We kunnen op verschillende manieren kijken naar onze westerse welvaartsmaatschappij. Het is maar net welke bril men opzet. Met een zonnebril op onze neus zien we een meer vrolijke werkelijkheid dan wanneer we onze leesbril opzetten die alles vlak voor onze neus uitvergroot. Nu ben ik al jaren gewend om met mijn leesbril op de dingen wat duidelijker te zien en soms wil ik wel een vergrootglas gebruiken om de details wat nader te bestuderen. Dat is af en toe wel nodig. We zijn meestal te oppervlakkig in onze beoordelingen in een gejaagde samenleving die gewend is om met de waan van de dag voort te leven naar de volgende dag. Verder vooruit kijken naar de langere termijn toekomst is er niet bij tegenwoordig. Dat kost tijd en enige inspanning. In onze 21ste eeuw zijn we niet gewend een eind vooruit te kijken na vele decennia van economische voorspoed.
Ups en downs
Na de Tweede Wereldoorlog hebben we een lang tijdperk met welvaart gekend. Het is de lange cyclus van groei waarin af en toe een dip in de vorm van een recessie voorbij kwam. Door ingrijpen van de regering door begrotingen aan te passen, waardoor we wat fijntjes werden geknepen, werd na een paar jaartjes van economische vertraging weer echte groei genoteerd. In een complexe mondiale samenleving zijn er ontelbare invloeden die maatschappelijke gevolgen hebben waardoor onze gevoelens en onze financiën worden geraakt. Overheden en andere beleidsmakers zoals centrale banken proberen dat mondiaal positief te beïnvloeden maar door de verschillende snelheden van de economie tussen ontwikkelde en opkomende landen zijn de resultaten van overheidsbemoeienis zeer wisselend. Vandaar de dipjes na de tijdvakken van groei. Maar de laatste decennia is er wat opvallends aan de hand.
Lui gemaakt
We zien dat de vrije markteconomie steeds meer wordt beïnvloed door overheidsbemoeienis om vooral blijvende economische groei te stimuleren. Economische groei wordt steeds minder vanuit de samenleving gecreëerd door middel van concurrentie, eigen investeringen, toepassen slimmere technieken en slimmer onderwijs. Op eigen kracht onze positie in de markt te versterken lijkt ouderwets. Door inmenging van de overheid is de samenleving lui gemaakt met stimulerende maatregelen die automatisch groei creëren. In de westerse samenleving kennen we vele vormen van subsidies en toeslagen en eindeloos veel uitkeringen waar we met ons allen recht op kunnen claimen. Dat in tegenstelling tot de opkomende economieën waar de bevolking het nog op eigen kracht moet verdienen. Europese regeringen hebben dat in de gaten en proberen hun bevolking, lees kiezers, tevreden te stellen om ook bij de volgende stemronde gekozen te worden. Wij mogen dus niet klagen met onze verzorgingsstaat waarin (bijna) alles voor ons wordt geregeld.
Theorie van Kondratieff
Volgens de economische ‘theorie van Kondratieff’ zijn we aan het eind van de lange cyclus van economische voorspoed gekomen. Vaak een periode van 60 tot 80 jaren waarin kleine recessies worden afgewisseld met langere periodes van groei, met aan het eind van de lange cyclus een heuse depressie. De wederopbouw van na de WO2 tot en met heden bestrijkt een tijdvak van 73 jaren. Veel signalen wijzen op een afname van economische groei in de komende jaren. Nuchtere analisten onder ons zouden zich in deze stelling wellicht kunnen vinden.
Een heilzame verzorgingsstaat binnen één unie
We zien momenteel een duidelijk beeld van de gevolgen van jarenlange overheidsstimulering. Een samenleving die achterover is gaan hangen in de veronderstelling dat de overheid alles voor ons regelt, de heilzame verzorgingsstaat. Naast een veelvoud van uitkeringen en subsidies via de overheid zijn wij verwend met een lage rente en andere stimulantia via de centrale banken. Deze opereren los van de overheid en voeren een zelfstandig beleid in samenwerking met andere centrale banken van lidstaten binnen een zelfde muntunie, onder supervisie van de ECB. Niet voor niets is de EU opgericht met de eigen euro om daarmee een sterk Europa te creëren die kan concurreren met andere wereldvaluta zoals de nog altijd eeuwenoude sterke dollar, opgericht 8 augustus 1786 (!!!). Daarvoor moet het financiële beleid van de verschillende lidstaten op elkaar worden afgestemd. Omdat de EU bestaat uit landen met eigen regering(en parlementen), eigen begroting, eigen fiscale regels, eigen culturen, en eigen identiteit zal de euro nooit de sterke dollar kunnen verslaan. Lidstaten bestrijden elkaar onderling terwijl het volk de eigen identiteit in tegenstelling tot eurofiele politici niet willen verliezen.
