Het pensioensysteem van Nederland is uniek, schrijft NRC op 26 juni 2019. De krant (wij ook, en u?) vraagt zich af hoe andere landen het doen op dit gebied. Want we mogen dan een land van klagers zijn (geef toe?!), alles is relatief. Want wat als er nu geen betere oplossing bestààt om onze senioren van een relatief zorgeloos oude dag te verzekeren? De vraag stellen is ze beantwoorden.
(Zo goed als) nummer één
In 2011 nog beoordeelde concsultancybedrijf Mercer het Nederlandse pensioensysteem als het beste ter wereld. Anno 2017 stonden we nog op de tweede plaats met een score van 78,8. Nipt de nummer één voor latend, dat was dan Denemarken met 78,9. In 2018 stonden we opnieuw op één. Is deze zo goed als status quo nog geldig voor 2019 en wat brengen de volgende jaren?
De vier pijlers
Zoals verondersteld gekend bestaat het pensioen in Nederland uit vier pijlers. Ten eerste de AOW, het basispensioen, door de staat geregeld. Ten tweede het pensioen waarvoor afgedragen wordt door werkgevers en werknemers tezamen. De derde pijler is het vrijwillig sparen voor de oude dag, d.m.v. commerciële spaarproducten. Met of zonder verzekeringselement, met fiscale concessies en beperkingen. De vierde pijler is niet officieel maar officieus. Hier vallen o.a. het klassieke spaarboekje, aandelen, obligaties, fondsen, niet-fiscale levensverzekeringen onder. Een eigen woning verwerven kan dan in dit opzicht als dusdanig worden beschouwd.
Zal dit volstaan?
Dat valt nog maar af te wachten. De stijgende levensduurte, vooral voor basisbehoeften als wonen, nutsvoorzieningen en voeding, kan hier roet in het eten gooien. Op Biflatie verschenen o.a. volgende artikels over dit onderwerp. Een heel recent: ‘Gaat u wel rondkomen met uw pensioen?’ En het loont de moeite een artikel uit 2013 nog eens te herlezen: ‘Miljoenen Nederlanders krijgen minder pensioen.’
Gluren bij de buren
Of zou u liever in België wonen? Dachten we niet hoor. Terwijl Nederland pensioenreserves heeft opgebouwd, is dat in buurland België helemaal niet het geval. Daar heeft men zero euro in reserve voor haar toekomstige gepensioneerden. Er geldt het zogenaamde repartitiesysteem (wat wij als het omslagsysteem kennen.) Werkenden dragen af voor gepensioneerden. Hoe minder werkenden of actieven dus, hoe smaller het draagvlak wordt voor de betaalbaarheid van pensioenen. En die trend is al langere tijd ingezet. Van een gigantisch toekomstig probleem gesproken dus! Het omslagsysteem geldt trouwens voor de meerderheid der geïndustrialiseerde landen. Om maar te zwijgen over de meeste andere, ontwikkelingslanden of armere landen. Waar de huidige problemen zo groot zijn dat nauwelijks aan de toekomst gedacht kan worden!
En hoe zit het elders?
De Duitse toekomstige gepensioneerden kunnen in problemen komen. De vergrijzing wordt voorspeld toe te nemen met 15 procent meer gepensioneerden tegen 2028. Tegenover het aantal actieven dat met 7 procent verwacht wordt te dalen. In Japan is het probleem van de vergrijzing nog veel urgenter. 28 Procent is nu al ouder dan 65 en het geboortecijfer is verontrustend laag. In Canada geldt sinds 1965 eveneens het omslagsysteem maar het land heeft een enorme pensioenreserve opgebouwd. Tot 2090 zijn er dan ook geen problemen. Frankrijk met eveneens het omslagsysteem, gaat zijn pensioenstelsel hervormen tegen 2025. Eerlijker verdelen tussen ambtenaren en werknemers in de privé. Vereenvoudigen ook met maar liefst 42 verschillende regimes. Het land heeft wel het meest gunstige geboortecijfer van de EU.
Brazilië: luxueus maar onbetaalbaar?
Ambtenaren kunnen er met pensioen na 25 dienstjaren. Mét behoud van hun volledige inkomen als werkenden. In de private sector is dat 30 à 35 jaar en ook niet de volledige honderd procent van het laatste loon als pensioen. Het systeem steekt schril af tegen de rest van de wereld. Wat wel een keerzijde heeft: meer dan veertig procent van het federale budget gaat naar dit soort uitkeringen! Hier verandering in brengen is niet populair en toch is het wat de huidige regering van plan is. Langer werken en minder pensioen ontvangen. Het is dat of het land gaat failliet, aldus de Braziliaanse regering. Benieuwd of de burgers een dergelijke dramatische ommekeer zullen slikken…
Tja wat hebben we te klagen!
