De titel van deze column geeft in drie woorden weer dat de mondiale samenleving voor een onmogelijke opgave staat. Het leven op onze aardkloot en het welzijn van onze verzorgingsstaat staat momenteel onder druk en dreigt uit balans te geraken. Er zijn flinke verschuivingen gaande in de kringloop van onze natuur, het klimaat maar ook in het maatschappelijke evenwicht. Deels veroorzaakt door de hebzucht van de mens maar ook door (buiten)aardse invloeden, waarover wetenschappers nog volop in discussie zijn. Hebzucht leidt er toe dat de mens nooit tevreden is met hetgeen voor handen is maar altijd meer wil. Stilstand is achteruitgang. Dus moet de wereldbevolking werken aan een toekomst waarin meer te bieden valt en meer ruimte is voor meer mensen. Dat kan alleen door economische groei te genereren waarmee meer mondjes kunnen worden gevoed.
Is de grens bereikt?
Mede door de voortschrijdende tijd en het intellect van de mens zijn we in staat gebleken om te overleven en ons te vermenigvuldigen. Door te blijven ontwikkelen heeft de mens vanuit de prehistorie telkens nieuwe tijdperken voortgebracht en lukt het nog net om tegemoet te komen aan de steeds hogere eisen van de wereldbevolking. De vraag rijst nu in deze 21ste eeuw of we een grens hebben bereikt of misschien hebben overschreden. De klimaatdiscussie neemt stevige vormen aan en de discussie of economische groei eindeloos is lijkt daarmee verband te houden. Zal een ecologische ramp gaan samenvallen met een economische ramp? Ik probeer een aantal feiten op een rijtje te zetten maar of we daarmee de oplossing kunnen vinden, dat betwijfel ik.
Van klimaatakkoord naar Klimaattafel
Dat de opwarming van onze aardkloot een feit is hebben we deze zomer in ons kleine kikkerlandje allemaal kunnen waarnemen. Nooit eerder was het in ons kikkerlandje zo lang warm en droog. Extreme tegenstellingen openbaren zich wanneer elders orkanen enorme overstromingen veroorzaken. Nu het klimaatakkoord van Parijs sinds 2015 een feit is en Nederland met de ingestelde klimaattafel daar al druk mee aan het werk is, dringt het besef in de samenleving door dat er wel degelijk wat aan de hand is. Hoewel er nog enige discussie is onder wetenschappers of de opwarming van de aarde door de mens wordt veroorzaakt, zijn een groot aantal landen al begonnen om het broeikasgas CO2 te verminderen. Dat betekent een enorme kosten verslindende energietransitie. Een overstap van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energiebronnen zoals zonne- en windenergie.
Wat mag het kosten
Ingevolge het klimaatakkoord beloofden de rijkere landen vanaf 2020 jaarlijks 91 miljard euro in het klimaatfonds van de Verenigde Naties te zullen storten. De klimaattafel in Nederland o.l.v. Erik Wiebes moet aanbevelingen aan onze regering op tafel leggen inzake de Hollandse aanpak van o.a. de energietransitie. De eerste berichten zijn erg vaag wat betreft het kostenplaatje. Daaruit trek ik de conclusie dat we onze borst kunnen nat maken. Als de VN de term “rijkere landen” gebruikt snap ik wel dat NL diep in de buidel moet tasten. Het was al bekend dat milieuheffingen de komende jaren stapsgewijs worden verhoogd maar de kosten van de transitie blijven vooralsnog een groot vraagteken. Ik vraag mij af of wij, de Nederlandse samenleving, hier uit gaan komen. Ik denk dat we maatschappelijk niet meer in staat zijn de hoge kosten op te vangen omdat de rek wat betreft de besteedbare inkomens van veel burgers er simpelweg uit is. Waarom ik zo denk leg ik hierna uit. Oorzaak is het probleem van de kredietbeheersing, c.q. kredietbeperking.
