Ons geldsysteem is niet ideaal. Het is instabiel en vergroot verschillen tussen arm en rijk. Banken beheersen en exploiteren de geldsomloop voor eigen gewin. Ze maken en vernietigen geld. Zij bepalen wie geld in handen krijgt en waarvoor. In dit proces ontstaan prijsbubbels die telkens weer barsten. Geld is schaars en duur voor wie het echt nodig heeft. Voor rijken is geld goedkoop en onbegrensd beschikbaar. Banken maken geld in de vorm van krediet. Dit geld vertegenwoordigt een schuld. Die moet worden terugbetaald waarna dat geld weer verdwijnt. Daarboven moet ook nog rente worden betaald. Dit leidt tot een economie van uitholling en exploitatie. Met (geleend) geld moet meer geld worden gemaakt. Voor aandacht, evenwicht en kwaliteit biedt dit geen ruimte. Die is er alleen voor wie zich dat veroorloven kan. Voor de rest is er haast, verspilling en vervuiling; een wereld uit balans; een verstoorde biosfeer.
Het geldsysteem als nutsvoorziening
Internationaal groeit kritiek op dit private geldsysteem. Dit uit zich in de roep om monetaire hervorming. Monetaire hervormers zien de geldsomloop als nutsvoorziening. Ze willen dat deze transparant en verantwoord wordt beheerd en dienstbaar wordt aan het algemeen welzijn. De geldsomloop hoort niet in handen van politici die uit zijn op stemmenwinst. Net zo min hoort het in handen van bankiers die het exploiteren voor eigen gewin. Geld is het primaire machtsmiddel in de samenleving. Het behoort tot de constitutie van die samenleving. Als zodanig dient het te worden bewaakt en geregeld. Dat is het uitgangspunt voor monetaire hervorming.
Geld is het primaire machtsmiddel in de samenleving. Het behoort tot de constitutie van die samenleving.
Monetaire hervorming is minder moeilijk dan het misschien lijkt. Veel kan bij het oude blijven. Wat verandert is de aard van het geld en hoe de geldsomloop wordt beheerd. Beide worden helder gedefinieerd en wettelijk geregeld. De maatschappelijke bate daarvan is uiterst positief. Een beschrijving van de transitie mag dat illustreren.
Vervanging van bankgeld
Eerste stap is de vervanging van het bestaande girale geld (bankgeld) door ‘echt geld’ (volgeld). Volgeld wordt door de staat gecreëerd. Het verschilt wezenlijk van bankgeld. Bankgeld is eigenlijk geen geld. Het is een vordering op de bank. Geld op jouw bankrekening is niet van jou. Het is van de bank. Als die bank failliet gaat verlies je het. Bij volgeld verandert dat. Het wordt jouw eigendom annotatie . Het blijft bestaan. Ook als het op een bankrekening staat en ook als die bank failliet gaat.
Volgeld is zuiver geld. Het is betaalmiddel zonder tegelijk ook schuld te zijn. Het hoeft niet te worden terugbetaald aan de instelling die het creëerde. Het is onafhankelijk van de kredietwaardigheid en liquiditeit van de bank. Het gaat niet verloren door afbetaling van bankleningen.
Bankgeld is eigenlijk geen geld
‘Full reserve banking’
Invoering van volgeld gaat gepaard met afschaffing van geldschepping en geldvernietiging door banken. Dit wordt wel aangeduid met ‘100%’ of ‘full reserve banking’. Daarmee wordt bedoeld dat al het geld op bankrekeningen gaat samenvallen met ‘echt geld’ (volgeld). De staat moet daarin voorzien. Dat wordt haar monetaire verantwoordelijkheid. De staat bepaalt dan hoeveel geld er in omloop moet zijn en gaat die geldhoeveelheid direct besturen. Al het wettig betaalmiddel stamt dan van de staat. Banken werken dan niet meer met zelf gemaakt geld (bankgeld) maar louter met het geld dat de staat daartoe beschikbaar stelt (volgeld).
‘Full reserve’ (volledige reserve) is het tegenovergestelde van ‘fractional reserve’ (fractionele reserve); een term waarmee banken hun huidige bedrijf typeren. De fractionele reserve is de hoeveelheid betaalmiddel die banken aanhouden om aan hun verplichtingen te voldoen. Dat is een fractie van het uitstaande bankgeld. Na de hervorming verliezen de begrippen fractionele en volledige reserve hun betekenis. Giraal geld is dan geen schuld meer van de bank. Banken houden dan ook geen (fractionele) reserves meer aan om die schuld te kunnen voldoen. Geld op de bankrekening is echt geld (volgeld) geworden. Het is reserve in zichzelf. De bank krijgt het niet meer in gebruik maar heeft het in bewaring. Bankbedrijf en geldcreatie zijn dan gesplitst. Het aantrekken en uitzetten van gelden blijft de commerciële activiteit van banken. Creatie van geld en beheer van de totale geldsomloop wordt een taak van de staat. Banken zijn dan geen geldscheppende instellingen meer.
Na de hervorming verliezen de begrippen ‘fractionele -’ en ‘volledige reserve’ hun betekenis. Het is reserve in zichzelf.
Transitie in één nacht
De eigenlijke transitie wordt in één nacht voltrokken. Dit door de (boekhoud)regels aan te passen. Vanaf dan is de totale girale geldsomloop niet meer het bezit van banken. Het wordt beheerd door de staat. Vóór de transitie stond het geld van rekeninghouders op de balans van de bank. De bank kon ermee doen wat hij wilde en dat voor eigen gewin. Door de transitie komt de totale geldhoeveelheid op conto van de staat. Zo wordt het bestaande girale bankgeld gesaneerd. In de plaats komt giraal volgeld; gecreëerd door de staat. Het geldbeheer wordt constitutioneel geregeld. Stabiliteit van de munt (de algemene waarde-eenheid) staat daarbij voorop. De geldsomloop wordt dienstbaar aan het algemeen welzijn.
