Rente gaat naar dieptepunt, de rentekever komt

(door Gerrit Welbergen) Met de titel van deze column wil ik met het woordje “dieptepunt” vooral aangeven dat we een recessie naderen. Wat de rentekever komt doen leg ik in de laatste 2 alinea’s uit. Een laagtepunt van de rentestandaard geeft aan dat we in een impasse raken. De doodlopende weg van verslaving aan stimulerende middelen van centrale banken. Door de financiële markten werd lang uitgekeken naar wat Powell van de FED met de rente zou doen. De president van de Amerikaanse centrale bank verlaagde de rente met een kwart procent. Dat was minder dan wat Trump had gewild.

Wie bepaalt de rente, Powell of Trump

Financiële markten reageerden direct verdeeld. Aandelen omlaag en de rente op staatsleningen ging lichtelijk omhoog. Kennelijk was er meer verwacht. Een verlaging van een half procent werd door sommige analisten voorspeld. Nou ja, de komende weken zal duidelijk worden waar de financiële markten naar toe willen. Uiteindelijk bepalen de markten de rente door vraag en aanbod op staatsleningen en niet de president van de VS.

Kredietkraan laat economie groeien

Het zijn de beurzen die hun voelsprieten een eind vooruit steken en donders goed aanvoelen hoe de onderliggende economie er voor staat. Ook weten gehaaide beleggers dat aandelen teveel zijn gestegen door het stimulerende beleid van centrale banken van de laatste tientallen jaren. In een tijdvak van 32 jaar is de leenrente(en uiteraard de spaarrente) stapsgewijs verlaagd. Soms een stapje omhoog, dan weer twee of meer stapjes omlaag. Afhankelijk van hoe de onderliggende economie zich bewoog. Als het wat minder ging dan moest de kredietkraan open. Geld moet goedkoper omdat alleen via de uitgifte van krediet de economie blijft draaien. Het is een vicieuze cirkel waar we niet meer uit kunnen. Hoe lager de rente, des te meer geld er geleend kan worden om uit te geven.  Echter, hoe lager de rente, hoe minder de opbrengst op spaartegoeden en staatsleningen.

Uit balans

Het gevaar van te lage rentetarieven is dat de balans tussen consumptieve leningen, zoals hypotheken, persoonlijke leningen, doorlopend krediet en daar tegenover de bedrijfsleningen voor renderende investeringen uit evenwicht raakt. De uitgifte van krediet kan de economie alleen van dienst zijn als deze leningen terugbetaald worden met het geld wat er verdiend wordt vanuit de meeropbrengst van investeringen. De uitgifte van consumptief krediet is alleen maar schadelijk voor de economie. Ja oké, de uitgifte van hypotheken zal dan de woningbouw bevorderen maar de rente- en  aflossingsverplichting van de hypotheekgever(pandeigenaar) moet worden gedaan vanuit het toekomstige inkomen van de eigen woningbezitter. Net zoals met rente- en aflossingsverplichtingen op persoonlijke leningen en doorlopend krediet. Al deze aflossingen worden betaald vanuit toekomstig inkomen. De uitgifte van het consumptief krediet is alleen maar toegenomen sinds de rente structureel aan het dalen is.

Lage rente fijn voor de massa

Dit betekent ook een structurele daling van het inkomen van alle schuldenaren. In tijden van een hogere inflatie en hogere loonontwikkeling kunnen de aflossingsverplichtingen worden opgevangen vanuit het hogere inkomen. Echter is het bekend dat vooral het laatste decennium de loonontwikkeling achterblijft bij de reële prijsstijging, die altijd hoger is dan het officiële inflatiecijfer. Dat zien de beleidsmakers van centrale banken en deze worden ongerust. Ze weten donders goed dat met lagere rentetarieven het geld goedkoper wordt en daardoor banken makkelijker (klein) krediet kunnen verstrekken aan de massa in de samenleving. En deze geeft nu eenmaal graag uit voor consumptieve doeleinden. Lang leve de creditcard!

Lage rente fijn voor prijsontwikkeling

Veel bedrijfsleningen worden gebruikt voor investeringen om te concurreren en daarmee winst te genereren. Als je wilt concurreren moet je goedkoper zijn dan je mededinger. Hoe goedkoper het geld van de bank, hoe makkelijker het werd om te investeren in innovatieve en efficiëntere  productielijnen. Het gevolg hiervan was een drukkend prijseffect. De overconsumptie die hier ook een gevolg van is doet de inflatie weinig stijgen en daaraan gekoppeld ook de loonstijging. Nogmaals, het is een vicieuze cirkel die eenmaal op gang is gebracht door onze centrale banken. Kredieten moesten goedkoper, dus werd alles goedkoper.

Mondiale schuldenberg, de grote angst van centrale bankiers

De grote angst van centrale banken is dat de schuldenberg alsmaar doorgroeit. Je zou zeggen, “eigen schuld, dikke bult.” Door goedkope kredieten kan Jan en alleman terecht bij de bank en dat is wereldwijd in gang gezet door de globalisering. Ooit bij het begin van dit monetaire tijdvak was een lening alleen weg gelegd voor de welgestelden. Er moest zekerheid worden overlegd bij de bank die netjes op de spaarcentjes van ons burgers paste. Pas toen de kredietuitgifte makkelijker werd gemaakt door simpelweg het bedrag van de lening op de bankbalans ter linkerzijde als vordering bij te schrijven is het kredietsprookje begonnen. Iedereen kon terecht, mits enigszins kredietwaardig. Als je maar een inkomen had.

