Hoe kan het bestaan dat we in onze welvaartsstaat steeds vaker geluiden opvangen over het welzijn van de onderkant in de samenleving. Het gaat economisch goed in ons polderlandje. De werkloosheid is laag en er worden volop banen aangeboden. Dat is wat we lezen op de voorpagina’s van de mainstreammedia. Toch schrijf ik deze column en dat is om reden dat ik zie dat het welzijn van teveel mensen onder de maat is. In ons dagelijkse leven zien wij dat niet. In de maalstroom van het drukke bestaan, een baan, een gezin, eigen huisje boompje beestje leeft men langs elkaar heen. Men bemoeit zich niet met de onderkant van de samenleving die in het algemeen niet in de straatjes wonen van de gegoede burgerij, waar het leven goed is. Althans, dat denken wij.
Verborgen armoede
Het ligt nu eenmaal niet in onze aard om het leed van de ander op te zoeken. De armoede van anderen blijft verborgen voor een groot deel van de samenleving omdat deze zich grotendeels afspeelt in achterstandswijken, buiten je eigen gezichtsveld. Maar ook achter de voordeur van de eenzame ziel of compleet gezin in de gegoede buurt die zich, geplaagd door schaamte, niet op straat laten zien. De stadse kluizenaar die zich afzondert van de buitenwereld. Daarvan zijn er veel meer dan menigeen denkt. Omdat deze mensen zich afzonderen vallen ze niet op en wordt er nauwelijks aandacht aan besteed.
Envoudig leengemak
Helaas groeit deze groep kansarmen sneller dan men denkt en vormen ze ondertussen een groot probleem voor de samenleving. De oorzaak is meestal een schuldenprobleem. In onze moderne consumptiemaatschappij ontkomen we niet aan de grote verleiding van alles wat er blinkt in de etalages en wat er over onze beeldschermen heen walst aan prikkelende advertenties. En de mailbox die telkens volloopt met de ene na de andere verleidelijke aanbieding. Veel mensen zijn daar vatbaar voor en voordat ze het in de gaten hebben is er weer een impulsieve aankoop gedaan. (Zelf had ik onlangs, voordat ik het besefte, met een paar muisklikjes zomaar een meerdaags uitje geboekt). De creditcards zijn maar wat makkelijk in gebruik en op de lopende rekening kun je rood staan. Ook de rente die je betaalt voor de 10.000 euries die je tekort kwam voor de aanschaf van je nieuwe bolide is lekker laag, dus waarom niet even lenen. Soms met een paar muisklikjes.
Doormodderen
Een paar jaartjes verder komen velen tot de ontdekking dat het bestedingspatroon een povere wending neemt doordat een steeds groter bedrag van het besteedbare inkomen verdwijnt aan rente- en aflossingsverplichtingen. Doordat de rente laag is lenen we juist meer. Het is opvallend om te zien hoeveel jongeren geconfronteerd worden met te hoge schulden. Vaak blijft men te lang doormodderen en trekt men zich terug achter de voordeur omdat uitgaan al niet meer lukt. Soms probeert men een beroep te doen op een minnelijke schuldregeling. Een lastig traject omdat men aan bepaalde voorwaarden moet voldoen waardoor het voor velen lang duurt om te worden toegelaten. Een groot deel blijft doormodderen wat een ernstig probleem vormt voor de samenleving.
Groot sociaal probleem
Mensen raken in afzondering waardoor geestelijke problemen ontstaan. Het is bekend dat de GGD overuren draait door het grote aantal verwarde personen wat van de straat wordt geplukt. Dat is nog niet de helft van de mensen die zich met een valse schaamte achter hun voordeur verschuilen. Hoe kan het bestaan dat we in de verzorgingsstaat anno 21ste eeuw een zo groot sociaal probleem hebben. We stoppen het liever weg omdat we vinden dat het niet past bij deze tijd. Een tijd van hoogconjunctuur. Juist om die reden zal dit schuldenprobleem ons vroeg of laat tackelen. Wanneer we teveel mensen laten doormodderen zal op een verkeerd moment de balans doorslaan.
Voedselbank
Steeds meer schuldenaren doen een beroep op schuldsanering en steeds meer schuldeisers moeten oninbaar lijden. Dit probleem werkt als een veenbrand en zal bovengronds komen zodra het economisch minder gaat. We wuiven het gevaar nog makkelijk weg omdat het simpelweg niet wordt herkend. Maar als we wat dieper kijken in onze samenleving dan moeten we constateren dat het bedroevend slecht gaat met steeds meer mensen aan de onderkant van de samenleving. Onlangs verschenen er cijfers van de voedselbanken waaruit bleek dat er vorig jaar in sommige regio’s een toename was van hulpvraag van soms 30 procent. En dan wordt er nog geroepen dat in een land als NL, waar het leven goed is, verstrekking van voedselhulp overbodig is. We zijn geen ontwikkelingsland toch?
Cijfers liegen niet
Helaas liegen de cijfers niet. Als vrijwilliger verzorg ik voor de voedselbank in Meppel eo met nog een aantal vrijwilligers de screening van hulpbehoevenden. Ik doe dat nog maar een paar maanden maar heb inmiddels al wel een indruk van de hoge nood die er bestaat bij sommige landgenoten die zich onopvallend en onzichtbaar verschuilen achter hun voordeur. En dan te bedenken dat een groot deel minder bedeelden, geplaagd door valse schaamte, geen aanvraag indienen voor voedselhulp. Deze mensen leven sober, eten goedkoop voedsel en zien hun gezondheid achteruit gaan waardoor vaker een beroep wordt gedaan op de zorgsector. Zelfs 300.000 zorgverzekerden betalen hun premies niet meer. Het CJIB (bij iedereen bekend van de bekeuringen die we vanuit Leeuwarden ontvangen) int de zorgtoeslag via de Belastingdienst voor de zorgverzekeraars en zodoende raken deze mensen financieel zwaar in de problemen. Dit is dus hoe onze moderne verzorgingsstaat er ook uitziet.
Dakloos
Het grote probleem van teveel schulden aan de onderkant van de samenleving verspreidt zich mondiaal en vooral in de westerse economieën. Kijken we naar de VS dan zien we dat bijvoorbeeld in Los Angeles het aantal daklozen de laatste 5 jaar is gestegen met 76 procent. In de grote steden aan de westkust in de VS, San Francisco, Los Angeles en Seattle, slapen 500.000 mensen op straat. Het is daar een enorm sociaal probleem geworden maar we zien daarover geen berichten in onze dagelijkse media. Het past namelijk niet in het plaatje van de westerse welvaartslanden. Het kan niet anders dan dat dit probleem in ons kleine polderlandje zich weldra gaat openbaren. Zodra het economisch minder gaat worden we massaal geconfronteerd met de armoede die de angstvallig verstopte schuldenproblematiek met zich meebrengt. Een problematiek die behoedzaam verborgen wordt gehouden voor de buitenwereld. Wat niet weet, wat niet deert.