Het paradijs op aarde
Centrale banken hebben het rente-instrument ingezet om de inmiddels gigantisch gegroeide schuldenberg betaalbaar te houden. De rente moest omlaag om overheden in staat te stellen nog meer geld te lenen en daarmee de samenleving in toom te houden. O.a. voor de financiering van begrotingstekorten. Voor bedrijven de financiering van bedrijfsinvesteringen, en voor particulieren het financieren van woonhuizen en andere consumptieve bestedingen zoals auto’s en allerhande soorten consumptief krediet om vooral het koopgedrag te stimuleren. Maar ondanks de lage hypotheekrente betalen we de hoofdprijs voor onze huizen. De huidige gigantische (mondiale) kredietbubbel is een rechtstreeks gevolg van onverantwoord lenen. Als we het goed beschouwen heeft de overheid een soort paradijs op aarde gecreëerd waarbij alles overvloedig aanwezig is door de jarenlange overconsumptie. Naast de stimulering met historisch lage rentetarieven hebben centrale banken ook enorm veel geld rond gepompt door zich te begeven op de financiële markten waar met duizenden miljarden staatsleningen en bedrijfsobligaties zijn opgekocht om daarmee de markten tegemoet te komen met meer financiële ruimte. Ten koste van alles moest worden voorkomen dat de beurzen gingen crashen. Nu, anno 2018, moeten centrale banken hun opgeblazen balansen afbouwen om een failliet van het systeem te voorkomen en gaan ze hun stimuleringsbeleid verkrappen. De dollar als wereldmunt wordt daardoor schaarser en gaat in waarde omhoog ten koste van andere valuta van vooral opkomende landen en uiteraard ook de euro. Er gaan hier en daar wat pijntjes geleden worden wat is te zien in dalende beurzen op de lange termijn.
Verslaafd
Nu het er op lijkt dat het einde van een lange groeicyclus nadert zijn alle blikken weer gericht op de overheid en centrale banken. Men verwacht nieuwe stimulerende middelen om te voorkomen dat we massaal in mineur raken door ontwenningsverschijnselen. Jarenlang was de opium bijna voor niks maar nu de natuurlijke wetmatigheid zijn werk gaat doen door ons attent te maken op onze verslaving zal een tijd van bezinning aantreden waarbij we worden wakker geschud door de enkelingen die zien dat de maatschappij om ons heen wordt ontwricht door disfunctioneren. We moeten dus weer op eigen kracht proberen onze positie te versterken, dus zonder hulp van pa(de overheid) en ma(de centrale bank). Op eigen benen staan en weg uit onze weerloosheid. Een uiterst precair proces wat niet vanzelf gaat. In de verslavingskliniek wordt je ook geholpen door professionals om weer alleen verder te gaan. Het is een keiharde conclusie waarvan ik denk dat nuchter beschouwd het een meedogenloze werkelijkheid is. De huidige westerse samenleving is in een langzaam proces verslaafd geraakt aan de stimulerende middelen van de overheid.
Bundelende krachten van multinationale machten
Om de hele carrousel op gang te houden is samenwerking gezocht met andere landen en zijn verbonden(EU en de euro) gesloten om sterker op het wereldtoneel te kunnen opereren en daarmee meer macht te veroveren. Wat daarbij niet in beeld was, is het onderschatte effect van hoe groter de bundelende krachten, hoe kleiner de burgers zijn in de ogen van multinationale machten. Het spel van de centrale banken om financiële markten te stimuleren heeft het grote geld alleen doen belanden bij de grote machten zoals de multinationale bedrijven en de elite die de multinationals bezitten. Het is door mij al vaker aangehaald dat de samenleving ongelijk is onderverdeeld in een superrijke elite, de bovenklasse dus, en een uitdijende onderklasse waar flinke aantallen uit de middenklasse voor een steeds groter deel in meedoen.
