Een No-Deal Brexit kan ervoor zorgen dat er 200.000 nieuwe armen in het Verenigd Konkrijk bijkomen, waarschuwt liefdadigheidsorganisatie Joseph Rowntree Foundation. Ruim 30% kans dat de Britse huizenmarkt crasht, volgens een aantal vastgoedexperts. Economen waarschuwen dat de EU verlaten middels de Nod-Deal Brexit, elke Brit wel 800 pond per jaar zal gaan kosten. Volksraadplegingen, referenda – allemaal goed en wel maar de uitkomst moet wel schikken en voorspelbaar zijn natuurlijk!
De doos van Pandora
Met de Britse bevolking in 2016 te vragen naar haar mening omtrent het al dan niet in de Europese Unie blijven, opende de politiek een Doos van Pandora. Achteraf bekeken: wat een spijt zullen ze daarvan ondertussen hebben? Tja, in principe vragen we alleen de mening van burgers wanneer die precies kiezen wat ‘wij’ voorzien als de uitslag, toch? Dus toch een Brexit, met al dan niet een deal, is een uitkomst, die ons niet goed uitkomt. Nou, dan eisen we toch gewoon een nieuw referendum? We houden gewoon een nieuwe peiling om te kijken of de Britten nu anders zouden stemmen dan bij de voorgaande Brexit-poll. En ja, kijk, zelfs de Britse bevolking is gaan twijfelen of ze wel juist gestemd heeft.
Zomertijd / wintertijd: wat u?
Ik weet niet hoe het met u zit, maar mij werd de laatste tijd niks gevraagd hoor. ‘Over referenda wordt in Nederland al decennialang gediscussieerd.’ Discussiëren, palaveren over, ja daar is politiek Nederland goed in. Maar zoiets gevaarlijks als een referendum organiseren om de burger meer en directe democratie te geven? Niet dus, tenzij misschien, héél misschien, over ongevaarlijke, onbeduidende onderwerpen. Ja dat durven ze nog wel. Zoals over het al dan niet afschaffen van het zomertijd of wintertijd. Ja dààr mogen wij nu eens over meebeslissen. Maar als het gaat over heikele kwesties, zaken waarmee véél geld en belangen gemoeid zijn, dan beslissen politici toch liever zelf. Vindt u het bijvoorbeeld nuttig besteed, die 6,4 miljard voor nieuwe schepen voor Defensie? Of die drie miljard voor lucht- en landmacht? Of 2 miljard naar multionationals? Buiten dat, niemand luistert, want weet u nog de Europese grondwet? Of meer recent de Sleepwet? Het is schone schijn.
Voorstanders en tegenstanders
Voorstanders ‘vinden (…) volksstemmingen een goede manier om burgers meer invloed te geven’. Tegenstanders houden vol ‘dat referenda niet passen binnen de representatieve democratie’. Zij vinden en beslissen in onze plaats dat ‘volksvertegenwoordigers zijn gekozen om zorgvuldige belangenafwegingen te maken.‘ Tja, hoe lang is het geleden dat ù nog uw Vertegenwoordiger gesproken heeft? Gezien? Gehoord?
Referenda: Zwitsers hebben echt wat te kiezen
Maar het kan ook heel anders hoor. Zoals in Zwitserland, het walhalla der referenda met maar liefst 595 referenda sinds 1848! Daar hebben ze zelfs referendum over de goudreserves van Zwitserland. In 2013 werd door de Swiss Gold Initiative, de benodigde 100.000 handtekeningen binnengehaald, waardoor een referendum is afgedwongen over de goudvoorraad. Het initiatief bevatte de eisen dat Zwitserland al het opgeslagen goud in het buitenland terug haalt waar het hoort. Dat 20% van de reserves van de Centrale Bank van Zwitserland uit goud bestaat en dat een einde kwam aan de verkoop van goud door de centrale bank. In juni van 2018 was er nog hetreferendum overhet ‘Vollgeld’-systeem. Een meerderheid stemde toen tegen het plan om een revolutionair experiment te starten voor het monetaire systeem. Het idee van de indieners was dat alleen de centrale bank geld zou mogen scheppen. De meerderheid was tegen en het plan ging niet door. Ook over over allerlei andere belangrijke kwesties mogen de Zwiters mee denken (en stemmen). En, niet geheel onbelangrijk, er wordt naar ze geluisterd. Dat is nog eens Democratie met een hoofdletter D.