Boekhoudkundig gaan banken er door de overgang niet op voor- of achteruit. De vorderingen van hun rekeninghouders worden vervangen door een vordering van de staat. Het geld van de rekeninghouders staat niet meer op de bankbalans. Het is geen vordering meer van de rekeninghouder op de bank. Het is eigendom van de rekeninghouder dat aan de bank in bewaring is gegeven. Deze situatie stemt overeen met hoe velen denken dat banken nu al functioneren; de transitie realiseert een situatie die algemeen al wordt verondersteld.
Voor de rekeninghouder is de overgang positief. Zijn banksaldo is echt geld geworden. Het staat niet meer bloot aan risico’s zoals het faillissement van de bank. Voor de staat is de overgang uiterst positief. Ze heeft alsnog haar soevereine recht op de bestaande girale geldhoeveelheid opgeëist. De bate hiervan kan ze in één keer bijschrijven. Dit in de vorm van een vordering op de banken ter grote van die girale geldhoeveelheid.
De transitie realiseert een situatie die algemeen al wordt verondersteld.
Eigen vermogen
In die ene transitienacht is de schatkist van de staat enorm gegroeid. De hele geldsomloop is haar ‘eigen vermogen’ geworden. Op deze wijze wordt het bestaande girale geld gelegitimeerd. Het is niet langer het bezit van banken. Alle burgers zijn er middellijk toe gerechtigd, via en georganiseerd door de staat. Het is het collectieve maatschappelijke vermogen van alle burgers samen. Ook het geld dat na de transitie wordt gecreëerd wordt toegevoegd aan dit maatschappelijke vermogen.
De staat is daarbij te zien als de vennootschap van alle burgers. Die vennootschap gebruikt haar vermogen om haar maatschappelijke doel te bereiken. De burger is te zien als aandeelhouder van de staat. Als zodanig heeft iedere burger aanspraak op het eigen vermogen van de staat, voor zover de staat dit zelf niet nodig heeft om haar doel te bereiken.
De transitie is een erkenning van de bron waar geld haar waarde aan ontleent. Dat is niet de activiteit of kredietwaardigheid van banken. Geld ontleent haar waarde aan het waarde-creërend vermogen van (samen-)werkende mensen; de burgers. De omvang van de totale geldsomloop wordt niet naar willekeur bepaald. Zij is hard gebonden aan de stabiliteit van de munt.
De staat is daarbij te zien als de vennootschap van alle burgers. Die vennootschap gebruikt haar vermogen om haar maatschappelijke doel te bereiken. De burger is te zien als aandeelhouder van de staat. Als zodanig heeft iedere burger aanspraak op het eigen vermogen van de staat, voor zover de staat dit zelf niet nodig heeft om haar doel te bereiken.
Nationale schuldsanering
Het door de transitie nieuw verworven eigen vermogen heeft de staat eigenlijk niet nodig. Een deel kan ze wegstrepen tegen de staatsschuld. Die is daarmee gesaneerd. De staat hoeft geen rente meer te betalen. Belastingheffing ter dekking van die rente kan ook vervallen. De belastingdruk vermindert. Dan nog heeft de staat veel overtollig geld op de balans. Reden voor uitkering van ‘burger-dividend’. Alle burgers maken aanspraak op een gelijk deel. Burgers zijn uitsluitend natuurlijke personen. Rechtspersonen maken geen aanspraak op burger-dividend. De dividenduitkering heeft een specifiek doel: sanering van particuliere schulden. Alle burgers zijn verplicht er eerst hun schulden mee af te betalen. Voor zover ze dan nog wat overhouden mogen ze het naar believen sparen, beleggen, investeren of besteden.
Zo krijgt de transitie een dubbelfunctie.
- Het beheer van de geldsomloop wordt onttrokken aan de commerciële exploitatie van banken. Het wordt gebracht onder maatschappelijk beheer door de staat.
- Tegelijkertijd worden staat en maatschappij bevrijd van een groot deel van de bestaande schuldenlast. Er ontstaat meer ruimte voor levensbehoeften, investeringen en kwaliteit.
Na het afstrepen van de staatsschuld heeft de staat veel overtollig geld op de balans. Reden voor uitkering van ‘burger-dividend’.
Rente
Een derde aspect van de transitie betreft de rente. Banken belasten de girale geldsomloop (het bankgeld) nu met rente. Zo onttrekken ze betaalkracht aan de samenleving. Zonder volgeld is het de maatschappij onmogelijk haar bankschulden ooit af te betalen. In het huidige monetair bestel zijn banken eeuwig schuldeiser en is de maatschappij eeuwig schuldenaar. Voortdurend vindt er vermogensoverdracht plaats van de maatschappij naar de banken. Dit is niet gebaseerd op reële waarde toevoeging door die banken. Het volgt uit het privilege van geldschepping dat banken zich hebben toegeëigend. Het wordt versterkt doordat banken hun bankgeld met rente belasten. Aan beide maakt de transitie een einde. De staat brengt het betaalmiddel dan exclusief en schuldvrij in omloop. De geldsomloop wordt dan in beginsel niet meer belast met rente. De maatschappij krijgt vrij betaalvermogen (volgeld) in handen om rente dragende schulden mee af te lossen.
Evengoed maken rekeninghouders na de transitie geen aanspraak meer op rente van de bank. Vóór de transitie hebben banken het spaargeld in leen. Het staat op hun balans en ze gebruiken het voor hun eigen rekening en risico. Na de transitie hebben ze het alleen nog in bewaring. Daarvoor zullen ze eerder een vergoeding vragen, dan rente betalen.
In het huidige monetair bestel zijn banken eeuwig schuldeiser en is de maatschappij eeuwig schuldenaar
Sparen en investeren
De spaarder gaat er echter niet op achteruit. De transitie heeft zijn schulden verminderd en/of hem vrij vermogen in handen gegeven. Bovendien behoeft spaarrente geen compensatie meer te bieden voor geldontwaarding. Het huidige geldstelsel is berekend op aanhoudende inflatie; spaargeld wordt naar verloop van tijd minder waard. Institutioneel wordt nu gestuurd op een geldontwaarding van bijna 2%. Na de transitie wordt deze structurele geldontwaarding beëindigd. De staat gaat sturen op absolute stabiliteit van de munt. Geldontwaarding wordt niet meer getolereerd. Spaargelden behouden hun waarde. Maar spaargelden groeien niet door ze enkel te sparen.
