‘Ruw ontwaken uit een neoliberale droom’

Dat is de veelbelovende titel van het nieuwste boek van Gabriël van den Brink. Van den Brink was hoogleraar Maatschappelijke Bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg. In 2015 is hij overgestapt naar de Vrije Universiteit waar hij doceert over filosofische bestuurskunde. Hij schreef daarnaast een resem interessante boeken, zoals in 2014 ‘Schets van een beschavingsoffensief’. Daarin betoogt Van den Brink dat er, na periodes van tolerantie en vrijblijvendheid, vaak een periode volgt waarin de nadruk ligt op plichtsbesef en normhandhaving. ‘Ruw ontwaken uit een neoliberale droom’ wordt morgen, donderdag 28 mei 2020 om 16:00, live voorgesteld op het YouTube kanaal van De Nieuwe Wereld. Wat heeft het neoloberalisme de wereld gebracht voor goeds of voor slechts? Wij zijn heel benieuwd, en u?

De (not) trickle down economy

Wij kennen het neoliberalisme als dat wat in de VS wijlen president Ronald Reagan introduceerde begin jaren ’80 van de vorige eeuw. En in het VK wijlen premier Margaret Thatcher, een goede vriendin van hem. Ze mogen dan allebei onder de graszoden vertoeven, hun nalatenschap heeft de wereld sindsdien wel danig veranderd. Die wereld werd geïndoctrineerd met de boodschap dat, plotsklaps, bedrijven niet genoeg winst meer maakten. Dus diende daar dringend de rode loper voor uitgelegd te worden. En massale kapitalen en belastingvoordelen hun richting te worden uitgeschoven. Aldus geschiedde tot op heden. De wereldburger werd wijsgemaakt dat het allemaal tot zijn voordeel zou strekken. Het wangedrocht dat dit een air van wettelijkheid en redelijkheid en democratie gaf, heette de ’trickle down economy’. Biflatie wijdde er hier een (hopelijk) vernietigend stuk aan.

De waarde van waarden

De professor heeft een persoonlijke website waarop onder meer te lezen staat: ‘Na veertig jaar lezen, onderzoeken, debatteren en nadenken kom ik tot de conclusie dat er fundamentele waarden zijn die mensen in de meest uiteenlopende omstandigheden nastreven. Idealen als eerlijkheid, rechtvaardigheid, moed, compassie, wijsheid en betrokkenheid zijn in elke situatie van belang. Wel treden er accentverschillen op, afhankelijk van de tijd waarin je leeft of de cultuur waarin je bent grootgebracht. Het kan ook verschil maken of je man bent dan wel vrouw, oud of jong, gelovig of ongelovig, rijk of arm, gezond of ziek. Maar in wezen zoeken we allemaal naar het juiste evenwicht tussen de waarden die ons dierbaar zijn, ook al kunnen we die waarden niet volledig waarmaken. Bij die zoektocht wil ik u helpen. Door het doen van onderzoek, door uit te leggen wat ik tot nog toe heb ontdekt en door het geven van een professioneel advies. Wekt dit uw belangstelling, kijkt u dan eens naar de onderwerpen die op deze website staan of stuur mij een bericht.’

Puinhoop

Als we allemaal hetzelfde willen en nastreven, waarom is de wereld dan één grote puinhoop? (Of lijkt dat maar zo, want het kapitalisme ‘nieuwe stijl’ heeft wel gezorgd voor minder armoede op de wereld, toch? Of is dat maar schijn, omdat ‘armoede’ ook een nieuwe definitie heeft gekregen ondertussen. What’s in a name. Het is niet meer moeten leven van één dollar per dag maar twéé dollar.) Omdat er correcte en minder correcte manieren en wegen zijn om tot de doelen te komen, opgesomd door Van den Brink? Denkt IS, Islamitische Staat dan ook dat haar weg de juiste is? Meent de Braziliaanse president Bolsonaro correct te handelen, door geen social distancing voor te staan? Ook niet zelf toe te passen als ‘goede voorbeeld’, waardoor zijn land het tweede zwaarst getroffen ter wereld is door het Coronavirus? Wie streeft het meest naar ‘eerlijkheid, rechtvaardigheid, moed, compassie, wijsheid en betrokkenheid’: Donald Trump of Kim Jong-un? Heeft een Vladimir Poetin inderdaad het beste voor met zijn volk, of slechts met zijn eigen inner circle? Opvallend is dat we in (hopelijk) de nadagen van het neoliberalisme ‘overal’ met eenzelfde soort leiders blijken te zitten. Reactionaire, keiharde, zelfzuchtige en niets ontziende mannen. Die allemaal hun land deden op zichzelf terugplooien. Die nationalisme en patriottisme aanmoedigden. Kunnen we ze ook ultrakapitalisten noemen? Neoliberalen bij uitstek?

De Tegenpartij

Elke beweging roept een tegenbeweging op. Dat leerden we uit de fysica. Zo ontstond al voor de Coronacrisis een burger tegenbeweging. In Hongkong, Frankrijk, Irak, en nog een dozijn andere naties. Die beweging is blijven sluimeren doorheen de lockdowns. Het burgerlijke ongenoegen werd een tijdelijke halt toegeroepen. We kunnen ons voorstellen dat nogal wat leiders en regeringen misschien zelfs heimelijk blij waren met deze adempauze. Maar die natuurlijke revolte is ondertussen terug van nooit weggeweest. In Hongkong wordt alweer traangas gespoten over oproerige menigten. O.i. zal het niet lang duren of we vatten in deze terug aan waar we gebleven waren. In pre Coronatijd. In 2018 gaf de Nederlandse hoogleraar Jan Willem Duyvendak een interessante lezing over tegenbewegingen en dwarsdenkers in de maatschappij. Die hebben we hier voor u klaargezet. In afwachting dan van en als inleiding op de voorstelling van ‘Ruw ontwaken uit een neoliberale droom’: