Het zal een veel terugkomend onderwerp worden in de nabije toekomst, zo vrees ik. Onze nationale schuldenberg. Particulieren die zich massaal wenden tot de schuldhulpverlening en bedrijven die aankloppen bij de bank voor een betalingsregeling van hun achterstallige krediettermijnen. En dan hebben we nog onze minister van Financiën die het begrotingstekort financiert met goedkope staatsleningen waardoor de staatsschuld oploopt tot ongekende hoogte. Iets wat we in Nederland de laatste jaren niet gewend waren. Alles te samen praten we hier over de nationale schuld die uit de klauw dreigt te lopen. Dat is de optelsom van staatsschuld, bedrijfsschuld en de leningen van particulieren.
Toch niet het beste jongetje van de klas
Daarmee prijken we bovenaan in de lijst van Europese landen. We gedragen ons wel als het beste jongetje van de klas als het gaat om onze staatsschuld, die de laagste is van de EU-lidstaten. Maar dan hebben we het niet over de schuldenberg van bedrijven en particulieren. Daarmee stijgen we ver uit boven een land als Italië bijvoorbeeld. We zijn in privé een schuldenland bij uitstek en daar wordt makkelijk aan voorbij gegaan. We zijn het beste jongetje van de klas als het gaat om de schuldenproblematiek binnen de eurozone. Maar heeft iemand enig idee hoe het er bij staat in ons eigen kleine polderlandje?
De cijfers van het NIBUD
Het NIBUD (Nationaal Instituut Budgetvoorlichting) doet regelmatig onderzoek naar het ontstaan van schulden en hoe deze te bestrijden. De verzamelde cijfers liegen er niet om en zijn behoorlijk schadelijk voor onze economie. Zo kennen werkgevers een verlies op productiviteit dat wordt geschat op zelfs 20 procent. Denk aan de tijd van verwerken van een loonbeslag en het ziekteverzuim. Slapeloze nachten en ruziën met de partner over geld. Ook de gemeenten zijn er druk mee. Een huisuitzetting leidt tot kosten van maatschappelijke opvang. Zo moeten instanties als maatschappelijk werk en jeugdzorg in actie komen. Meestal veroorzaakt door problematische schulden. Dat we een groot maatschappelijk probleem hebben blijkt wel uit de cijfers. 32 Procent van de Nederlandse huishoudens kent betalingsproblemen! Dat zijn dan de cijfers uit 2018. Ook in 2019 had nog steeds één op de vijf huishoudens betalingsproblemen. Dat is omgerekend 1,35 miljoen huishoudens. En dan gaat het bij 8% om ernstige betalingsproblemen. In 2020 kwam Corona. We hoeven niet te raden hoe deze cijfers er volgend jaar uitzien. Dan tellen we de boel op. Met de staatsschuld, bedrijvenschuld en de enorme schuld van particulieren hebben we de grootste nationale schuldenberg in Europa zijn. Hier staan we nooit bij stil.
Corona komt als gelegen
Binnen de Europese Unie zijn we het braafste jongetje van de klas als het gaat om de hoogte van de staatsschuld. Volgens de EU-norm mag die niet hoger zijn dan 60 procent van het landelijk BBP. Begin dit jaar lag de staatsschuld zelfs beneden de 50 procent met slechts een ‘schamele’ 395 miljard. Kijken we naar de zuidelijke schurkenstaten, eeehh schuldenstaten, dan is bij veel EU-lidstaten de staatsschuld totaal uit de klauw gelopen. Veel landen zitten ver boven de kritieke grens van 100 procent van het BBP. Dan krijg je problemen met de aflossing en zie je begrotingstekorten oplopen. Door de komst van Corona moest er zelfs een noodfonds worden opgetuigd om te voorkomen dat onze zuidelijke vrienden in problemen kwamen. Als hun staatsfinanciën gierend uit de klauw lopen dan zou de gemeenschappelijke euromunt onder druk komen en raken we als EU nog verder van huis. Nu zijn “we”, de EU dus, met veel bombarie (voorlopig) gered met een noodfonds van 750 miljard. En roept onze minister van Financiën dat we ons zelf goed overeind kunnen houden omdat we het de laatste jaren heel goed hebben gedaan met onze staatsfinanciën. Intussen is de staatsschuld in korte tijd opgelopen met al 63 miljard tot boven de EU norm van 60 procent. Maar ja, om ons heen zien we hetzelfde, maar dan in kwadraat. Alle EU-lidstaten lenen zich suf om hun tekorten af te dekken. Heel toevallig(?) is de rentestandaard op de kapitaalmarkt voor staatsleningen gedaald tot zelfs iets beneden nul. Worden de ministeries van Financiën beloond wanneer ze geld ophalen op de kapitaalmarkt. Komt dat even mooi uit, nu we door Corona zijn overvallen.