Wie zijn vermogen wil laten groeien moet het niet sparen maar gebruiken. Dat wil zeggen: hij laat het niet op een rekening staan maar leent het uit, belegt of investeert het. Daar is dan risico aan verbonden. Sparen wordt volkomen risicoloos maar ook zonder rendement. Wie wel rendement wil behalen aanvaardt bijbehorende risico’s. Het systeem wordt eenvoudiger en transparanter. Na de transitie moet het bankbedrijf zich gaan richten op het aantrekken van geld. Dit met het doel dat geld uit te zetten waar dat nodig en rendabel is. Dit aantrekken van geld wordt geen sparen meer genoemd. Om geld beschikbaar te krijgen moeten banken vertellen wat ze ermee gaan doen. Wie op hun aanbod ingaat leent geld uit, belegt of investeert het. Hij draagt daarbij risico. Dat is iets anders dan sparen.
Geldontwaarding wordt niet meer getolereerd. Spaargelden behouden hun waarde.
Een goede geldsomloop
Na de transitie is de staat verantwoordelijk voor een goede geldomloop. Ze heeft dan onder andere te zorgen dat er voldoende geld in omloop is zodat de burgers in hun levensbehoeften kunnen voorzien. Het idee dat je moet lenen om te leven wordt achterhaald. De samenleving draait niet meer op bankkrediet. Ze draait op haar eigen productieve vermogen dat ze mobiliseert en toedeelt door een goede rentevrije geldsomloop.
Door de transitie is de maatschappelijke schuldenlast sterk verlicht. Er is meer vrij vermogen in handen van de burgers gekomen. Er is minder reden om geld te lenen. Primaire levensbehoeften kunnen zonder bankkrediet worden voorzien. Wat je voor je bestaan nodig hebt moet je volle eigendom kunnen zijn. Die welvaart is er ook. Zij is nu alleen ongelijk verdeeld. De schuldsanering tot het beloop van het uitgekeerde ‘burger dividend’ is een cruciale eerste stap om dat te corrigeren.
Het idee dat je moet lenen om te leven wordt achterhaald.
Verdere stappen worden gevonden in de groei van de geldhoeveelheid. Deze wordt qua omvang bepaald door de behoefte die er is aan geld, bij een stabiele munt. In het huidige stelsel komt de geldgroei terecht bij degenen die het meest kredietwaardig zijn. Na de transitie komt de groei daar waar de behoefte is. We mogen dan gaan denken aan bestrijding van honger en armoede, bestrijding van verspilling en vervuiling, en voorziening van onderwijs, zorg en infrastructuur. De politiek krijgt iets opbouwends te kiezen, en kan aan oplossing van hardnekkige problemen gaan werken. De monetaire ruimte die er is voor nieuw geld kan direct worden ingezet ter leniging van de grootste noden. Zonder rente, maar vooral ook zonder schuld en plicht tot terugbetaling. Geld is er om schulden te betalen. Niet om schulden te vervangen door andere schulden. Zeker niet wanneer het gaat om de meest behoeftigen.
We mogen dan gaan denken aan bestrijding van honger en armoede, bestrijding van verspilling en vervuiling, en voorziening van onderwijs, zorg en infrastructuur. De politiek krijgt iets opbouwends te kiezen
De monetaire macht
De totale geldhoeveelheid zal actief moeten worden gestuurd. De transitie onttrekt dit bestuur aan de winstzucht van de bankier. Evengoed zal het niet onderworpen mogen zijn aan het opportunisme van de politiek. Daarom wordt het ondergebracht bij een onafhankelijke macht annotatie binnen de staat; de Monetaire Autoriteit (MA). Net zoals de rechterlijke macht staat deze los van de politiek. De MA is belast met het monetair beheer. In essentie gaat het daarbij om stabiliteit van de waarde-eenheid (de munt) en een goede geldsomloop. Dit wordt een mijlpaal in de geschiedenis. Voor het eerst is het monetair beheer geen privilege van keizer, koning of bankier. Het wordt dienstbaar aan het algemeen welzijn. Het wordt transparant uitgevoerd en er wordt verantwoording over afgelegd.
Historisch is monetair beheer in de coulissen gebleven. Dat verklaart de verwarrende en schimmige monetaire berichtgeving in de krant. Door economen werd het weggeredeneerd, of ze hangen het op aan de beschikbaarheid van zilver en goud, of ze laten het aan de winstzucht van bankiers. Wat traditioneel het werk is van ‘onzichtbare handen’ wordt zichtbaar en afrekenbaar gemaakt. De mensheid gaat verantwoordelijkheid nemen en -afleggen voor zijn uitvinding: geld.
de geldschepping wordt ondergebracht bij een onafhankelijke macht binnen de staat. Net zoals de rechterlijke macht staat deze los van de politiek
Volwassen democratie
De transitie brengt een andere staat dan die we nu kennen. Grote maatschappelijke macht wordt bij banken weggenomen en bij de staat en de burgers neergelegd. Rechtspersonen krijgen minder invloed. Burgers krijgen meer ruimte om invloed uit te oefenen. Democratie krijgt meer substantie. Met de monetaire macht in handen krijgt de staat veel meer voor elkaar. Het essentiële maatschappelijke machtsmiddel -geld- wordt onder democratische controle gebracht. Dat schept verplichtingen voor de burgers. Ze staan niet langer aan de kant om aan te zien hoe financiële instellingen de wereld scheppen en beschadigen. Deze scheppingskracht is collectief bezit geworden. De staat en de burgers kunnen en moeten nu ook zelf aan de bak. De moderne democratie ontgroeit haar kindertijd. De grootste macht krijgt ze onder haar hoede. Meer dan nu zal ze zichzelf ernstig moeten nemen, en gedaan krijgen wat ze voornemens is.
Dit mag testen hoezeer wij in parlementaire democratie kunnen geloven. Deels wordt het een proeftuin voor hoe het beter kan. Betere welvaartsverdeling geeft ruimte voor directe democratie. Niet alles hoeft bespreking in het parlement. Veel sturing kan door directe eigen keuzes worden gegeven. Als burgers het vermogen maar hebben die keuzes te maken en te effecturen. De transitie geeft hen dat. Eigen initiatief en zelfredzaamheid worden nu vanuit de versobering beleden. Na de transitie kan het ten volle in praktijk worden gebracht. Vormgeving van de wereld is dan minder het werk van centrale en ondoorzichtige instituten. Het wordt meer het domein van de alledaagse ervaring en praktijk. Daar is minder behoefte aan concurrentie en juist meer aan samenwerking en betrokkenheid.
Het essentiële maatschappelijke machtsmiddel -geld- wordt onder democratische controle gebracht. Dat schept verplichtingen voor de burgers. Ze staan niet langer aan de kant om aan te zien hoe financiële instellingen de wereld scheppen en beschadigen.
Realisme of utopie?
Wat begint met een boekhoudkundige ingreep brengt een omwenteling in de maatschappij. Is dat realisme of utopie? Monetaire hervorming richt zich vooral op de onjuistheid van het huidig systeem. Het postuleert hoe het beter kan binnen de technische kaders van het huidig bestel. Voorgaande uiteenzetting gaat bewust iets verder. Het beoogt de monetaire sfeer te overstijgen en ogen te openen voor het hervormingsbelang.
De transitie zelf kan gerust noodzakelijk en realistisch worden genoemd. De verdere maatschappelijke extrapolaties zijn nu nog wat speculatief. Repareert de hervorming alleen tekortkomingen van het geldwezen? Of plaatst het nagenoeg alle maatschappelijke issues in een ander kader? Geen kader van schaarste, rente en schuld aan de bank. Maar kaders van mogelijkheden. Van maatschappelijk potentieel dat wordt gemobiliseerd en ten volle wordt ingezet voor welvaart en welzijn. Waarbij eigen keuzevrijheid dominanter wordt dan rendement voor de financier. Dat is een hele andere wereld dan waarin we nu leven. Een wereld die een boekhoudkundige ingreep van ons verwijderd is.
Geen kader van schaarste, rente en schuld aan de bank. Maar kaders van mogelijkheden
Naschrift: staat of lidstaat?
In het voorgaande praten we steevast over ‘de staat’. Het gaat daarbij om een staat die zijn eigen waarde standaard zet en beheert. Nederland is in dit opzicht geen staat maar een lidstaat van de Euro-unie. Monetaire hervorming speelt op het niveau van de algemene waarde-eenheid, de munt. Het voltrekt zich dus op het niveau van de Euro-unie. Die unie is de feitelijke staat waarin we ons bevinden. Monetaire hervorming laat ons dat onder ogen zien. Wie het anders wil opteert voor een eigen munt en maakt zijn lidstaat weer tot staat.
Naschrift: monetaire hervormingen
De hier geschetste transitie is ontleend aan het werk van diverse monetaire hervormers, met name: James Robertson, Joseph Huber, Stephen Zarlenga, Michael Kumhof en Ben Dyson (Positive Money, PM). In hoofdzaak volgen ze allen dezelfde gedachtelijn. Geldcreatie moet constitutioneel worden geregeld. Banken moeten bankieren maar niet met zelf gemaakt geld. Ze moeten het doen met geld dat de staat beschikbaar stelt. Vanuit hun verschillende expertises leggen ze verschillende accenten. Toch stemmen ze opvallend genoegd in hoofdlijnen overeen.
Banken moeten bankieren maar niet met zelf gemaakt geld. Ze moeten het doen met geld dat de staat beschikbaar stelt.
Voorgaande schets volgt in het bijzonder de uitwerking van Michael Kumhof. annotatie Van hem komt het idee om de transitie met een maatschappelijke ‘big bang’ te paren, in de vorm van het burger-dividend. Hij komt tot dit voorstel op rationeel economische grond. Voorgaande schets geeft daar een verdere maatschappelijke en politieke getinte invulling aan. Het moge de enorme impact en maatschappelijke bate ervan voor ieder begrijpelijk maken.
Edgar Wortmann van Stichting Ons Geld
____
Definities
Bankgeld: door banken gecreëerd giraal geld. Het wordt door de bank gecreëerd bij kredietverlening en gaat teniet bij afbetaling van dat krediet. Het bestaat in de vorm van een vordering op de bank.
Giraal geld: geldmiddelen aangehouden op een bankrekening. Vóór de transitie valt giraal geld samen met bankgeld. Na de transitie met volgeld.
Volgeld: door de staat gecreëerd en in omloop gebracht schuld- en rentevrij geld. Het wordt in omloop gebracht ten behoeve van een goede geldsomloop bij een stabiele waarde-eenheid (munt). Het bestaat als geld op zich. Eigendom van dit geld kan jegens iedereen geldend worden gemaakt. Het is onvernietigbaar, d.w.z. het is geen schuld die moet worden terugbetaald, waarbij het geld weer teniet gaat. Het is zuiver betaalmiddel.
“”De burger is te zien als aandeelhouder van de staat. Als zodanig heeft iedere burger aanspraak op het eigen vermogen van de staat, voor zover de staat dit zelf niet nodig heeft om haar doel te bereiken.””
Dus, het is jouw geld, behalve….
““De staat is daarbij te zien als de vennootschap van alle burgers. “”
Maar maar, dat is de staat nu ook al! Of toch niet….
“”Primaire levensbehoeften kunnen zonder bankkrediet worden voorzien. Wat je voor je bestaan nodig hebt moet je volle eigendom kunnen zijn.””
