Dat is de waarschuwing die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) afgeeft. De rente in Europa zal naar het zich laat uitzien voor langere tijd laag blijven. Als die al niet negatief wordt. Dit kan burgers (maar ook bedrijven) ertoe verleiden zich te diep in de schulden te steken. ‘Financiële risico’s wereldwijd krijgen de kans zich verder op te bouwen door laagblijvende rentes. In Nederland zijn vooral pensioenfondsen en verzekeraars kwetsbaar en neemt de blootstelling aan een plotse omslag op de huizenmarkt toe.’ Zo luidt het in het mei 2019 rapport Risicorapportage Financiële Markten 2019.
Schulden, schulden, zo ver het oog reikt
U kunt genoemd rapport hier (pdf) inkijken. ‘Wereldwijd blijven de schulden voor consumenten en bedrijven hoog’, schrijft het CBS onder meer. Lage rentes zijn bij uitstek geschikt om te ontlenen, maar soms is trop teveel. Consumenten, burgers mogen echter niet vergeten dat wat ze ontlenen, ook ooit moet terugbetaald worden. Wie tot over zijn/haar nek in de schulden zit, loopt het risico daar niet meer uit te raken. Wie online probeert geld te ontlenen, ziet ook steeds de waarschuwing ‘Let op! Geld lenen kost geld’.
Ondertussen bij de buren
Ook in buurland België wordt gewaarschuwd voor teveel lenen. Daar dan wel door de Nationale Bank. Het is de tegenhanger van onze De Nederlandsche Bank. De centrale bank dus. Nog in februari 2019 wees zij de lokale banken erop dat ze te soepel zijn bij het verstrekken van leningen. In het bijzonder dan woonkredieten worden te snel toegekend. Bij meer dan een derde van de nieuwe woonleningen gaat het om 90 procent van de waarde of prijs van het onroerend goed. Bij een kwart van de nieuwe woonleningen gaat meer dan de helft van het maandinkomen op aan de afbetaling.
Risico’s
Wat als die leners vroeg of laat werkloos worden? Want ook een derde van die nieuwe leningen loopt langer dan 20 jaar. De gouverneur van de Nationale Bank waarschuwt ervoor dat het kwetsbare mensen betreft. En dat de banken zich aldus meer blootstellen aan risico’s dan dan mogelijk ingeschat. Een gewaarschuwde Belg is een Nederlander waard! Laten we ook niet vergeten, beste lezers, dat op deze manier de Kredietcrisis begon in 2007/2008…
Geen idee hoe het zit in Nederland, maar in België is 160.000 EUR praktisch een gemiddelde geworden voor een woning (goedkopere zijn er, maar hebben zware renovatiewerken nodig, dus komt op hetzelfde neer). Er is bijna geen andere mogelijkheid om het hoofdbedrag te lenen, want met de huidige loonstandaarden, is het onmogelijk geworden om nog dergelijk kapitaal bij elkaar te sparen. Dan houden we nog geen rekening met alles van inboedel, wat ook enkele 1000den euro’s kost.
Bedrijven hebben de crisis van 2008 voor zichzelf opgelost door prijzen te laten stijgen, terwijl de lonen hetzelfde bleven. Wat men niet beseft, is dat er een overaanbod is van bedrijven, alleen maar mogelijk gemaakt doordat de consument kon consumeren. Neem dat consumeren weg, en het hele overaanbod valt in mekaar. (Want hebben we nu echt 30 soorten brood nodig?)
Hoe je het ook draait en keert, de recessie is op komst, en zal zwaarder doorwegen dan 10 jaar geleden. De vraag is alleen maar of men ervan zal leren dit keer, want ik denk niet dat de algemene bevolking in 2028 nogmaals banken en verzekeraars wil redden zonder dat er koppen rollen, letterlijk en figuurlijk.
In Nederland hangen veel bedrijven aan het geldinfuus van de Banken en zijn gebonden aan buitenlandse investeerders en zijn in feite zeepbellen die op ieder moment uiteen kunnen spatten. En dat nog los van de vele ZZP-ers, waarvan de helft nauwelijks iets verdient en verkapte werklozen zijn.
Natuurlijk zwengelt de consumptie het schuldengedrag aan, maat daarmee ook werkgelegenheid en economische groei.
In Nederlandse gezinnen overwegen niet de consumptieve schulden (per saldo wordt er zelfs meer gespaard dan geleend), maar de hypotheekschulden die niet los te denken zijn van een wanstaltige woningmarkt en de hardnekkige overheidsstimulering op het gebied van het eigen woningbezit (en de daarmee verbonden vorming van de private schuldenberg).
Zo werd ooit gegrapt dat de beruchte ‘subprimes’, in ‘verpakte’ vorm de veroorzakersvan 2008, niet in de USA zijn uitgevonden, maar in Nederland.
Helemaal waar, Jos. De huizenmarkt in Nederland werd media jaren 80 al overspoeld met allerlei dubieuze premieregelingen en door alle maatregelen van de afgelopen 30-40 jaar is de woningmarkt nu een molensteen om de nek van de economie van Nederland. Een eigen huis werd ineens een heilige koe.