Hogere heffingen en negatieve rente
Nu de onderlaag in absolute aantallen onrustbarend toeneemt zien we dat mede door de opkomst van het populisme de onderkant van de samenleving mondiger wordt. De onvrede neemt toe naarmate men inziet dat het bezit van onze aardse goederen onevenredig en ongelijk is verdeeld. Ook neemt de belastingdruk over alle linies toe doordat het klimaatakkoord van Parijs op diverse fronten wordt doorberekend. De brandstofaccijns, de energieheffingen en ook de belastingen vanwege overheidstekorten gaan vaak op een geniepige wijze omhoog. Door het (verplicht) aanhouden van bankrekeningen zijn burgers/rekeninghouders steeds meer kosten verschuldigd voor beveiliging tegen cybercriminelen. Doordat ook al geen rente meer wordt vergoed houden rekeninghouders van hun geld wat is uitgeleend aan de bank(spaargeld) minder over dan het ingebrachte bedrag vanwege inflatie en kosten die niet in het inflatiemandje zijn meegerekend. Hierdoor is de werkelijke rente negatief. Kortom, steeds meer mensen gaan voelen dat hun besteedbare inkomen wordt aangetast. We zien inmiddels welk effect dat sorteert.
Angst en wantrouwen groeien
In Europa maar vooral in de opkomende economieën zoals Venezuela, Brazilië en vrijwel alle Zuid-Amerikaanse landen gaat de onderkant van de samenleving dat voelen. Ook in Frankrijk en België gaan mensen de straat op en roepen om aandacht voor hun inkomenspositie. Vanwege de angst van politici om niet herkozen te worden belooft men tegemoetkomingen waardoor het eerst even stil wordt op straat. Na een poosje ziet men dat de loze beloftes op een geniepige wijze onderuit zijn gehaald doordat de belastingverlaging van overheden teniet wordt gedaan door hogere bankkosten en weer lagere rente. Het verdienmodel van de banken komt straks in gevaar doordat het geld in omloop schaarser wordt door wantrouwen onder de “spaarders” die geld thuis gaan bewaren. De angst dat contant geld met de pinautomaten langzaam verdwijnen doet de productie van brandkosten flink stijgen. Mensen vertrouwen op den duur het financieel systeem niet meer, wat wordt beheerd door overheid en banken en gaan over tot ruilhandel via contante betaalmiddelen.
Belastingheffing op bankrekeningen?
Het gemak van het pinnen en de luiheid om contanten veilig te bewaren maakt op termijn plaats voor inzicht van het gezonde verstand dat begint in te zien dat betaalsystemen niet oneindig betrouwbaar zijn. Vooral wanneer blijkt dat sparen zonder rentevergoeding niet meer loont en de overheid totale controle uitoefent op het (privé)betalingsverkeer waarmee inkomsten en uitgaven een duidelijk beeld geven van het persoonlijke inkomen en vermogen en een toekomstige “bankrekeningbelastingheffing” niets in de weg staat. Niet voor niets gaat contant geld geleidelijk en onopvallend verdwijnen. Dit zijn scenario’s die via de internetmedia steeds vaker opduiken maar bewust niet groot in het nieuws worden gebracht. Maak geen slapende honden wakker. Gelukkig worden mijn stukjes (nog) niet door de overheid gecensureerd en maak ik echt geen slapende honden wakker omdat googlevertaler nog niet door de ‘Partij van de Dieren’ is benaderd om een woef-extensie in te voeren. Gelukkig heb ik een trouwe hond, die waakt over mij.
Het meeste van wat je schrijft was me al lang bekend, alleen vanuit de energiekant van het verhaal, daar ligt wat meer mijn interesse. Grondstoffen kunnen niet zonder kapitaal en kapitaal niet zonder grondstoffen, het heeft mekaar in de houtgreep. Wel weet je het ontzettend goed en begrijpelijk onder woorden te brengen, complimenten!, heel leerzaam.
Wel jammer dat het gros van de mensen niet inziet dat we nu in de rijkste tijd leven(op zo’n grote schaal), waarin de mens ooit geleefd heeft en nooit meer zal leven. We halen nu in 200 jaar naar boven(kolen, gas, olie en andere grondstoffen), wat de aarde in miljoenen jaren heeft opgebouwd door de zon. Dat is uiteindelijk de driver achter al onze welvaart en ons tot meer dan 7 miljard zielen opgepompt systeem.
De grote vraag is nu of de mensheid beseft in welk tijdperk we zijn aangeland. Overconsumptie door de overvloedige aanwezigheid van grondstoffen hebben ons veel welvaart gebracht. Door economische groei kon meer kapitaal worden verschaft om meer grondstoffen te exploiteren. Grondstoffen genereren dus economische groei en zijn door kapitaal onderling verbonden. Het klimaatakkoord van Parijs zal nu een flinke impact hebben op terugval van economische groei. De hogere heffingen op brandstof hebben ironisch genoeg al half Parijs in brand gezet. Heel Frankrijk, en zelfs Macron, werden wakker geschud. De exploitatie van alternatieve grondstoffen en energie kan onder invloed van krimpende groei mogelijk verstoord raken door verlies aan kapitaal. Hierdoor een versterkend effect op nog meer krimp door de onderlinge verwevenheid. Of zou hierdoor de olie door afnemende vraag juist goedkoper worden? Het is maar hoe je het ziet.