Heyyy, naast de 0% rente policy op spaargeld waardoor men voor rendement zal moeten gaan investeren, lijkt dit toch op een basiseconomie NAAST een puur kapitalistisch systeem, functionerend via de wet van de communicerende vaten. Waar heb ik dat eerder gehoord?
Duh, goed verhaal. Later meer, eens kijken of ik er een gat in kan schieten.
Amen! Full reserve banking nu. Doen.
Leg eens uit? Ik heb je nu gemind, en dat doe ik niet vaak. Maak je geen zorgen, we zijn ‘hier’ om iets te leren. Ik zeik je niet af, ik daag ONS uit.
* Bij full reserve banking (FRB) is het geld dat de klandizie op een betaalrekening heeft staan daadwerkelijk aanwezig. Het wordt dus niet, al dan niet fractioneel, uitgeleend. Het risico van een bankrun is dus veel kleiner, zo niet afwezig. Dat is op zichzelf al een goede zaak, maar wellicht nog belangrijker is dat de afwezigheid van het risico’s op bankruns ook de noodzaak van een centrale bank als ‘lender of last resort’ vermindert of wegneemt.
*Banken verlenen krediet en verzorgen daarnaast het betalingsverkeer. Dit heeft tot gevolg dat als een grote bank failliet gaat door een wat al te optimistische kredietverlening, ook het betalingsverkeer onmiddelijk in gevaar komt.. Dan ligt meteen de economie op z’n gat. Bij FRB zit er practisch gesproken een soort Chinese muur tussen de tegoeden op betaalrekeningen en die op spaarrekeningen. Banken kunnen dus failliet gaan zonder dat het betalingsverkeer meteen onderuit gaat. Banken zijn dus niet langer ’too big to fail’ en die wetenschap zou tot minder ‘moral hazard’ bij banken en publiek kunnen leiden. (minder ‘privatised gains en socialized losses’).
*Fractioneel bankieren maakt de economie gevoeliger voor de bekende ‘booms and busts’, de op- en neergaande golven van de conjunctuur. In de boomfase brengen de banken een zichzelf versterkend proces van kredietverlening en schuldgroei op gang (aanvankelijk leiden meer krediet en geld in omloop tot een hogere waarde van het onderpand waartegen krediet wordt verleend) in de neergaande fase versterken banken volgens hetzelfde mechanisme de downtrend. Bij fractioneel bankieren word het trentemechanisme in wezen buitenspel gezet omdat banken het aanbod van geld en krediet zelf kunnen aanpassen aan de vraag naar geld en krediet.
*Vanuit een meer ethisch perspectief kun je bij fractioneel bankieren ook de nodige vraagtekens zetten. Economen kennen het zgn. negatieve externe effect, een handeling die nadelig is voor de welvaart van anderen maar waar geen prijs voor wordt betaald door degene die die handeling verricht. Voorbeeld van zo’n negatief extern effect is een verffabriek die zich vestigt in de nabijheid van een waterleidingfabriek en door lozing van chemisch afval de kosten van de drinkwaterwinning opjaagt. In zo’n situatie zijn de uitkomsten van de markt niet optimaal en moet de staat ingrijpen; met wettelijke gebods- of verbodsbepalingen of regelingen waardoor de verffabriek het drinkwaterbedrijf compenseert voor de schade. Bij fractioneel bankieren vallen de voordelen van geldschepping toe aan de private eigenaren, de nadelen in de vorm van inflatie komen ten laste van de bezitters van geld dat al in omloop is, de spaarders dus.
Nog een groot voordeel van FRB boven fractioneel bankieren, misschien wel het belangrijkste voordeel, is dat geld niet langer een rentedragende schuld van iemand anders is. Rentedragend geld is nu een soort maatschappelijke tolpoort waarmee een select groepje bevoordeelden parasiteert op de inspanningen van anderen. Dat kan niet langer als de staat het geld in omloop brengt. Betalen we in plaats van rente minder belasting.
Heel mooi geformuleerd Rocksan. Zelf zou ik er nog een paar andere aspecten bij willen betrekken, zoals de Real Bill Doctrine en goud. Bij goud moet ik wel de opmerking maken dat als er een ander ‘iets’ met dezelfde eigenschappen (financieel en/of historisch gezien) zou bestaan, dat natuurlijk als alternatief gebruikt kan worden.
Fractioneel is in feite de boosdoener. Hoewel dat op een andere manier wel degelijk mogelijk is (Real Bill Doctrine), maar beslist niet op de manier waarop we daar tegenwoordig tegen aankijken.
Verder is marginal utility naar mijn mening ook een heel belangrijk gegeven, vooral als het gaat om de enorme hoeveelheden geld die er gedrukt zijn.
Ik geef toe, dit zijn denkbeelden die stammen uit de Oostenrijkse School, maar deze zijn verder uitgewerkt door de Nieuwe Oostenrijkse School van prof. Fekete.
Waar we nu in leven is een mixture van ideeën, waarbij definities van verschillende economische richtingen totaal door elkaar gehusseld worden, waardoor het overzicht vertroebeld wordt. Vooral in discussies zie je dit vaak terug. In het vorige stukje werd de Oostenrijkse School aangehaald i.v.m. inflatie, maar dat is wel erg oude Oostenrijkse School. Inflatie wordt door de Nieuwe Oostenrijkse School toch echt wel even anders gedefinieerd. Hetzelfde geldt ook voor allerlei andere begrippen, zoals GDP, CPI, PPI, geldhoeveelheid etc., waarvan iedereen wel een vaag idee heeft van wat ze daar nou mee bedoelen.
De basis voor ons hele geldsysteem moet zijn om er als mensheid beter van te worden op wat voor gebied dan ook. En eigenlijk kun je dat alleen bereiken door vrij handel te drijven. Door die vrije handel ontstaan ook sociale contacten en nieuwe ideeën en ik denk dat we dat wel eens vergeten.