Er wordt veel onheil over ons afgeroepen bij een eventuele no-deal Brexit. Het is nog maar de vraag of dat er werkelijk zo slecht gaat uitzien. Het vervelende is wel dat er andere negatieve elementen ten tonele verschijnen. De handelsoorlog tussen China en de VS wordt behoorlijk opgevoerd nu geplande handelsbesprekingen zijn afgelast. De wereldwijde valutaoorlog stort de opkomende economieën in een recessie. De onenigheid binnen de EU dreigt te escaleren, de Duitse coalitie wankelt voor de 2e keer, de begrotingsvoorstellen die de Italiaanse en Franse regering komende week bij de EU indienen zullen waarschijnlijk niet goed vallen bij de beleggers. En ga zo maar door. Het feit dat NL geen referendum meer kent en dat het kabinet hardnekkig vasthoudt aan ingediende wetsvoorstellen die niet gedragen worden door de voltallige oppositie en bevolking geeft wel aan dat er behoorlijk wat niet helemaal lekker gaat. De samenleving moppert omdat onze democratie duidelijk doorslaat naar een technocratie. Er broeit wat.
nog 3 dagen te zien:
https://player.vimeo.com/video/272024872
Tja referenda zijn in NL een wassen neus. De Europese grondwet , dat was een lachertje. Besluit stond al vast, net als Oekraïne. We wonen helaas niet in Zwitserland. Een harde brexit verwacht ik wel. Een nieuwe referendum is m.i. uitgesloten en may blijft duidelijk lijn varen. Dat gaat haar kosten, maar ze gaat niet inschikken naar de EU. Ik denk, nieuwe crisis begint misschien wel na de Brexit. Komt qua tijdstip ook wel ‘goed’ uit.
Zal de Brexit samen met de handelsoorlog door Trump tot net zo’n diepe recessie leiden als die van na de val van Lehman Brothers in 2008?
2008 was de aanzet tot een kredietcrisis die niet is opgelost. Een kredietcrisis los je niet op met meer krediet. De opleving van de laatste paar jaren is puur het gevolg van het bijna gratis geld. Centrale banken hebben de rente verlaagd tot een record dieptepunt en daardoor is de schuldenberg nog veel hoger dan in 2008. Opkomende landen hebben goedkoop kunnen lenen in dollars en voelen nu de gevolgen van de valutaoorlog. Door internationale verwevenheid van de mondiale economie zal een nieuwe crisis zich wereldwijd voltrekken en mogelijk een depressie veroorzaken. Kan gewoon niet anders met record aan schuld en oplopende handelsspanningen. Deze waren er nog niet in 2008.
De periode 2008-2015 was toch eigenlijk ook een economische depressie? Niet alleen maar de diepe recessie van 2008 en 2009, maar ook de Eurocrisis in de periode 2010-2015.
Zal het huidige kabinet met VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie een nieuwe bezuinigings- en lastenverzwaringsronde wel kunnen overleven? Of komen er dan nieuwe verkiezingen waarna er een rechts kabinet komt met VVD, PVV en FvD? Ik zie Klaas Dijkhoff wel als een nieuwe premier die met harde hand ons land zal regeren.