Lenen is “in” – kredietbeperking
Momenteel bestaat er wereldwijd de angst dat we een nieuwe kredietcrisis ingaan. Veel experts maar ook beursanalisten voorzien een nieuwe recessie die opgewekt wordt vanuit de enorme mondiale schuldenberg. Op deze website is daar regelmatig over geschreven. De reguliere media onder controle van de overheid doen dat niet want zoiets past niet in het beeld van een florerende welvaartsstaat. We moeten vooral doorgaan met geld uitgeven en desnoods lenen om de boel draaiende te houden. En dat is nu het kardinale punt. Wanneer we blijven doorgaan met geld lenen om spullen te kopen waarvoor het spaargeld nog niet toereikend is dan leven we boven onze stand. Al een generatielang zijn we gewend om een huis te kopen met hypothecair krediet en andere duurzame goederen met persoonlijke leningen of consumptief krediet. De schuldenberg van particulieren en bedrijven overschrijdt zorgwekkende grenzen. We staan hoog in de ranglijst van huishoudelijk krediet. De schulden van de Nederlandse huishoudens bedroegen eind juni 2017 ruim 760 miljard euro. De schulden van de niet-financiële bedrijven 808 miljard euro. Totaal 218 procent van het BBP. Ver boven de EU-norm van 133 procent(bron: CBS). En dan wijzen we met ons vingertje naar Italië met hun veel te hoge staatsschuld. Hoe hypocriet!
Kredietcrisis niet te vermijden
Het lijkt mij duidelijk dat de huidige generatie teveel geld leent en dus teveel consumeert. We leven boven onze stand. De hedendaagse samenleving loopt in feite zichzelf voorbij door geld uit de toekomst alvast te consumeren. Hiermee geven we een geweldige of eigenlijk gewelddadige boost aan de uitstoot van CO2. We gaan te snel. Geld lenen is in en zit niet meer in de taboesfeer. Ondanks dat we er niet mee te koop lopen leent de NL-samenleving er stevig op los. Er is veel schone schijn om ons heen. Als een kredietcrisis ook hier zijn intrede doet dan gaat onze economie dat zeker voelen. We moeten ‘back to basics’, terug naar een normale levensstandaard, terug naar een Normaal Nederlands Peil. Zonder ons in de schulden te steken voor luxe en verspilling. Dat betekent in feite terug naar af. Maar ik vrees dat de huidige samenleving dit niet ziet en niet van plan is de levensstijl drastisch aan te passen. Wie dan leeft, wie dan zorgt is het algemene motto. Zal onze schuldenberg misschien vanzelf onze welvaart afremmen of moeten we tot de orde worden geroepen door wereldverbeteraars.
Komt het vanzelf goed?
Er wordt door veel klimatologen geroepen dat we op het punt staan van zelfvernietiging als we zo door gaan met onze consumptiemaatschappij. Maar wie gaat dit stoppen? De gezamenlijke overheden via een nieuw verdrag van Parijs met de slogan: “Stop overconsumptie klimaat heeft een prijs.” Ik denk het niet. De politici zijn ooit gekozen op hun mooie beloftes en willen vaak wat langer regeren. Wanneer men met bezuinigingsplaatjes en economische krimp de verkiezingsstrijd ingaat zullen veel kiezers niet stemmen. Mensen zullen een afwachtende houding aannemen en denken/hopen dat het vanzelf goed komt, want klimaatveranderingen zijn er altijd geweest op deze aardkloot. Men vergeet dat in tegenstelling tot vroeger nu in ons mechanische wereldrijk CO2 wordt uitgestoten door onze vliegmachientjes, voertuigen, vuile industrie enzovoorts, enzovoorts. En dat veel van onze spullen en onroerende zaken worden gekocht via inmiddels goedkoop krediet wat zorgt voor overdaad.
Mondiale eco-ramp
Opgeteld zouden de CO2 uitstoot en de massale kredietverlening onze huidige welvaartsstaat omver kunnen werpen. Van beide hebben we nu teveel en dat gaat sterk lijken op een worstcasescenario. Ecologisch en economisch rennen we af op een soort van mondiale eco-ramp. Naar mijn gevoel zijn er voldoende signalen om daar echt serieus naar te kijken en vervolgens snel wat mee te doen. Maar ja, wie ben ik? Een nuchter denkende burger die af en toe wat van zich af schrijft maar te weinig bereik heeft om de samenleving wakker te schudden. Ik kan in feite maar één ding hopen en dat is dat de wal vanzelf het schip keert. Vraag mij dan wel af hoe snel we momenteel op de wal af varen.