‘k Kan me goed verplaatsen in de gedachtegang van de Oostenrijkers. Ook in die van de Neo-klassieken, Keynesianen, de Post-Keynesianen, Marxisten of iemand als Steve Keen, hehe. Alles onderzoeken, ’t goede behouden, geen slaaf van dogma’s zijn; lijkt me nog het minst schadelijk bij zoveel gebrek aan overeenstemming in de economische theorievorming.
Geld is als ruilmiddel de meeteenheid waarmee we de boekhouding van prijzen, inkomens, bezittingen en schulden bijhouden. Je kan dus moeilijk beweren dat het er niet zoveel toe doet wie er aan de knoppen van de geldkraan draait en zo de waarde van de meeteenheid manipuleert via inflatie of deflatie. Ik neig in ieder geval heel sterk naar een geldsysteem dat onder democratische controle staat in plaats van ‘onafhankelijke’ particuliere belangen. Hoeveel markt en staat de rest van de economie kan verdragen zie ik als een gerelateerd, maar ander vraagstuk.
Je noemt de ‘marginal utility’, het nut van het laatst bijgeprinte geld. Je zou verwachten dat dat nut steeds lager wordt naarmate er van een munt meer geld wordt bij geprint. Maar wat nu als alle centrale banken die er toe doen in grote lijnen dezelfde strategie volgen en printen?
@Rocksan
Een hele mooie aanvulling. Ook ik zou voorstander zijn van FRB maar dit heeft lijkt mij ook een praktisch nadeel. Het geld moet er wel zijn (o.a. dankzij spaarders) en hiermee wordt een huis kopen (weer) voor de ‘happy few’ lijkt me. Dat de massa dan weer gaat sparen wordt weer heel belangrijk. En bekeken vanuit de huidige situatie: De huidige lage rente van centrale banken gecombineerd met sparen dat is op dit moment water en vuur. Maar goed, ik begrijp het wel ik moet dit denk ik ook niet in de huidige tijdspanne bekijken.
Veertig jaar geleden was een koopwoning een lichte vorm van een bijzonderheid (ok, toegegeven ik was toen nog een kind en als kind is al gauw iets heel bijzonder) maar als iemand toen een ‘eigen huis’ had dan keek je bijna tegen zo iemand op. Degene die een ‘eigen huis’ had die had ook eigenlijk wel een bijzonder goede baan.
Twintig tot tien jaar geleden werd je gek van de uitdrukking ‘huizenjacht’. Ik als ‘observator’ en -dus- het zwarte schaap op vriendenfeestjes, observeerde de vrienden van een vriend van mij. Daar zag je de ene na de andere huppelmuts zich klieken bij ‘die andere kopers’: Johnny en Anita. Enigszins ongemakkelijk met wijnglas in de hand om bevestiging vragen of ze wel de juiste hypotheek hadden genomen, het gesprek van de dag. Nou was twintig jaar geleden dat ’trillende wijnglas’ misschien niet zo nodig geweest maar dit zelfde scenario tien jaar geleden bekeken was dit misschien wel op z’n plaats.
Enfin, we dwalen af. Toch, als je de huidige situatie bekijkt: Het schijnt dat de Nederlandse spaartegoeden toenemen (335 miljard):
http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/3700061/2014/07/25/Spaartegoeden-lopen-op-tot-recordniveau-335-miljard.dhtml
Maar nog haalt dit bedrag het bedrag van de hypotheekschulden niet want dat is zo ongeveer het dubbele +/- 700 miljard)
Bekeken vanuit FRB zou dan ongeveer de helft geen recht kunnen hebben op een hypotheek want het geld moet er wel zijn. Maar ja, misschien ga ik nu wat kort door de bocht.
Onder zowel fractioneel als full reserve banking is het voor krediet beschikbare bedrag gelijk aan het totaal van besparingen plus de geldschepping. Als fractioneel bankieren tot een explosie in zowel de schuld als de huizenprijzen leiden, wordt een eigen huis op den duur ook niet bereikbaarder voor johnny en Anita. Wie schept dat geld en in welke omvang? Dat lijken mij de vragen waar het om gaat. De enige juiste omvang lijkt me daarbij die waarbij het geld z’n functie als eenheid van waarde zo doelmatig EN eerlijk mogelijk vervult. ’t Lijkt me dat dat moeilijk anders kan dan met een zo waardevast mogelijke munt.
‘Een zo waardevast mogelijke munt’
Wie bepaalt dat, het volk, de politiek, jij, ik, banken, centrale banken, Cristine Lagarde?
ALLEEN vraag en aanbod kan de werkelijke WAARDE bepalen.
Is tie weer……… WAARDE
Vraag en aanbod….
Or MAD; Mutually Assured Destruction
Vraag en aanbod. Uiteraard. Maar wie bepaalt hier het aanbod? Daar gaat de discussie over.
Banken kunnen nu Basel 3 al niet halen, 4% reserve meen ik. 100% is alleen mogelijk, en wat mij betreft prima, na een totale wipe out van het huidige systeem. Het grootste gevaar is en blijft de printknop, ook voor politici die het niet rentedragend kunnen creeeren.
Ik zie op dit draadje al diverse gratis geld emoties, moet je nagaan als het grote publiek mag gaan stemmen hierover.
Wat wel heel mooi is; via directe democratie de geldhoeveelheid laten managen door de politiek. Het gevaar hiervan is; de politiek heeft dan invloed op de ‘float’ van currencies tov elkaar, de wisselkoersen. Wat is de intermediair, een mandje van alle munten tesamen? Dat is een optie.
Uiteindelijk kan alleen de (wereld) markt bepalen wat iets waard is, en zeker geen handjevol politici. Dit is nu wel (ook) het geval, de cb’s en de politiek zijn innig verweven. Dat geeft problemen.
Freegold en free float! Alleen vraag en aanbod kan dit complexe systeem stabiel houden.
De creditmoney van de banken (het girale geld) moet vervangen worden door het door de staat in omloop gebracht geld. dat is technisch gezien geen onoplosbaar probleem. Een mogelijkheid is dat banken hun schatkistpapier terug verkopen aan de staat.