Het Deens pensioenstelsel is van 1987 dat van Nederland van 1952.
Het jonge Deense pensioenstel is een succes verhaal.
Minder premie, het is persoonlijk, ook uit te keren in één keer in plaats van maandelijks, de uitkering is 80 tot 90% van het laatste verdiende loon enz. enz.
Daarnaast wordt er geen prenie betaald voor de AOW maar wordt het Folkepension betaald uit de belastingopbrengsten.
Maar het Nedelandse pensioenstelsel is zo en zo wel de beste verplichte werkgelegenheid voorziening ter wereld en dat moet in de eerste plaats wel in stand worden gehouden!
123 pensioenfondsen in even zo verl kantoorgebouwen en even zo veel directeuren en Raden van Bestuur, managementen en verdere personele bezetting.
De mogelijkheud dat het vermogen van 1400 miljard wellicht zou kunnen worden samengevoegd om zo wel tot een rendabel beheer te komen, zal dus ook nooit bespreekbaar worden!
Het NL-pensioensysteem was ooit het beste ter wereld. De afbraak is echter al een poosje gaande. Onze hoge levensstandaard is ook de hoogste kostenpost waarvoor we met ons allen, jong en oud, hoge (zorg)premies betalen. De senioren betalen meer dan de jongeren vanwege meer risico en zijn veelal het eigen risico kwijt. Ons pensioensysteem is afgestemd op onze hoge levensstandaard die nu eenmaal veel geld kost. Een inkomensval na een werkzaam leven zou al snel een armoedeval zijn. Vergeet niet dat er best veel ouderen zijn met een lager dan gemiddeld pensioen door gemis aan voldoende arbeidsjaren of door pensioenbreuk. En lang niet iedere gepensioneerde bezit een eigen woning. Het is opvallend om te zien hoeveel ouderen die een eigen woning bezitten hun hypotheek maar ten dele afgelost hebben. Bij voldoende overwaarde zijn velen gestopt met aflossen. Scheelde soms een paar honderd in de maand en overwaarde genoeg, zo dachten veel ouderen. Maar wat als straks huizenprijzen een daling inzetten tegelijk met de beurzen. Dat gaat vaak samen namelijk. Nu al hebben pensioenfondsen veel last van de negatieve rente op staatsleningen en de te lage rekenrente. Kortingen dreigen. Als straks banken aankloppen om weer af te lossen als de woningmarkt crasht dan raken een behoorlijk aantal gepensioneerden in de problemen als tegelijk hun pensioen gekort wordt.
Verder spelen wat andere zaken mee, zoals de eerste pijler de AOW. Daar kan ik flink boos over worden. Voor gepensioneerden geboren na 1950 is de AOW-partnertoeslag namelijk afgeschaft. Iedere partner ontvangt nu zelfstandig de eigen AOW bij bereiken van de AOW-leeftijd. Er zijn nogal wat gepensioneerden met een jongere partner zonder inkomen die bijvoorbeeld zoals in mijn/onze situatie 5 en een half jaar moeten wachten op een volwaardige AOW-uitkering voor 2 personen. Gelukkig heb ik (en mijn werkgever) 48 jaar lang zonder onderbreking pensioenpremie betaald en kunnen wij vanaf volgende maand, waarin eindelijk mijn enkelvoudige AOW ingaat(hoi, hoi, hoi), rondkomen met een enkelvoudige AOW-uitkering. Plus mijn opgebouwde ouderdomspensioen uiteraard, die 2 jaar vooraf is gegaan met een vroegpensioen. Ik ken ouderen waarvan de jongere partner blijft doorwerken tot haar/zijn AOW-leeftijd om de inkomensval op te vangen. Niet echt prettig voor de oudere partner die soms jaren moet wachten totdat ze samen leuke dingen kunnen doen. Ook de lijfrenteverzekeringen die velen voor de overbruggingsperiode hadden afgesloten bleken na afsluitdatum vaak een woekerpolis te zijn. Had ik zelf ook en heb de premiebetaling vroegtijdig afgebroken. Ook om reden dat de fiscale aftrek door tussentijdse wetswijziging(jaarruimte etc.) voor velen verdween. Ik heb het idee dat veel ouderen geboren na 1950 op een af andere wijze een lager pensioeninkomen genieten dan hun voorgangers. Zoals ik in het begin zei, de afbraak is al gaande. Veel gepensioneerden houden inmiddels hun hart vast als de aangekondigde kortingen weldra worden doorgevoerd. Een systeem wat ooit hoog aangeschreven stond kan diep vallen als meerdere invloeden van buitenaf gaan knagen aan het fundament. We gaan het zien.