neemt om uit de diepe financiële crisis te komen. Het parlement heeft ingestemd met hervormingen om het begrotingstekort terug te dringen van 13% naar 9%. De overheid bezuinigt in de publieke sector, onder meer de defensie-uitgaven gaan flink omlaag.
Ook verwacht de Griekse overheid de belastingontduiking, wat een Nationale volkssport is in Griekenland, in te dammen door strenger op te treden. Bovengenoemde maatregelen zijn weliswaar een stap in de goede richting, maar zijn meer consistent met de derde variant dan met de eerste. Een tekort van 9% is nog steeds drie maal de norm en wat gebeurt er met het tekort als de economische groei tegenvalt? In de film The good, the bad and the ugly overwint uiteindelijk het goede (Clint Eastwood) door op creatieve en wonderbaarlijke wijze The Bad en The Ugly uit te schakelen.
De economie is echter geen Hollywood en zolang overheden de klassieke deugden met handen en voeten treden, is stagnatie of zelfs chaos een meer waarschijnlijke uitkomst dan een wonderbaarlijke opleving.
Column door Michel Klaster, directeur Paerel Vermogensbeheer
Er is een sneeuwbaleffect aan de gang, waarbij Griekenland slechts een van de landen is die erdoor geraakt worden. Deze sneeuwbal breekt financiële inconsequenties af en maakt de weg vrij voor meer aandacht en respect voor de immateriële kant van de samenleving. We move to Less banking and less focus on money, and to more social and medical care….
In ons binnenste (This is my Church, this is where I heal my hurt) kan alles veranderen (When love takes over), so Just be!