De banken zullen de komende jaren honderden miljarden euro’s extra kapitaal nodig hebben als gevolg van de nieuwe kapitaalregels waarover het Baselcomité zondagavond overeenstemming bereikte. Dat zei Nout Wellink, de voorzitter van het Baselcomité, maandagochtend op Radio 1. Banken moeten vanaf 2013 strengere kapitaalbuffers invoeren. Tegen 2019 moet het aandelenkapitaal minstens 7% van de risicogewogen activa bedragen, 4,5% plus een ‘beschermingsbuffer’ van 2,5%.

Nu bedraagt het minimum 2% en is er geen buffer. Het minimum voor het ‘Tier 1’-kapitaal stijgt van 4% naar 6%. Dat zijn in een notendop de nieuwe Basel III-normen die de gouverneurs van de centrale banken en hoofden van de toezichthouders van het Baselcomité zondagavond overeenkwamen. 

Na maandenlang overleg bereikten de toezichthouders op de bankensector zondagavond een akkoord over nieuwe kapitaalbuffers voor de banken, die financiële instellingen beter moeten wapenen tegen toekomstige financiële crises. De nieuwe regels vallen wel minder streng uit dan het voorstel dat begin vorige week op tafel lag. Vooral Duitsland lobbyde nog hard om de nieuwe regels af te zwakken. Maar ondanks de versoepeling gaat Basel III een eind verder dan Basel II. 

De Bank voor Internationale Betalingen (BIB), waar het Baselcomité onderdak vindt, stipt in een mededeling aan dat haar impactstudie aangeeft dat ‘grote banken, globaal gezien, aanzienlijk extra kapitaal zullen nodig hebben om aan de nieuwe vereisten te voldoen’. ‘Kleinere banken, die belangrijkst zijn voor KMO-kredietverstrekking, lossen doorgaans die nieuwe standaarden al in.’ 

Volgens Wellink zal de impact aanzienlijk zijn. ‘Ik aarzel een beetje om cijfers te noemen omdat er een erg lange implementatieperiode is van ongeveer acht jaar en de getallen op termijn zullen wijzigen’, zei Wellink in het NOS-radiojournaal. ‘Het zullen honderden miljarden euro’s zijn. Een deel van de banken zal jarenlang de winst moeten bijhouden zodat ze die niet kunnen gebruiken om aandeelhouders van te betalen of bonussen uit te keren. Een ander deel – dat zal afhangen van bank tot bank – zal het geld op de kapitaalmarkt moeten halen.’ Volgens Wellink zal de economie waarschijnlijk geen impact ondervinden, maar sommigen menen toch dat de banken op zijn minst in beperkte mate de rem op de kredietverlening zullen zetten. 

De essentie van de nieuwe vereiste kapitaalbuffers is als volgt:

• Het minimum aandelen of kernkapitaal stijgt van 2% van de risicogewogen activa nu, naar 4,5% in 2015. De invoering verloopt gradueel, in 2013 stijgt het minimum naar 3,5% in 2014 naar 4% Begin deze week lag er nog een voorstel op tafel om het minimum tot 5% op te trekken.

• Bovenop het minimum aandelenkapitaal komt er nog eens een beschermingsbuffer. Die moet tegen 2019 2,5% bedragen. De buffer wordt ook geleidelijk ingevoerd, vanaf 2016. In totaal moet de ‘harde kern van het eigen vermogen’, het risicokapitaal in aandelen, dus in 2019 7% van de risicogewogen activa bedragen. Ook hier is het definitieve akkoord iets zwakker dan de 3% die eerder op tafel lag, bovendien start de invoering niet in 2014 maar pas in 2016. Banken die wel aan het minimum van 4,5% voldoen maar onder 7% blijven, zullen met beperkingen kampen bij dividenduitkeringen tot hun beschermingsbuffer op 2,5%t ligt.

• Er komt ook een anticyclische buffer tussen 0 en 2,5%, die de nationale toezichthouders in functie van de lokale omstandigheden kunnen opleggen. In tijden van hoogconjunctuur moeten banken dan eventueel een extra buffer aanleggen, die vervolgens in tijden van laagconjunctuur kan dienen als buffer om bijvoorbeeld probleemkredieten op te vangen. Met die anticyclische buffer kunnen toezichthouders proberen excessieve kredietverlening tijdens een boom tegen te gaan.

• Toezichthouders scherpen ook de vereisten voor het Tier1-kapitaal aan. Dat zijn de gewone aandelen plus een aantal hybride effecten die banken als ‘bijna-kapitaal’ in rekening mogen brengen. Het minimum stijgt van de huidige Bazel II-norm van 4 procent naar 4,5% in 2013, 5,5% in 2014 en ten slotte 6% in 2015. Inclusief de beschermingsbuffer komt de lat dus op 8,5%.

• De totale hefboom komt, zoals de toezichthouders al in juli meldden, op 33,3. Dat betekent dat banken voor elke euro eigen vermogen nog 33,3 euro kredieten en beleggingen zullen mogen op de balans houden.

De Belgische grootbanken voldoen nu al allemaal aan de nieuwe 8,5% norm voor het Tier 1-kernkapitaal. Maar er zijn ook wijzigingen in wat banken als kapitaal mogen meerekenen en in de definitie van risicogewogen activa. Mogelijk zitten daar dus nog addertjes onder het gras.

Maandag geeft Jean-Claude Trichet waarschijnlijk nadere tekst en uitleg. Nu beperkt de voorzitter van de Europese Centrale Bank en de voorzitter van de Groep van Toezichthouders zich tot de verklaring dat de regels een ‘fundementele versterking van de wereldwijd kapitaalnormen inhouden’.

Het Baselcomité is maandenlang bezig geweest om de bestaande regels, de in 2004 ingevoerde Basel II-normen, te verfijnen. En ook nu is het werk nog niet definitief. Het laatste woord is immers aan de G20-vergadering van november. De Basel II-normen schoten tijdens de financiële crisis, die in de zomer van 2007 begon, schromelijk tekort. In 2007 hadden veel Europese en Amerikaanse banken voor elke euro eigen vermogen 30, 40 of zelfs 50 euro kredieten en beleggingen uitstaan.

Bij een grote schok – zoals de Amerikaanse vastgoedcrisis – werd daardoor meteen de hele kapitaalbuffer in geen tijd weggevaagd en moesten banken keer op keer nieuwe kapitaalrondes doorvoeren.

De strengere normen wierpen vorige week al een schaduw vooruit op de financiële markten. National Bank of Greece, de Griekse commerciële bank die in juli nochtans geslaagd was in de Europese bankenstresstest, kondigde woensdag alvast aan op zoek te zijn naar 2,8 miljard euro vers geld.

Deutsche Bank kondigde zondagavond aan 9,8 miljard euro te willen ophalen met een kapitaalverhoging. De bank wil het geld vooral gebruiken om haar belang in Deutsche Postbank op te drijven en haar filiaal financieel te versterken. Met de nakende, strengere kapitaalregels gaan waarschijnlijk meer banken de markt op. Door snel te zijn heeft Deutsche Bank een concurrentievoordeel.

Bron: De Tijd