N.m.m. was er sprake van een diepe recessie maar geen depressie. De westerse economieën balanceerden op het randje maar zijn “gered” door centrale banken op onorthodoxe wijze. En dat heeft alleen een tijdelijke verlichting gegeven. Zoals ik al eerder opmerkte door de hoge schuldenberg te laten groeien met een lagere rente. Nu gaat het knellen, het eerst bij de opkomende economieën door hun valutacrisis maar komt uiteindelijk ook bij ons terecht. Hoe onze politici daarop gaan reageren is onvoorspelbaar. Behalve een aanstaande financiële crisis spelen veel andere maatschappelijke knelpunten mee. Maar een nieuwe bezuinigingsronde zal de kiezer niet pikken. Tenzij een ‘populaire’ politicus het volk zonder omhaal en leugens weet uit te leggen hoe de samenleving er voor staat en dat we echt solidair moeten zijn met zijn/haar plan van aanpak. Een aanpak die er op is gericht om de hoogste inkomens de zwaarste lasten te laten dragen simpelweg omdat bij een volgende crisis de middenklasse en alles daaronder geen draagkracht meer hebben. Uiteraard betekent dat een absolute afbraak van het kapitalisme en zal dat natuurlijk op verzet stuiten vanuit de VVD-kringen.
Stel je voor dat de politiek faalt in haar aanpak en de boel laat escaleren. Dan krijgen we in feite ook een vernietiging van het kapitaal doordat de topzware schuldenberg automatisch zorgt voor dramatische waardedalingen van alles wat waarde heeft. Beurzen storten in, huizenprijzen crashen, banken gaan wankelen, pensioenfondsen krimpen en noem maar op. Het grote afschrijven zal dan beginnen. De politiek en centrale banken hebben het nakijken want hun onrechtzinnige aanpak in de jaren hiervoor heeft alleen maar de aanstaande crisis veroorzaakt door het opblazen van kapitaalgoederen. Mensen hebben geen vertrouwen meer in de rechtstaat, waar democratie is vervangen door technocratie, en nemen zelf het heft in handen. De complete chaos die past bij een depressie. Het spreekwoord, “vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard,” is hier dan van toepassing. Op dit moment zijn er al duidelijke voortekenen dat het vertrouwen in de politiek afneemt gezien de opkomst van de populistische partijen. Telkens bij nieuwe verkiezingen binnen de landen van de EU zien we deze groter worden. De tegenstellingen tussen links en rechts zie je nu vooral in Duitsland en Zweden extreme vormen aannemen. Opkomst van de AFD o.a. We kunnen haast wel raden waar we naar toegaan. Een ontmanteling van de EU en de euro. We zien het toch duidelijk gebeuren maar hoe snel dit proces zich verder ontwikkelt is moeilijk in te schatten. Kortom, spannende tijden.
Wat betekent het voor de koopkracht voor de lage en de middeninkomens wanneer de boel escaleert, alles wat maar van waarde is, dramatisch in waarde daalt en het grote afschrijven begint? Kunnen wij dan hyperinflatie en massawerkloosheid verwachten?
Het ligt voor de hand dat wanneer financiële markten crashen niet alleen beleggers en andere vermogenden behoorlijke verliezen lijden maar tegelijk ook de reële economie, dus modale inkomens verlies lijden in de vorm van koopkrachtverlies. Misschien niet direct hyperinflatie maar eerst een klein poosje deflatie. Door de overproductie van de laatste jaren vooral door de opkomende landen zijn er enorme voorraden opgebouwd die dan voor een habbekrats in de uitverkoop gaan. Om toch nog enig inkomen te genereren. Maar tegelijk zal de productie in de maakindustrie worden terug gedraaid waardoor veel mensen op straat komen te staan. Dat zal hogere belastingen en premies tot gevolg hebben in de ontwikkelde landen om het sociale vangnet overeind te houden. Ook de lonen moeten omlaag om nog enige concurrentie te bieden. Hoe dan ook gaan we koopkrachtverlies lijden. En mogelijk nog meer koopkrachtverlies als centrale banken niet meer ingrijpen via het rente-instrument en de rente laten ontsporen. Het risico om geld uit te lenen wordt in een