De Grote Dataroof is een VPRO documentaire in de reeks ‘Tegenlicht’. In het tegenlicht ziet alles er heel anders uit. Net zoals je op Hollywood, Nollywood en Bollywood scènes wel de voorgevels van gebouwen zien. Maar de verrassing zit ‘m in wie de andere zijde te zien krijgt. Die achterzijde, dat tegenlicht toont deze schitterende, maar ontluisterende docu. Wie kijkt verliest zijn laatste illusies, dus u bent gewaarschuwd! Mark Zuckerberg die on stage een immens publiek vertelt: ‘The future is privacy“. Terwijl zijn advocaten in Californië voor een rechter declameren: ‘Wie zijn gegevens vrijwillig op Facebook plaatst om ze te delen, kan geen recht op privacy meer eisen. Hier niet, en nergens in de wereld’. Die zit! Het is waar ook. De data die Facebook, Google et al. over ons verzamelen is big business.
Wereldwijs…NOT!
Die data bestaat uit wie we zijn, wat we doen en waar. Wie we ontmoeten en waarop we geabonneerd zijn. Onze smaak in voedsel en kledij. Onze voor en afkeuringen. Wat we gewoon zijn te doen, te denken zelfs en hoe te reageren. Dat wordt allemaal te koop aangeboden en gretig afgenomen ook. Door adverteerders, verkopers, bedrijven. Het gaat om miljarden dollars, dames en heren. En zo komt het bijvoorbeeld dat u online gepersonaliseerde advertenties voorgeschoteld krijgt. Maar dat is nog het minste, het onschuldigste van al. Heel wat surfers vinden het zelfs aangenaam, fijn, leuk. Iets minder onschuldig is dan al het wereldwijd populaire Pokémon Go. Via een strofirma op de markt gebracht door…Google. Of dacht u dat, met de naam en zo, dit uit een Japanse koker kwam? Dit en nog veel meer heeft ondergetekende de ogen en oren (nog verder) doen openen. Terwijl we onszelf reeds beschouwden als behoorlijk wereldwijs. Think again Joost…!
Big Brother in huis
Ja, we keken zozeer de ogen uit dat ze begonnen uit te puilen. Of nog: onze oren, allebei, wisten niet meer welke kant op wijzen. Zo doortrapt en vindingrijk, schaamteloos en superintelligent zijn ze; de dames en heren aan de top van Facebook, Google en consoorten. De Big Techs, u weet wel? Want wat dacht u van een home surveillance systeem bij mensen thuis, een veiligheids/alarmsyteem. Een systeem dus om u veilig te wanen. Terwijl de boosdoener reeds onwetend, onbewust binnen gehaald was. Het systeem zelf dus, waarin een microfoon gemonteerd was? Op geen enkele officiële, publieke gebruiksaanwijzing of zelfs blauwdruk te zien. Maar hij zat er wèl in! Want de meest waardevolle data zijn immers degene die ‘subjecten’, u en wij, onbewust aanleveren.
Surveillance Capitalism
Zo heet het onding, het verschijnsel, de nieuwe modeterm. Het nec plus ultra van verkooptechnieken. Nog over Pokémon Go: de massa spelers, lieffhebbers, fanatiekelingen zelfs vaak, wordt niét naar willekeurige plaatsen, winkels, restaurants en dergelijke gestuurd. Maar naar degene die het meest betaald hebben voor de data. Technieken als A.I., Machine learning, gigacomputers met algoritmen kunnen immers de spelers sturen, gidsen, naar waar ze willen. Sturen we vijfhonderd spokenzoekers naar dit of dat winkelcentrum, dan is de kans heel groot dat precies daar zal gekocht, gedronken, gegeten, potverteerd wordt. Het lijkt een onschuldig spel, de ‘voorkant’. Aan de ‘achterzijde’, in het tegenlicht zien we big bucks die verdiend worden. Miljarden en miljarden.
