De Waarheid achter de Woekerpolis (3)

In deel 1 en deel 2 van deze trilogie behandelde ik de rol van de verzekeraar en de tussenpersoon. In dit laatste deel sta ik stil bij de rol van de consument en stel een aantal, niet voor de hand liggende, oplossingen voor.

Woekerpolis versus Goud

In het decennium waarin verzekeraars en tussenpersonen in hun woekerpolissprookje leefden, vertolkte de consument de hoofdrol. De ‘spaarpolissen’ (zoals ze toen vaak werden genoemd) vonden zo gretig aftrek, dat het een ware ‘goudkoorts’ leek. Voor de Biflaten onder u; in diezelfde periode steeg de goudprijs met zo’n 280%.

Of het nu via post, telefoon, verkoper of internet ging, geen distributiekanaal bleef onbenut om de beleggingspolis aan de man te brengen. The ‘Dutch Gold Rush’ was er een om niet snel te vergeten. In krap 10 jaar tijd werd er door verzekeraars een vermogen van 35 miljard euro opgehaald. Op dat moment gelijk aan zo’n twee keer de totale goudreserves van Nederland.

Vertrouwen als verkoopargument

Hebzucht in combinatie met gebrekkige kennis en vooral een rotsvast vertrouwen in verzekeraars en tussenpersonen vormden het fundament voor een van de meest succesvolle commerciële operaties in consumer finance. De ‘fiscale turbo’ wist dit zelfs tot piramidale proporties op te blazen. Zelfs mevrouw Merel van Vroonhoven, de kersverse voorzitter van de AFM die tijdens de woekerpolishype directielid bij Nationale Nederlanden was, gaf recent toe zelf ook zo’n woekerpolis te bezitten. De woekerpolis was van ons allemaal.

We stapten massaal in de woekerpolis, maar stapten vreemd genoeg niet massaal uit. Tijdens de eerste crash in 2002 niet, bij de volgende in 2008 niet en bij de laatste in 2011 ook niet. Zelfs de gigantische media aandacht voor deze affaire heeft nauwelijks effect gehad. Waarom zijn miljoenen mensen doof, stom en blind als het op de woekerpolis aankomt?

Het NIBUD deed daar begin 2014 onderzoek naar. Desinteresse, wantrouwen en onwetendheid bij de consument waren hun belangrijkste bevindingen. Financieel adviseurs die zich specialiseren in het ontwoekeren van beleggingspolissen voegen daar vaak nog boosheid en schaamte aan toe. Het is echter de geraffineerde wijze van communiceren van verzekeraars, die elke poging tot herstel de kop indrukt, waardoor de emoties van consumenten in hun machteloosheid hebben plaatsgemaakt voor een diepgeworteld wantrouwen. En wantrouwen leidt tot desinteresse. De enveloppen blijven dicht en de polismap verdwijnt naar zolder.

Desinteresse is big business

Het in stand houden van die desinteresse levert de financiële sector nog jaarlijks een slordige extra marge op van zo’n 1,3 miljard euro. Van de nu nog lopende 4 miljoen polissen zijn er ca. 650.000 verpand aan een hypotheek. Deze polissen zullen samen naar verwachting zo’n 35 miljard euro minder aflossen op hypotheken dan gepland. Iemand met zo’n hypotheekpolis die straks met pensioen gaat lost veel minder af op de hypotheek, met hogere maandlasten als gevolg. Dat kost gemiddeld 240 euro netto pensioeninkomen per maand. Levenslang.

Dat politici zich vandaag de dag steeds drukker maken over het onrecht dat woekerpolishouders wordt aangedaan is vermakelijk. Ze zijn natuurlijk al vergeten dat hun voorgangers in 2008 akkoord zijn gegaan met de Wabeke-fooi (10% van de werkelijke schade) en laten zich al jaren in slaap sussen door prachtige tussentijdse (nietszeggende) rapportages van peperdure consultancybureaus.

Alle verdere inspanningen van claimclubs, consumentenorganisaties, politici, toezichthouders en ontwoekerspecialisten ten spijt, zit het dossier nog steeds muurvast. Een luttele 1,5% van de woekerpolishouders heeft zich aangemeld voor een claimprocedure (te hoge kosten uit het verleden terugvragen) tegen de verzekeraars. Volgens recent onderzoek van de Vereniging Woekerpolis.nl, de grootste massaclaim expert, is het met het verbeteren van de polis naar de toekomst toe al niet veel beter gesteld. De inspanningen van verzekeraars zelf om de polis te verbeteren naar de toekomst worden door klanten gewaardeerd met het cijfer 2,6 (op een schaal van 10) en volgens datzelfde onderzoek was nog geen 5% van de meest extreme woekerpolissen daadwerkelijk vervangen.

Gewoon wachten tot je klanten dood zijn

De consument is financieel verdwaald. Als er geen doorbraak komt, dan krijgt professor Arnoud Boot (die in 1995 al waarschuwde voor deze ramp) gelijk met zijn uitspraak, dat de woekerpolis affaire pas eindigt als de laatste woekerpolishouder dood is.

