Het vertrouwen in de eurozone is inmiddels zover gedaald, dat de Europese Centrale Bank vorige week over is gegaan tot het opkopen van Spaanse en Italiaanse staatsobligaties. De ECB heeft in twee dagen tijd voor ruim 22,1 miljard euro aan staatsschulden opgekocht, omdat niemand het staatspapier van Spanje en Italië meer koopt tegen een lage rente. Door de interventie van de ECB is de rente van een tien jarige Spaanse en Italiaanse staatsobligatie gedaald van boven de 6% naar 5%.

Maar waar hebben we dit eerder gezien? Oh ja, we reizen even terug in de tijd naar het voorjaar van 2010. Toen brak voor het eerst de europleuris uit. De rente op een 10 jarige Griekse staatsobligaties steeg in april 2010 van 6,6% naar ruim 11% begin mei. Toen vond de ECB het ook nodig om te interveniëren.

De centrale bank kocht in mei 2010 voor 16,5 miljard euro aan Europese staatsobligaties, voornamelijk Grieks staatspapier. De rust keerde even terug en de Griekse rente daalde naar 7%. Ruim een jaar later moet Griekenland zo’n 16% betalen over dezelfde staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar en heeft het land inmiddels een tweede bailout gekregen. Dat was toch niet de bedoeling van het ECB. De ‘oplossing’ van het opkopen van de Griekse staatsobligaties is enkel en alleen een korte termijn oplossing gebleken. Mijns inziens is dit nu het geval met Spanje en Italië. Het geeft even lucht, en de financiële markten krijgen een kleine boost. Maar het is natuurlijk wederom gewoon weer uitstel van executie.

Dat er echt stront aan de financiële knikker is blijkt wel uit het feit dat Merkel en Sarkozy wederom met elkaar hebben afgesproken dinsdagmiddag 16 augustus 2011 om over de eurocrisis te praten. Elke keer hopen ze dat een interventie, een noodpakket of een bailout het vertrouwen zal helpen. Maar vooralsnog heeft geen enkele ‘oplossing’ het gewenste effect gehad op langere termijn. Misschien zijn dit soort oplossingen gewoonweg niet geschikt voor de huidige eurocrisis. Wellicht loont het meer om over rigoreuzere oplossingen te denken. Waarom Duitsland en Nederland niet loskoppelen van de Euro en samen een eigen Neuro beginnen? Op termijn is namelijk een ‘end game’ scenario niet onmogelijk.

In de NRC.Next van maandag 15 augustus stond een goed artikel, genaamd, ‘Het kapitalisme is uit de hand gelopen’. Ons systeem is geheel afhankelijk van schulden. Vrijwel iedereen heeft schulden, of het nou overheden, bedrijven, financiële instellingen of huishoudens zijn. We zijn met z’n allen verslaafd aan krediet. Het huidige kapitalistische systeem functioneert goed bij schulden. Een voorschot op de toekomst, waarvan sommigen vergeten dat de rekening hoe dan ook een keer komt. De totale Amerikaanse schuld steeg van 200% van het bbp (bruto binnenland product) in 1990 naar 270% van het bbp. Italië steeg naar 300%, Frankrijk naar 330%, Spanje naar 360% en in het Verenigd Koninkrijk, waar afgelopen week enorme rellen ontstonden, steeg de totale schuld van 220% in 1990 naar 500% nu.

Volgens de Franse econoom Jacques Delpla, die momenteel onderzoek doet naar de mogelijkheid om algemene europese staatsobligaties te creëren, zal het noodplan waar de Europese leiders het 21 juli 2011 over eens werden niet voldoende zijn om de rust terug te laten keren. In een interview met CNBC zegt hij: ‘If we just stick to the July 21 agreement then, before the end of the year, there will be no euro zone unless the ECB buys everything that’s problematic.’

En dat is dus ook mijn punt. De Eurpoese centrale bank kan niet oneindig staatsobligaties blijven opkopen. De ECB creëert op deze manier een schijnvraag en er wordt geen representatief beeld meer geschetst over hoe we er nu werkelijk voorstaan. Ondanks het bestaan van een EFSF van 440 miljard euro, zal dit lang niet genoeg zijn als ook Spanje en Italië op termijn een beroep moeten gaan doen op het Europese noodfonds. De kans is aanwezig dat die dag een keer zal komen. Tot dan is het het pappen en nathouden. Waarschijnlijk wordt er al gewerkt aan een plan die moet uitwijzen op welke manier ze het noodfonds kunnen uitbreiden tot laten we zeggen 1000 miljard euro. Want liever nog meer korte termijn oplossingen (en nog meer schulden creëren), dan het probleem bij het fundament aanpakken.

Wat ik persoonlijk echt frustrerend vind is dat de risico’s van de staatsobligaties van de Europese landen met schuldenproblemen worden verplaatst van de banken en financiële instellingen naar de Europese Centrale Bank. De banken lopen het grootste risico bij een waardedaling van de staatsobligaties, want die hebben veel Europees staatpapier op de balans. De bankaandelen zijn dan ook afgelopen weken fors in waarde gedaald. De ECB en het EFSF nemen deze risico’s over. De schuld komt uiteindelijk bij de eurolanden te liggen en dus indirect bij alle Europese burgers.

Koen Dil