crisis met een neergaande spiraal dermate groot dat banken bang worden en het risico afdekken door hoge rentes te berekenen. Hogere rentes zetten de loon- en prijsspiraal in werking met mogelijk een hyperinflatie. Momenteel is de inflatie al aan het oplopen door de hogere rente in de VS en daardoor duurdere dollar. Ook de looneisen in NL gaan omhoog. Dat lijkt in eerste instantie leuk maar bij oplopende inflatie blijft de loonontwikkeling altijd achter. Als deze spiraal aanhoudt vallen steeds meer werkgevers af en is het MKB de grote verliezer, en uiteindelijk hebben de meeste werknemers een betaalde baan in het MKB. In beide scenario’s, hyperinflatie of deflatie, zal de werkloosheid toenemen en zal de overheid alleen maar kunnen bezuinigen en/of belastingen en premies verhogen, afhankelijk van de kleur van het kabinet. Hoe je het ook wendt of keert, een aanstaande crisis kent alleen verliezers bij zowel de vermogenden alsmede de lagere inkomens. Zojuist las ik dit artikel waarin de zoveelste expert waarschuwt: https://www.telegraaf.nl/financieel/2591634/onrust-op-beurs-blijft
Geen enkele expert zal paniek willen veroorzaken door keihard te roepen dat een systeemcrisis aanstaande is maar deze meneer Borio praat toch duidelijk over een lange en wilde rit. Heel opvallend dat nu zo ongeveer alle beleidsmakers in de financiële wereld ons voorzichtig proberen te waarschuwen voor een beetje tegenwind. Pas als de orkaan 2 dagen van ons verwijderd is komt het dringend verzoek om een veilig heenkomen te zoeken.
Kan het crashen van de financiële markten zo erg worden dat banken massaal omvallen en het financiële systeem compleet plat gaat, waardoor wij nergens meer kunnen pinnen, nutsvoorzieningen uitvallen, supermarkten niet meer bevoorraad kunnen worden en we terug zullen vallen op ruilhandel?
Dat is wel het ergste doemscenario. In onze ontwikkelde westerse samenleving mogen we gerust vertrouwen op onze overheden dat deze de totale chaos weten te voorkomen. In tegenstelling tot de crisis van de jaren 30 hebben we nu een snelle digitale wereld waardoor overheden in samenwerking met centrale banken snel in kunnen grijpen indien het totale betalingsverkeer stil zou komen te liggen door crashende banken. Men is zich er terdege van bewust dat in de grote stedenagglomeraties de pleuris uitbreekt wanneer we niet bij ons geld kunnen. In onze ontwikkelde westerse landen liggen plannen in de kast om de bevolking te beschermen als inderdaad de banken 2 weken dicht zouden gaan. Een zogenaamde bankholiday zou waarschijnlijk noodzakelijk zijn ingeval bij een systeemcrash een nieuw betalingssysteem zou moeten worden ingevoerd. Gebaseerd op bijvoorbeeld de blockchaintechnologie. Overigens studeren centrale banken achter de schermen al op een dergelijk systeem. Men weet donders goed dat op bepaald moment het huidige fiat geldsysteem failliet is. Voorlopig zijn er al vele soorten cryptomunten waarop volop in wordt belegd en die officieus al worden gebruikt om betalingen mee te verrichten. Misschien zijn centrale banken over een x aantal jaren in staat om zomaar naadloos over te stappen van internetbankieren naar blockchainbankieren of iets dergelijks. Het belangrijkste is om het juiste moment te kiezen om over te stappen. Wanneer op bepaald moment de echte crisis vorm begint aan te nemen moeten overheid en centrale banken niet te lang wachten om in te grijpen met probate middelen. En daar zit ‘m denk ik nu juist de crux. Zal best spannend kunnen zijn.
Wellicht dat het nieuwe betalingssysteem het beruchte Merkteken van het Beest uit Openbaringen 13 zal zijn, zonder dat merkteken (chip) zul je niet kunnen kopen of verkopen.
FdA? Nooit van gehoord! Nagezocht… Een of ander groentje, kon zo de zoon van Wilders zijn maar dan als slap aftreksel. Nee soort Leefbaar Nederland in verval. Maar twee zetels in parlement en nul in senaat en nul in Brussel. Dan heb je aan de PvdD nog meer…
Jongeluy