De situatie zoals ik hem lees is als volgt: Grondstoffen worden niet duurder(over het algemeen), dan wat de massa van de mensen ervoor kan betalen. Dus het gros (zeg 70%), trekt eigenlijk de oliewereld(…). De rijken voegen veel te weinig toe, dit in tegenstelling wat gedacht wordt. Ze maken meer gebruik van diensten ipv dat ze spullen kopen voor hun geld, hun volume in het geheel is veel te klein. Als je alles al hebt, hoef je op een bepaald moment niet nog meer dus dat geld gaat de bank op(even simpel gezegd), of virtueel ronddraaien met beleggen etc.
Hierdoor onstaat de situatie dat veel grondstoffen steeds goedkoper worden, omdat de massa ze niet meer kan betalen, door afnemende koopkracht. Dat is een zeer onwenselijke situatie en brengt onze grondstoffendelving(en ontdekking) op termijn in gevaar. Oliemaatschappijen en (olie exporterende) landen hebben een bepaalde prijs nodig voor olie(dat verschilt per land en winningmethode), om te voldoen aan binnenlandse uitgaven (voor hun bevolking, etc)en het vinden en exploiteren van nieuwe velden. De situatie dat olie duurder zou worden kan meestal maar kort volgehouden worden, omdat dan de groei terugvalt en er problemen ontstaan(2008: barrel bijna 150 dollar!). Een beetje zoals met het rentebeleid zou men kunnen zeggen. Er is geen juiste prijs voor olie. Hij is: of te duur of te goedkoop, al naar gelang de belangen van het land en oliemaatschappij.
In alternatieve energie geloof ik niet. De upfront investering is te groot en daardoor onderdeel van het probleem(er spelen nog meer dingen mee). Dat is de mensen een rad voor de ogen draaien om maar eens met windmolentermen te praten. Ook zijn er grote vragen of dit genoeg “opgeschaald” kan worden ivm zeldzame aardmetalen. Zelfde gaat ook op voor electrische auto’s.
Je zegt:
“De grote vraag is nu of de mensheid beseft in welk tijdperk we zijn aangeland.”
Precies.
Een hele interessante expertise.
“De angst dat contant geld met de pinautomaten langzaam verdwijnen doet de productie van brandkosten flink stijgen.”
Wat is dat?
Dat er schaarste ontstaat, is miz ook een onvermijdelijk gevolg van overbevolking. En dat wordt in de toekomst nog veel erger. Bevolkingsgroei remmen wil men niet omdat vergrijzing slecht is voor het economisch systeem, die dat niet verdraagt. Het systeem is alleen maar ingericht op groei; zonder groei klapt het systeem en haalt de schuldenlast ons in.
Ondertussen plunderen we de aarde van zijn resources en geven vervuiling er voor terug. De mens wordt steeds meer een parasiet.
Brandkosten is een schrijffout. Moet zijn brandkasten. Als rekeninghouders straks het vertrouwen verliezen in banken en, zoals steeds meer mensen inmiddels doen, het geld thuis in de kluis bewaren, dan raakt het verdienmodel v/d banken in gevaar. De kapitaalkrachtigen halen hun deposito’s nu al van de bank en kopen woonhuizen voor de verhuur. Levert een veel hoger rendement met als negatief neveneffect nog hogere vraagprijzen. De lage rente creëert dus alleen zeepbellen. Worden weldra doorgeprikt.
Stel dat het Britse Lagerhuis op 11 december as. tegen de Brexitdeal van May met de EU stemt en er dus een no-deal Brexit komt, kunnen wij dan echt een veel grotere grote chaos verwachten dan die van na de Val van Lehmann Brothers in september 2008?
Niet alleen de Brexit. Er zijn meer gevaarlijke situaties. Wat te denken van Italië en de gevolgen van hun ontspoorde begroting voor de euro als op termijn het overleg met Brussel mislukt? En wat te denken van het mislukte overleg tussen Trump en Xi Ping. Nu al duiken de beurzen in de VS diep in het rood met futures in Japan op min 4,3 %. Dat is absoluut zorgelijk. Vertrouwen bij beleggers raakt wereldwijd in mineur. Daarnaast moeten we de Deutsche Bank in de gaten houden. Als beleggers deze bank laten glippen dan doen de rekeninghouders dat ook. M.i. zijn er voldoende triggers om een chaos te creëren waarvan Parijs nog maar een voorproefje was. Misschien haalt Draghi nog een konijn uit de hoge hoed…