Lawine van schuldpapier
Vergeten we even de sores die we als Europese Unie al hadden met de enorme schuldenberg van de zuidelijke lidstaten. Het is nu “ieder voor zich en God voor ons allen.” Geld kost geen drol, dus lenen maar. Regeringsleiders kijken alleen vooruit voor de korte termijn. Ach ja, regeren is vooruit zien. Maar niet te ver natuurlijk want dan kijk je voorbij je eigen ambtstermijn. Schuif de problemen lekker door naar de toekomst, na mij de zondvloed. Dit is nu het scenario. Er ligt een schuldenberg waar we niet meer omheen kunnen kijken en niet meer over heen kunnen klimmen. Het uitzicht wordt ons naar alle kanten ontnomen. Letterlijk en figuurlijk. We moeten niet meer over de grens kijken waar we tegen een schuldenberg omhoog rijden. Achter de Alpen rijd je in Italië direct een diep ravijn in waar je nooit meer uit komt. In ons eigen polderlandje stapelt de schuldenberg van particulieren en bedrijven sneller op dan ooit tevoren en zal opgeteld met de staatsschuld onhoudbaar zijn en gaan schuiven. Een lawine van schuldpapier zal ons polderlandschap de komende jaren ontwrichten. Het is puur slecht als je een groot deel van je tijd verkwist aan de schuldenproblematiek. Als er geen geld meer is voor innovatie en investeringen dan valt de boel stil. Als de hele polder bezig is om de boel droog te houden en vergeten is om de dijken te verhogen dan blijf je alleen maar bezig om je eigen ellende voor je uit te schuiven. Als je vergeet het dak te repareren als het droog is dan blijven we nattigheid voelen.
De consumptiemaatschappij bij uitstek
Terwijl de rentestandaard jarenlang aan het dalen was is in plaats van af te lossen de schuldenberg alleen gegroeid. Lekker toch, hoe goedkoper het geld hoe meer je kunt lenen. Kijken we om ons heen dan hebben we deze daad goed bij het woord gevoegd. Het is allemaal pracht en praal als we ons begeven buiten de achterstandswijken en een ritje maken door het Gooi. Maar ook de landweggetjes in de Achterhoek en in Drenthe met mooie verbouwde stulpjes, de villa’s aan mooie waterpartijen, de snelwegen vol met asobakken, accufietsen niet aan te slepen, de luxe inrichting van onze woonhut, en noem maar op. De consumptiemaatschappij bij uitstek. We maken elkaar gek. Heeft mijn buurman potverdorie een nieuwe auto, zit ik al weer te kijken wat mijn bakkie zou opbrengen bij inruil. Ik bedoel maar. Want, zo roepen we naar elkaar, sparen heeft geen zin. We teren in na aftrek van bankkosten en inflatie. Kom op, we leven maar één keer. Hoewel? Ik heb toch het gevoel dat ik dit eerder heb meegemaakt. Dat we sparen tegen de klippen op, nu al 20 miljard meer inleg dan vorig jaar. Maar we lenen ook tegen de klippen op.
De perfecte storm
Hier klopt iets niet. Iets van een onbalans. Iets van inkomensongelijkheid. Iets van vermogensongelijkheid. Iets meer nog aan maatschappelijke onvrede en straks nog veel meer aan sociale ellende. Als die kredietberg gaat schuiven en iedereen dat bordje met opschrift “instortingsgevaar” negeert. Ging al jaren goed, en de bouwval staat nog steeds. Totdat de perfecte storm zich aandient. Ach ja, de herfst en de winter komen er aan. Er komt ander weer.
GW