Hoe je president van de VS wordt
Is het onwettig? Neen. Is het geoorloofd, fatsoenlijk, ethisch? Neen. Maar hier zullen in de toekomst nog wetsgeleerden hun tanden op breken. Toch moeten in zetten, als het aan Harvard professor Shoshana Zuboff ligt. Ze schreef er een magistraal boek over, misschien wel het belangrijkste werk dat in de laatste 50 jaar verscheen. The Age of Surveillance Capitalism. Wie de docu bekijkt, wij konden ze op de Nederlandse televisie nog zien in november 2019? Wie het boek van 700 pagina’s leest? Die verneemt onder veel meer waarom Donald Trump precies wist welke staten hij moest bezoeken. In zijn race naar het Witte Huis in 2016. Om ze te trachten te overtuigen voor hem te stemmen. Slechts 80 miljoen Amerikaanse twijfelaars overtuigen, netjes uitgezocht via surveillance capitalism technieken. Data gekocht van Cambridge Analytica. You are welcome!
Openlucht gevangenissen
China staat in deze reeds het verst, weeral. De voor het leven benoemde Chinese regering is een controlefreak. Aan de ene kant geven we toe: begin er maar aan, 1 komma 4 miljard mensen besturen! Aan de andere kant zijn haar methoden… Kijk naar hoe ze uit enorme schrik voor extreme moslims, een heel volk gijzelen, de Oeigoeren. Allemaal islamieten, en er zou maar eens een vijftal (potentiële) terroristen tussen zitten?! Professor Zuboff noemt het een openlucht gevangenis, een zeer treffende term. Ondergetekende heeft al langer weet van hoe de Chinese Big Brother d.m.v. genoemde technieken uit de surveillance capitalism 11 miljoen Oeigoeren ‘controleert’, en wel letterlijk.
Boter op het hoofd
De Chinese regering weet precies wie waar is en wanneer. Van alle 11 miljoen Oeigoeren (provincie Xinjiang in het westen van het land). En wie niet op zijn of haar plaats is, of wie eventueel subversief gedrag vertoont, verdwijnt in gevangenissen. Een soort ‘heropvoedingskampen’. (Dàt roept dan weer reminiscenties op aan andere tijden; in communistisch Rusland onder Stalin, of anno 2019 andere landen, als Noord-Korea). In dit soort ‘heropvoedingskampen’ zitten momenteel 1 miljoen Oeigoeren opgesloten. Maar…wie durft China ter verantwoording roepen? Ook: wie kan dit doen zonder boter op het eigen hoofd…
En nu?
Het vervolg van de richting waarin we nu gaan met z’n allen, gestuurd worden? De toekomst? Daarvoor moeten we terugkeren naar het verleden. Naar de boeken van George Orwell. ‘1984’ onder andere. Read it. Huiver. En vezet u vervolgens, met alle (weinige) macht die u heeft. Anders is dit soort distopie het vervolg. Dat wat komen gaat. Komen moet. Komen zal. Tenzij we, misschien met z’n allen, hier een halt aan toe roepen. Professor Zuboff en anderen in the know kunnen ons gidsen.
Iets minder wollig, dus meer direct taalgebruik zou de leesbaarheid en de essentie van het verhaal ten goede komen (probeer het eens met ‘kort Amerikaans’!)
(‘Je bijt niet in de hand die je voedt!’)
Leven wij in een ‘openluchtgevangenis’? Een ‘open inrichting’ lijkt een betere benadering. Verblijf op basis van vrijwilligheid. Geen muren, geen prikkeldraad. geen gewapende bewakers of blaffende bloedhonden. Sterker nog: de ‘inrichting’ voelt als de ultieme vrijheid, waarin alles mag en niets moet. Massale instroom verzekerd. De woestijn, daarbuiten, is voor de eenzame, romantische gek, die nog steeds zijn gebeden prevelt in de richting van een niet bestaande Gerechtigheid.
Echt gelukkig kan bijna niemand zijn. Maar wie zouden er massaal in opstand komen tegen een ongrijpbare ‘Big Brother’? De gedigitaliseerde bewoners van het ‘Aards Paradijs’ of de nomaden in de woestijn?
Mooi gezegd. Maar ‘opstand’? Never ever. We zouden een paar van onze paradijselijke, matriële verworvenheden kunnen kwijtraken. Stel je voor…