Schaduwbankieren is in Nederland een relatief onbekend begrip. Shadow banking is een systeem dat inmiddels een waarde heeft van $67 biljoen (ofwel $67.000 miljard). Dit is bijna even groot als het wereldwijde totale BBP. Ook in Nederland wordt er flink wat in de schaduw gebankierd. Ons land is zo speciaal dat in het laatste rapport (PDF alert) van het Financial Stability Board (FSB) zelfs een speciale case study is gemaakt. Het valt volgens DNB allemaal wel mee. Maar hoe kan het dan dat een klein land als Nederland zo groot is in het schaduwbankwezen? Met zowel financiële (hedge funds, verzekeraars, pensioenfondsen) als niet-financiële instellingen als onderdeel van dit nauwelijks gereguleerde systeem is het van belang dat ons schaduwbankwezen goed onder de loep wordt genomen.
Schaduwbankieren
Ten eerste is het verstandig om ‘schaduwbankieren’ te definiëren. Het FSB definieert ‘shadow banking’ als volgt: ‘the system of credit intermediation that involves entities and actvities outside the regular banking system’. Hiermee verklaart men dus dat schaduwbankieren alle activiteiten zijn die niet in het traditionele bankwezen plaatsvinden. Andere definities zijn in het meest recente DNB rapport (PDF alert) te vinden. Volgens DNB komt het hier op neer: ‘Schaduwbanken zijn financiële instellingen die geen bankvergunning hebben, maar wel een rol spelen bij het aantrekken of uitlenen van geld, bijvoorbeeld hedgefondsen en investeringsvehikels.’
Non-Bank Financial Intermediaries
Terug naar het FSB rapport. Uit dit rapport komt naar voren dat in Nederland schaduwbankieren sterkst ontwikkeld is ten opzichte van het normale bankwezen. Deze NBFI’s (Non-Bank Financial Intermediaries) zijn in vergelijking met onze eveneens grote financiële sector 45%. Alleen de VS en Hong Kong komen qua omvang van NBFI’s redelijk in de buurt van Nederland met 35%. In absolute termen is het schaduwbankwezen in de VS nog wel het grootst, 23 biljoen dollar, tegen 22 biljoen dollar in de gehele eurozone. Ondanks dat kredietverlening door deze NBFI’s wel degelijk voordelen heeft, moeten we de gevaren die deze kanalen met zich meebrengt ook serieus nemen, aldus het FSB.
Brievenbusmaatschapijen
Volgens het FSB rapport vindt maar liefst zes procent van het mondiale schaduwbankwezen plaats in Nederland. Onjuist, aldus DNB. DNB wijt dit verschil aan inzicht aan de term schaduwbanken. Volgens DNB is namelijk een groot deel van het Nederlandse schaduwbankwezen in Overige Financiele Instellingen niet meer dan de collectie brievenbusmaatschappijen van multinationals die in Nederland gehuisvest zijn. Ruim de helft van de OFI sector in Nederland bestaat uit deze brievenbusmaatschappijen. Volgens DNB is één multinational zelfs verantwoordelijk voor 30 brievenbusmaatschappijen met meer dan 160 miljard aan bezittingen. “De meeste grote buitenlandse multinationals hebben één of meer BFI’s in Nederland”, aldus DNB in haar rapport.
Nederland als belastingparadijs
De multinationals vestigen zich in Nederland vanwege ons gunstige belastingklimaat voor deze bedrijven. Via belastingverdragenis bijvoorbeeld geregeld dat er geen of een lager rentebelastingtarief zal worden toegepast indien het geld via Nederland loopt. Daarnaast is in Nederland geen bronbelasting op rente van toepassing. Zo laat de infograph onder dit artikel zien hoe bedrijven als Apple Ierland en Nederland gebruiken als vaste routes om zo min mogelijk belasting af te dragen.
Conclusie
Hoewel geconcludeerd kan worden dat het schaduwbankwezen een veel kleinere rol speelt dan geschetst door het FSB (slechts 978 van de in totaal 3132 miljard euro behoort volgens DNB toe aan ‘echt schaduwbankieren’), blijft het van groot belang om het schaduwbanksysteem te blijven monitoren. Ook moet er volgens onze centrale bank scherp gelet worden op “nieuwe systeemrisico’s”. Schaduwbankieren in Nederland mag dan wel kleiner zijn dan gedacht, als belastingparadijs fungeren voor multinationals zal de gemiddelde Nederlander nauwelijks een betere gevoel geven.