De minister van Financiën wordt momenteel door enkele fracties op de pijnbank gelegd naar aanleiding van recent AFM onderzoek waaruit ook weer blijkt, dat de verzekeraars een potje maken van het ontwoekeren. Uit de vragen van de fractieleden blijkt helaas een gering besef van de actuele marktverhoudingen. PvdA roept bijvoorbeeld dat de tussenpersonen gewoon harder moeten gaan rennen. Blijkbaar hebben ze gemist, dat het aantal tussenpersonen in de laatste jaren meer dan gehalveerd is, dat 1/3 van de consumenten niets meer met zijn oude tussenpersoon te maken wil hebben en dat een groot deel van alle woekerpolishouders helemaal geen tussenpersoon heeft.

De ‘woekerpolisaap’ nu volledig op de schouder van de tussenpersoon zetten, is het absolute droomscenario voor weigerende verzekeraars. Die willen niets liever willen dan uitstel van executie. De nog actieve groep geschikte financieel adviseurs die weten hoe ze goed moeten ontwoekeren heeft zo’n 20 jaar nodig om onder de huidige omstandigheden al die polissen uit de markt te kunnen halen.

De onorthodoxe prikkel

Er is nu lang genoeg geprobeerd via de gebaande paden dit dossier een flinke duw in de goed richting te geven. De traditionele top-down benadering vanuit politiek en toezichthouders heeft gefaald. De markt heeft gefaald en de consument is verdwaald. Het moet anders. De huidige prikkels werken niet. Daarom pleit ik voor een aantal niet voor de hand liggende voorstellen om het tij te keren.

1. Defiscalisering Woekerpolis
   Woekerpolissen zitten vaak in hypotheek- en pensioenproducten. Dat zijn financiële producten waar meestal fiscaal voordeel aan vast zit. Het zijn ook de zware woekerpolissen. Heeft u zo’n woekerpolis? Dan wordt vanaf 2016 uw fiscale voordeel beperkt of zelfs helemaal afgeschaft.
2. Instandhoudingsaanslag Woekerpolissen
   Voor elke woekerpolis die een verzekeraar na datum X nog in de boeken heeft, ontvangt de verzekeraar jaarlijks een instandhoudingsaanslag van de fiscus à € 200,00 per polis.
3. Advieskosten Compensatie
   Via een vaste formule kan voor elke individuele polis worden uitgerekend hoeveel de consument aan advieskosten mag declareren bij adviseur en verzekeraar om de polis om te zetten. Een en ander in verhouding tot de verdiensten aan een polis (ratio tussenpersoon – verzekeraar is 1:10)
4. Woekerpolis Postcode Advertenties
   Veel consumenten weten simpelweg niet dat ze een woekerpolis hebben of stoppen hun kop in het zand. De verzekeraars weten precies wie er een heeft. Laat de verzekeraars grote advertenties in regionale dagbladen zetten waarin per postcode wordt aangegeven hoeveel woekerpolissen er zijn, onderverdeeld naar zwaar, matig, licht. Hierdoor wordt de bewustwording vergroot en de schaamte om er met elkaar over te praten verkleind.
5. Hypotheekpolis Omruil Bonus
   Als er een aantal simpele barrières worden weggenomen, kunnen hypotheekpolissen vrij eenvoudig worden omgezet naar een annuïtaire hypotheek (je lost direct op de hypotheek af in plaats van apart vermogen opbouwen om later af te lossen). Dit heeft aantrekkelijke voordelen, waardoor het verdedigbaar is om consumenten een bonuskorting te geven van 0,25% op de volledige hypotheekrente. De voordelen zijn.

• De consument heeft een veiliger product en kan exact zijn resthypotheek voorspellen.
• De politiek bespaart een zeer fors bedrag aan hypotheekrenteaftrek.
• De bank heeft direct minder risico in portefeuille door daadwerkelijke aflossingen op de hypotheek.

Het doorvoeren van deze plannen scheelt de schatkist tot wel honderd miljoen euro per jaar aan renteaftrek. Alleen verzekeraars kampen met het probleem dat er vele miljarden aan beheerd vermogen wegvloeien. Misschien zal het zelfs tot enkele bailouts leiden. Maar dan wel bailouts ten gunste van de burger dit keer!

Een voormalig directie lid van Aegon zei het niet zo heel lang geleden heel treffend: “Het wordt tijd dat er een dikke streep onder de woekerpolisaffaire wordt gezet”, hij bedoelde het alleen een beetje anders…

In de trilogie “De Waarheid achter de Woekerpolis” worden de belangrijkste betrokken partijen achter deze affaire belicht. In dit eerste deel de verzekeraars. In het tweede deel de tussenpersoon. En tenslotte de consument. Steeds aangevuld met de rol van politiek, toezichthouder en andere belangrijke stakeholders.