Als we even terugkijken naar 2008, dan zien we dat de periode voorafgaand aan de kredietcrisis werd gekenmerkt door hoge olieprijzen. Deze hoge olieprijzen hebben alles te maken met peakoil. Volgens sommigen bereikte de olieproductie al in 2006 het maximum. En al die olie-winsten zochten hun heil op de beleggersmarkt. Er ontstond een grote vraag naar hypotheken als beleggingsvorm. Omdat men er toen nog vanuit ging dat de huizenprijzen niet konden dalen, waren subprime derivaten populair bij de beleggers. Toen de huizencrisis uitbrak waren de gevolgen duidelijk: mensen die hun hypotheek niet meer konden ophoesten, een in elkaar zakkende woningmarkt, banken die omvielen en een kredietcrisis waren geboren. Amerikaanse banken hebben hierin een zeer bedenkelijke rol gespeeld.
Nu, anno 2011, is het na de revolutie in Tunesië erg onrustig geworden in de Maghreb landen. Egypte en Libië volgden en de onrust is ook overgeslagen naar Arabische landen, zoals Jemen, Bahrein en Iran. En er broedt veel meer dan dat we via de reguliere Westerse media te horen krijgen. De opstand tegen de hoge voedselprijzen en de regimes is begonnen in grote delen van de Maghreb landen en de Arabische wereld.
De oorzaken van deze opstanden hebben alles te maken met peakoil en de naweeën van de kredietcrisis. Ten eerste jaagt peakoil, in combinatie met een door stimulus aangedreven economisch pseudo-herstel, de olieprijzen omhoog. Ook neemt het vertrouwen in het monetaire beleid zienderogen af, wat onder andere leidt tot beleggingen in fysieke grondstoffen. Naast de edelmetalen zijn ook olie en voedsel steeds populairdere beleggingen worden. De moderne landbouw is zeer afhankelijk van olie en daardoor stijgen de voedselprijzen naar nieuwe records. Ook de beroerde oogsten van het afgelopen jaar (waaronder de graanoogst in Rusland) spelen hierin een cruciale rol. In armere landen waar de mensen 80% van hun inkomen aan voedsel besteden betekent dit honger en onvrede over de situatie. Hiermee wordt meteen de voedingsbodem gelegd om iets aan de zichzelf verrijkende regimes te doen, die weinig om de bevolking geven. En waar één schaap over de dam is, volgen er meer. Met andere woorden: de succesvolle protesten in Tunesië en Egypte zullen navolging vinden.
De onrust in de Arabische landen heeft tot gevolg dat de olieprijzen en vervolgens dus ook de voedselprijzen verder zullen gaan stijgen, wat uiteindelijk weer de bron is voor meer opstanden. Dat leidt tot onrust op de markten en hogere olie- en voedselprijzen, wat steeds minder mensen kunnen betalen, enzovoort. Een potentiële vicieuze cirkel.
Mijns inziens zullen deze hoge marktprijzen uiteindelijk alleen maar leiden tot nóg hogere olie en grondstofprijzen, waarbij allerlei bedrijven veel minder winstgevend zullen zijn en hierdoor in de problemen komen. Dit komt doordat veel bedrijven de grondstofprijzen niet volledig door kunnen berekenen en wanneer ze de prijs wel doorberekenen zal dit leiden tot minder vraag. Immers kan men gebakken lucht (geld) maar een keer uitgeven.
Al met al hebben de overheden weinig middelen meer over om deze crisis aan te pakken. De belastingbetaler voelt zich inmiddels al malle Henkie en veel overheden hebben zich suf geleend op de financiële markten. Bezuinigingen leiden tot problemen in de financiële onderlaag en de sociale infrastructuur. Indirect draaien de drukpersen al op volle toeren door het opkopen van eigen staatsobligaties en de veroorzakers de crisis laten betalen is een linkse hobby, dus taboe.
En wanneer de rekening op hen verhaald wordt kan dat directe implicaties hebben op de pensioenen en andere financiële dienstverlening, omdat dit institutionele beleggers zijn. Wat uiteindelijk echt steekt is dat de mondiale financiële / economische elite zichzelf verrijkt (ten koste van de reële economie en de wereldbevolking) en zichzelf nog steeds beloond met rijkelijke bonussen. Dit terwijl ze alleen maar een zeer slechte rol in het gebeuren hebben gespeeld en deze laten zich, vrees ik, helaas niet zomaar hun bonus afpakken.
Zeker in de PIIGS landen zullen veel werkloze jongeren op een gegeven moment in staat zijn om het stokje van hun Noord-Afrikaanse leeftijdgenoten over te nemen en ook in opstand te komen. De overheden hebben al sloten geld in de markt gepompt, die ze eerst van de belastingbetaler, als obligatielening en dan tegen 0 a 1% rente van de centrale banken lenen. Terwijl de marktrente door de vele twijfelachtige kredieten aan het oplopen is. En ook het geld dat uit de printer komt rollen is eindig, want vroeg of laat eindigt dit tot verlies van vertrouwen in valuta eventueel in hyperinflatie. Kortom, er is zwaar weer op komst, de grote vraag is wanneer de volgende crisis zich aandient.
Ik kan me nog goed de torenhoge olieprijzen in het voorjaar van 2008 herinneren. Toentertijd steeg de olieprijs boven de $100,- en ging richting de $150,-. In het najaar van 2008 brak de pleuris uit en het zou mij niet verbazen dat dit scenario zich weer herhaalt in het najaar van 2011. Maar natuurlijk zijn er nog veel onzekerheden en kan niemand nog voorspellen hoe de zaken verder gaan verlopen, maar een flinke bron van onvrede over de oplossing (of pampering) van de crisis van 2008 zal zeker een ernstige weerslag hebben.
Het is wel heel erg duidelijk dat de gevolgen van zo’n crisis nooit op de armen mogen worden afgewenteld en nu men dit probeert zal het zichzelf alleen maar wreken. Ook zal de eindigheid van natuurlijke hulpbronnen betekenen dat een economie die afhankelijk is van goedkope oneindige hulpbronnen om te groeien, spaak zal lopen. Zoals ik al in het vorige artikel heb vermeld (lees: de ogenschijnlijk voedselzekerheid), denk ik dat de enige oplossing een transitie naar een lokalere, duurzamere en een meer menselijke economie is. -Serge
