Jan Nieuwenhuijs schreef eerder het artikel ‘Wat is het probleem van het huidige monetaire systeem?‘. In dit nieuwe stuk gaat hij, naar aanleiding van de redding van SNS, in op de systeembanken. | Sinds de redding van SNS Reaal op 1 februari door de Nederlandse overheid, is de discussie over de bonussen van bankiers weer flink opgelaaid. Dit keer is de zondebok oud SNS topman Sjoerd Van Keulen die in 2006 verantwoordelijk was voor de aanschaf van Property Finance, het vastgoedpakket dat SNS later in grote problemen zou brengen. Van Keulen ontving in de jaren die hij bij SNS werkzaam was als CEO ruim 1 miljoen euro aan bonussen, en daar lijkt nu veel verontwaardiging over te zijn ontstaan. Het gaat dus niet over de miljoenen aan salaris die Van Keulen in dezelfde periode ontving – dat wordt blijkbaar als een redelijke vergoeding gezien.

Frustratie

Diederik Samson heeft uitgesproken om middels een nieuwe wet te proberen het miljoen van Van Keulen terug te halen, en Jelle Brand Corstius heeft het volk opgeroepen Van Keulen een mailtje te sturen (naar zomaar een email-adres) om te vragen of hij het geld alsjeblieft wil teruggeven aan de Nederlandse belastingbetaler. De sociale media staan vol met furieuze teksten over de SNS top. Sommige Nederlanders zijn zo gefrustreerd dat één van de SNS topmannen met de dood wordt bedreigd, waardoor deze nu extra beveiligd worden. Ook roept een enkeling dat de veroorzakers van deze puinzooi moeten worden opgehangen op de Dam.

Garanties veroorzaken graaigedrag

Allemaal zeer begrijpelijke onderbuikgevoelens, maar deze gaan allemaal voorbij aan het werkelijke probleem dat het graaigedrag van bankiers veroorzaakt en in stand houdt. De prikkel van bankiers om te veel risico te nemen met het spaargeld van klanten en buitensporig veel geld af te romen in de vorm van salaris en bonussen, wordt veroorzaakt door de overheid die bankiers (en spaarders) garandeert hen ten alle tijden uit de brand te helpen mocht het misgaan. Deze garanties veroorzaken het graaigedrag. Hoe zou u een bedrijf runnen dat niet failliet kan gaan?

Er wordt niet nagedacht over risico’s

Zonder garanties zou de financiële wereld zichzelf reguleren. Spaarders worden dan geprikkeld hun geld onder te brengen bij een bank die zo min mogelijk risico neemt, waardoor bankiers worden geprikkeld om op een veilige manier met dit spaargeld om te springen. Op dit moment werkt het andersom. Beide partijen zijn enkel op zoek naar de hoogste rendementen, er wordt nauwelijks nagedacht over risico’s. De overheid staat toch garant. Natuurlijk gaan er zonder garanties onherroepelijk banken failliet, dit wordt ook wel kapitalisme genoemd. De dreiging van faillissementen zorgt ervoor dat spaarders een sterke bank uitzoeken. Zoals hedgefund manager Kyle Bass ooit zei: “Capitalism without bankruptcy is like Christianity without hell. It won’t work”.

Het probleem van systeembanken

Het voornaamste resultaat van het overeind houden van rotte banken is dat de markt ongezond wordt, met een niet draaiende economie als gevolg. Een ongezonde markt die in stand wordt gehouden door de overheid. Het redden van systeembanken is te vergelijken met het gebruiken van drugs. Bij elke redding worden de problemen weer even naar voren geschoven, maar in feite wordt het kernprobleem alleen maar groter; een overheid die garant staat voor systeembanken. En doordat kleinere banken wel worden toegestaan failliet te gaan worden de systeembanken almaar groter, wat het voor de overheid nog onweerstaanbaarder maakt ze te beschermen. Bij elke redding wordt het probleem van systeembanken erger gemaakt.

Oplossingen

Om dit probleem op te lossen zijn er twee opties. Of de overheid stopt per direct met de bailouts en systeembanken worden toegestaan in hun huidige vorm ten onder te gaan. Of systeembanken worden opgesplitst in meerdere kleine banken die een kleinere bedreiging vormen voor het totale financiële systeem mochten zij ooit failliet gaan. Bij de vorige reddingsronde in 2008 beloofde de politiek plan B uit te werken, 5 jaar later is daar echter nog niets van terecht gekomen. Er is slechts sinds september 2012 een commissie – onder leiding van Herman Wijffels, oud-topman van de Rabobank –  die gaat onderzoeken of spaar- en investeringsactiviteiten van banken kunnen worden gescheiden. Dit zou bij lange na niet het genoeg zijn om van systeembanken af te komen, maar het is wel een mini stap in de goede richting.

Bankiers kunnen alles maken

Sjoerd Van Keulen heeft zijn mening al gegeven over banken die terugkeren naar hun nutsfunctie, het model van aloude spaarbanken. In een speech die hij gaf voor het Holland Financial Centre zei hij: “dames en heren: ik geloof daar niet in”. Dit is ook wel begrijpelijk, het systeem zoals dat nu is werkt prima voor bankiers. Zij kunnen zich ieder gewenst gedrag veroorloven. Gaat het mis, dan betaalt de belastingbetaler. Gegarandeerd.

Jan Nieuwenhuijs