Paper bullshit Rocksan. Natuurlijk kun je met enkele muisklikken ‘assets’ verhuizen naar de publieke balans.
Echter, wat velen niet beseffen, daar staan ze nu ook al. Overgewaardeerd weliswaar, maar ze staan er wel.
Uiteindelijk bepaalt toekomstige arbeid de waarde. En gezien de reputatie van de politiek, power & greed, belanden we in exact hetzelfde drijfzand als waar de wereld zich nu in bevindt.
2 opties; puur kapitalisme, of anarchie. Of een combinatie van beide, zoals een basiseconomie naast etc etc.
Paper bullshit, maar ondertussen zijn het nu wij die gezamelijk het recht op de uitgifte van geld in handen hebben, in plaats van een privaat bankenkartel. Van de rentedragende schuld die is ontstaan door het privatiseren van dat recht zijn we meteen ook af. Wat het bankenkartel vroeger van de welvaart afroomde ziet de burger nu terug in de vorm van belastingverlaging.
FRB is geen magic bullit. Ieder geldstelsel kan misbruikt worden, maar een maatschappij die de geldschepping privatiseert vraag om corruptie.
Zo’n 90 % van de bevolking denkt dat ons geldsysteem er nu al een is van full reserve banking. Het huidige systeem is ook te gek voor woorden. Doet me denken aan de woorden van Rotschild.
Er moet te allen tijde een vermeerdering van waarde staan tegenover een verruiming van de geldhoeveelheid; anders is het verwatering. Dus; verbetering van technologie tbv export geeft banen en inkomsten. Het leveren van zorg aan bejaarden of asielzoekers met geprint, schuldvrij, geld (praten we hier over valse beloften of over waarde) geeft verwatering; verlies van waarde.
Ik zie er geen heil in; de terreur van de meerderheid gooit roet in het eten.
There’s no free lunch!
Freegold icm een basiseconomie versus kapitalistisch systeem, gebouwd op duurzaam fundament zekert meer af.
Period. Biflaten.
Hoewel dat gratis kopje koffie tijdens een demonstratie van gezonde hoofdkussens in de bus naar Winterberg nooit wordt geweigerd. Dat besef ik ook wel.
‘Er moet te allen tijde een vermeerdering van waarde staan tegenover een verruiming van de geldhoeveelheid; anders is het verwatering. Dus; verbetering van technologie tbv export geeft banen en inkomsten.’
Exact. Daarom bestaat er een wezenlijk verschil tussen productief en consumptief krediet. Met productief krediet worden investeringen gefinancierd en die investeringen zorgen als her goed is voor de toekomstige productiecapaciteit en inkomens waar rente en aflossing van betaald moeten worden. Lenen is hier sowieso onvermijdelijk want investeringen zijn nu eenmaal uitgaven waar pa in de toekomst inkomsten tegen over staan.
Consumptief krediet leidt alleen maar tot het naar voren halen van toekomstig inkomen of speculatiegolven Tot problemen dus. In de eerste 25 jaar na WOII werd het onderscheid tussen de uiteenlopende vormen van krediet goed begrepen door de monetaire autoriteiten, maar hoe meer het kapitaal- en geldverkeer werd geliberaliseerd verdween het onderscheid tussen productief en consumptief krediet steeds meer naar de achtergrond.
Productief krediet is het naar voren halen van productie; waar vraag tegenover MOET staan, anders is het niet productief.
In wezen is alle krediet DUS het naar voren halen van consumptie.
Heyyy, da’s andere koek toch?
Oneensch. Met productieve investeringen bedoel je uitgaven die bedoeld zijn om de toekomstige productie te vergroten. En productie = inkomen. Die twee zijn voor een econoom altijd gelijk aan elkaar. Daarom: toekomstige productie = toekomstig inkomen. Het element van meer productie en inkomen ontbreekt bij het consumptieve krediet.
Ik kan een week lang iedere dag een vis van mijn buurman lenen, zodat ik een net kan maken waarmee ik de volgende week weer de zee op ga. ‘k vang nu tig keer zoveel als voorheen. M’n schuld .aan de buurman betaal ik met gemak af. Hij heeft gespaard, ik heb het geleend en geinvesteerd in iets waar ik meer vissen mee kan vangen. Had ik de vissen geleend en alleen maar een week niets gedaan dan had ik nu alsnog honger moeten lijden.
Dat klopt. En het is dus het naar voren halen van consumptie. Als er geen vraag is naar die vissen heeft het geen zin om in netten te investeren. Bovendien gaat dit uit van een aanbodgestuurde, exponentieel groeiende economie waardoor we nu met 7 miljard zijn en afkoersen op peak cheap oil; eeuwige groei bestaat niet. Daarom heet ik ook houtskool.
Dit gaat niet goed R. Het communisme kent een bloedige geschiedenis. Alleen markten, vraag en aanbod, kunnen de waarde, en dus stabiliteit bewerkstelligen. Helaas hebben hebzucht en de groeidoctrine ons naar de afgrond gebracht.
Dit concept is wel geschikt om een zachte landing te verkrijgen en de transitie naar krimp en duurzaamheid te begeleiden.
Als er niet meer vraag komt naar vis, kan je nog altijd je werkweek verkorten. Of werk wat je vroeger zelf moest doen, laten doen. Is net zo goed een welvaartstoename.
In een moderne samenleving is natuurlijk veel meer volk betrokken bij investeringen dan alleen een visser en z’n buurman. En dat volk verdient daarmee een inkomen. Zo kom je aan de toename van de benodigde koopkrachtige vraag.
Marktwerking is mobilisering van inspanning en materiele welvaart, maar ook mobilisering van hebzucht en groeicultus. Het één hoort een beetje bij het ander. Marktwerking zal daarom altijd de grenzen opzoeken van wat de aarde kan verdragen.
Hé houtskool, even 2 vragen :
1. wat betekent de latijnse afkorting ” e.a.” of ” ea” nu eigenlijk ?
“En de rest” of zo ??