Kapitaalbuffer banken opgevoerd, maar griezelig weinig

De kapitaalratio(buffer) van de bank werd oorspronkelijk vastgelegd op 4 procent. Het zal toch niet gebeuren dat zomaar op 1 dag alle rekeninghouders hun spaargeld opeisten? Zo was de gedachte van de bankiers. Via de later ingevoerde stresstesten werd de buffer wat opgevoerd nadat in 2009 veel banken van de ondergang gered moesten worden. De meeste banken scoren nu tussen de 6 en 10 procent. Echter groeit de mondiale schuldenberg angstwekkend en daalt de rente nog altijd. Dat de FED in de VS de rente na de recessie van 2008/9 iets heeft verhoogd zegt niet veel. Het hogere rentepeil voor de bankencrisis is bij lange na niet gehaald. Dat de Europese Centrale Bank de rente vanaf de recessie niet heeft verhoogd zegt genoeg over de wankele economie binnen de EU. En uiteraard over de schuldenberg in Italië en andere Zuid-Europese (schulden)lidstaten.

Kantelpunt

Onze Italiaanse ‘Draki’, en straks de Française ‘Christine Lagarde’ (= Frans voor achterblijver, dus rente blijft achteruit gaan),  begrijpen donders goed dat zonder renteverlagingen de kredietuitgifte binnen de EU stilvalt en daarmee de consumptie en dus de economie. Faillissementen trekken dan de hele bende om. Te beginnen bij de zombiebedrijven, die er nu teveel zijn. Met goedkoop geld zijn talloze onrendabele investeringen gedaan waardoor het aantal niet-renderende-leningen op de bankbalansen gevaarlijke vormen aanneemt. Niet voor niets gaat de ECB opnieuw de financiële markten stimuleren door deze slechte leningen op te kopen. En niet voor niets heeft ‘Draki’ aangekondigd dat nieuwe renteverlagingen in het verschiet liggen. En dan gaan we naar het dieptepunt. Dat wordt tevens het kantelpunt. De grens van de ‘nulrente’ wordt dan doorbroken voor depositorekeningen en de negatieve rente op staatsleningen kan verder dalen.

Banken worden angstig

Veel Duitse en Zwitserse banken hanteren al een negatieve rente voor tegoeden boven de ton. Gaat ook in ons polderlandje gebeuren. Banken hebben daarvoor een grote angst. En terecht. De rentestandaard was namelijk ooit hun verdienmodel. Het inlenen(spaartegoeden) en het uitlenen daarvan voor een hogere rente. Uiteraard zijn ze bang dat straks de spaarrekeningen worden leeg getrokken wanneer het besef bij de ‘gewone man’ doordringt dat ook hun kleine kapitaaltjes gaan slinken. Diefstal van de massa heet dat. Spaarrente op de ‘kleine’ rekeningen moeten op den duur ook omlaag naar negatief. Economen en analisten vragen zich af hoe lang een tijdvak van negatieve rente kan duren. En mijn vraag is niet of maar wanneer het fiat geldsysteem crasht.

De negatieve rentekever

Steeds meer staatsleningen krijgen een negatieve rente waarmee het rente-verdienmodel wordt omgekeerd. Een nieuw tijdvak van kapitaalvernietiging, geld lenen en geld toe krijgen, is in feite al aangebroken. De eigenaar van kapitaal verliest. Hoe fout dat is vraagt bijna niemand zich af. We zijn er langzaam in gerold en de massa denkt dat dit het nieuwe normaal is. Ja, ja, de schuldenberg op recordhoogte en de rente op recordlaagte. Het nieuwe normaal. Schiet mij maar lek. Of wacht even. Ben eigenlijk wel benieuwd naar wat er straks gebeurt met banken en pensioenfondsen. Hun positieve kapitaal op de balans wordt aangetast door de vraatzucht van de negatieve rentekever. De tegenhanger van het lieveheersbeestje, een kevertje waarbij je een positieve wens deed als je deze voorzichtig het luchtruim in blies.

Sneller dan de eikenprocessierups

Deze geïmporteerde kever uit de zuidelijke eurolanden vreet langzaam ons kapitaal aan. ‘Bladzijde voor bladzijde’ worden de digitale bankbalansen langzaam ontdaan van hun positieve cijfertjes waarmee ooit was bedacht om daarmee positieve inkomsten te genereren. Men kent slechts één bestrijdingsmiddel. Dat is korten op pensioenen en korten op de positieve saldi van de bankrekeninghouders. De nieuwe digitale rentekever gaat zijn werk doen. In ons bijna tropisch polderlandje immigreren telkens nieuwe insecten. De rentekever is er één van. Of deze net zo langzaam kruipt als de eikenprocessierups valt te betwijfelen. Ik ben altijd nieuwsgierig hoe nieuwe processies, eeeehhh processen, zich ontwikkelen. Alhoewel ik vrij negatief denk over deze nieuwe rentekever. Ik vrees dat de bestrijding van dit ongedierte nogal een dingetje wordt. We gaan het zien. Spannende tijden.

GW