Paniek aan pensioenfront

(Gerrit Welbergen) Hoe verder de klok doortikt hoe meer ellende er af stevent op onze pensioenpotten die met 1,4 biljoen eurootjes goed gevuld zijn. Althans zo werd altijd geroepen. In ons kleine polderlandje hadden we zelfs één van de beste pensioenstelsels ter wereld. Dat voelde goed, want het is toch een prettig vooruitzicht om na een lang arbeidzaam leven een goed belegde boterham te hebben met een beetje goede zorg om je heen. Echter lijken er de laatste tijd flinke scheuren te ontstaan in de pensioenpotten die kennelijk niet goed bestand zijn tegen de invloeden van slecht weer.

Pensioenpotten zijn broos

De erosie druipt er vanaf. De scheuren worden alsmaar groter en de broze potten dreigen zelfs te barsten. Momenteel is het spannend of het concept-pensioenakkoord door de leden van de vakbonden wordt goed gekeurd. Er schijnt onder de werknemers nog grote onvrede te bestaan over de hoge AOW-leeftijd van 66,4 jaar die voorlopig voor een paar jaar wordt bevroren en daarna weer meestijgt met de levensverwachting. Veel vakbondsleden lijken tegen het akkoord te stemmen. Hoe daarna verder is een groot vraagteken.

Kapitaalvernietiging dreigt

Maar er rijzen meer vraagtekens nu plotseling uit het niets een commissie zich aan het pensioenfront meldt met een advies om de zo belangrijke rekenrente voor de pensioenfondsen te verlagen. De commissie o.l.v. oud-minister Dijsselbloem heeft gemeend de rekenrente dichter bij de werkelijkheid te brengen. De marktrente is namelijk al weer een tijdje in een dalende lijn en pensioenfondsen moeten nu eenmaal rekenen met marktconforme cijfers. Als je een pensioenvermogen beheert en het kapitaal wil laten oprenten moet je met de financiële markten mee bewegen. Dat is een keihard feit wat vaak niet wordt begrepen door de man in de straat die roept dat de potten bijna barsten van het vele geld. Helaas dreigen de potten te barsten door de enorme risico’s die er momenteel boven de financiële markten hangen.

Risico’s

Ten eerste, het risico van kapitaalvernietiging door de lage rentestandaard. Centrale banken dreigen de rente verder te verlagen naar record (negatief) dieptepunt. De miljarden aan kasgeld wat de fondsen bij de banken aanhouden voor de pensioenbetalingen van de komende jaren levert daarom geen rente meer op. Ten tweede, het risico van kapitaalvernietiging door lagere opbrengsten uit beleggingen in staatsleningen waarvan de rente steeds meer negatief wordt. Alleen de handel daarin levert nog wat koerswinst op. Ten derde, het risico van kapitaalvernietiging door dalende beurzen. Pensioenfondsen verhandelen vele miljarden in aandelen met het risico van grote verliezen bij een beurscrash die zich periodiek voordoet. Ten vierde, het risico van verliezen op beleggingen in vastgoed. De vastgoed markt verkeert momenteel in een bubbel en zal bij economische tegenwind (deels) leeglopen. En als laatste zou je kunnen noemen de grote vergrijzing. Echter was dit te voorzien en is daar al rekening mee gehouden en zijn veruit de meeste pensioenen al tien jaar niet meer geïndexeerd.

Een groot dilemma

Nu zou het extra spannend kunnen worden aan het pensioenfront. Als het concept-pensioenakkoord wordt weggestemd door de vakbondsleden staan de partijen voor een dilemma. Hoe moet je nu verder als plotsklaps een nieuw keihard feit op tafel wordt gelegd waarmee in de jarenlange moeilijke onderhandelingen geen rekening is gehouden. Hoe moet je het aan de gepensioneerden verkopen dat bij nieuwe onderhandelingen keiharde kortingen op tafel worden gelegd. En hoe moet je het aan de premiebetalende werknemers en werkgevers uitleggen dat er veel meer premie op tafel moet worden gelegd om nog een redelijk pensioen te garanderen onder de huidige economische omstandigheden. Mijn advies zou zijn om eerlijk uit te leggen waar de werkelijke oorzaak ligt. Het is de ECB die de centrale rentetarieven vanaf 2009 tot op heden agressief heeft verlaagd. Hun repressieve rentebeleid komt voort uit de aanhoudende stimulerende maatregelen om de kredietverlening op gang te houden. De economische groei van de laatste decennia drijft alleen nog op de kredietverlening. Om deze op gang te houden moet je de rentetarieven telkens opnieuw verlagen. Het resultaat is al duidelijk zichtbaar, de hoogste (mondiale) schuldenberg sinds mensenheugenis, en de laagste rentestandaard ooit in de monetaire geschiedenis.

Keerpunt

Nu komen we op een keerpunt. Om te voorkomen dat de schuldenberg gaat schuiven moeten centrale banken met beteugelende maatregelen de kredietverlening op gang houden. Zonder krediet groeien we niet. Dus met negatieve rentetarieven gaan we langzaam aan ons opgebouwde vermogen opeten. Spaarders, gepensioneerden en werknemers die premies inleggen voor een “goed” pensioen zijn de klos. We staan er bij en kijken er naar. Machteloos moeten we toezien hoe we aan het einde van een monetair tijdperk door centrale banken worden gedwongen om te gaan interen op ons gespaarde vermogen. Door al het verleende krediet is teveel geld uit de toekomst naar voren gehaald. Die uitgeholde toekomst is bijna ongemerkt ingehaald door het heden. Door de gemaakte fouten in het verleden wordt nu de pijn geleden. De huidige samenleving zal in een ontnuchteringsfase worden geconfronteerd met telkens nieuwe tegenslagen die in het eens zo succesvolle polderoverleg niet meer zijn op te lossen. De NL-polder zal zich moeten inspannen om de forse gaten in de dijken op een nieuwe duurzame wijze te gaan dichten. GW