2. wannéér gooien we nou eens bretonse ‘merguez’-worstjes hier op de barbecue ? (*)(**)
* = wil je NIET weten, ZO lèkker-gr-grrrr …
** = neem het Vrouwtje mee jôh !!!
Hah! Alleen als ik ook in je zwembad mag liggen. Zo’n blokhut in de bush lijkt me wel wat. Hoewel preppers en ander ‘wetend’ en opstandig volk als eerste werden afgemaakt.
“”Who will be the first to fall under the ax? That’s easy. They are known today as “preppers”: people who “prepare” for a crisis: they move to the woods, buy a cabin, stock large amounts of food, guns, and gold, or any combination thereof. At least unsanitized history tells us they are the first to fall.
During the French Revolution, monopolists and bankers withheld food supplies from markets; the resulting turmoil caused peasants and shopkeepers to withhold food and reasonably alert Frenchmen to hoard the same. French terrorists, Robespierre, Danton et cetera, blamed peasants, shopkeepers and hoarders for the shortages and long lines; their supplies were seized, they were then paraded thru the Revolutionary Tribunal on their way to the guillotine.””
http://redressone.wordpress.com/what-price/
E.a.? En anderen?
Een goeie zonnige dag.
Waar blijft je uitnodiging.?
Och gut – och gut … sukkeltje ‘Armstrong’ snapt nog stééds niet uit welke hoek de wind waait …
http://www.zerohedge.com/news/2014-09-19/was-scottish-vote-rigging-caught-tape
De stakker …
Hallo allen,
Na een hele tijd niet reageren, ondanks dat ik teruglas dat ik voor de 3e keer lachte hihihi, ktm hahah
dacht ik , laat ik es wat van me laten horen 🙂
ik woon hier in zweden een jaar nu , in mijn blokhut, en het is geweldig!
Donker en koud in de winter, but thats how i like it.
Het gevoel van vrijheid en natuur is overweldigend.
Ik kan met 300 euro op de maand rond dus met 6 uur werken in de maand geen zorgen voor mij.
Ik weet dat het niet voor iedereen kan, maar toch wil ik wat zeggen.
Financieel…geld..de god van deze wereld…daarvan onafhankelijk zijn …kun je 2 dingen doen…
Of: veel graaien…met alle gebrachte offers daaraan.
Of: niets of bijna niets noig hebben van de domme geldwereld.
dus voor jezelf voorzien en de natuur beschouwen en je er aan
aanpassen.
Ik heb vanmiddag 30 kg aardappels geoogst van 16m2 zonder graven, met 4 uur werk, in totaal.
tot zover..dit was brandpunt…goedenavond:)
Ook al kom je op mij soms over als een ‘vragen ontwijkende’ egotripper toch geef ik je gelijk; Nee, heb je gelijk!
Ik lees hier steeds minder zowel de artikelen als de reacties.
Allemaal mind fuck.
Ik woon weer meer in de bewoonde wereld met alle stress vandien.
Ik hield het niet meer uit op die bergwand.
Het tropenklimaat hakt er hard in en al helemaal als je aan de elementen wordt blootgesteld.
In een wat koeler land zou ik het mogelijk wel uithouden.
Vergeet niet dat een eeuw terug de helft van de Europese immigranten naar Brazilië binnen enkele jaren dood waren en van het eveneens geimporteerde vee niets meer over was.
Niet voor niets heet een boek dat hierover gaat “De groene hel”.
Op een ander forum (Visionair) las ik iemand lullen over de harmonie in de natuur.
Ik weet niet wat je moet slikken omdat te zien maar de natuur bijt hier.
Enkele maanden terug moest ik een zeer dodelijk giftige slang afmaken die al was door gedrongen tot op het hekje van de veranda.
Hele familie in paniek, buren en visite ook…
Tegengif is een eind rijden dus dan ben je gewoon dood als de auto weigert of niemand jou kan rijden.
Toen was voor mij de maat vol.
Wellicht kom ik eens bij jou en of KTM langs.
Alleen al het feit dat verwarmen lowtech veel makkelijker is dan afkoelen.
In koude klimaten kun je met de juiste aanpassingen op slimme lowtechmanier veel meer diversiteit hebben in de mogelijke gewassen dan in warme of tropische klimaten…ook al lijkt dat vreemd.
En een echte winter heeft zeker wat. Daarintegen staan er hier zomers met meer zonuren dan in NEEderland plus wordt het bijna niet donker wat de groei enorm bevorderd.
Ik heb ik mijn huisje de kachel nog niet aan moeten hebben, ook al is het buiten 8 graden.snachts, is het nog rond de 20 binnen. Verder heb ik op een uur of 4 vierenhalve kuub hout verzameld, genoeg voor een hele winter.
Enige wat hier gevaarlijk is zijn beren en wolven, maar die gaan jou aan de kant dus daar heeft geen mens last van.
Vissen gaat ook geweldig, een kilootje of 4 a 5 op een paar uur, en volgend jaar wil ik leren jagen.
En ik kijk heel het circus nu van buitenaf aan , net alsof ik meevlieg om de Nebukadnezar , hihi
Dank je voor je reactie en de concrete voorbeelden die je aandraagt.
Klinkt oneindig veel beter dan in de scherpe en agressieve tropen hier.
Beestjes hier zijn veel sneller, agressiever en in grotere getalen heb ik het idee. Door de constante vochtige warmte gedijt alles zo goed dat het allemaal veel harder gaat. Ik heb inmiddels zoveel littekens van muggen en teken op mijn lijf. Het jeukt erger en gaat zweren enzo. Ik heb regelmatig last van schimmelinfecties. Alles wat ik mee heb genomen gaat schimmelen zoals leer en hout.
Het is een totaal andere omgeving dan het gematigde klimaat waar alles om het overleven van de winter draait.
De natuur heeft in die zin in Noord Europa veel meer harmonie.
Hier in de tropen gaat alles om het overleven van de dag.
Bij de mensen zie je een zelfde mentaliteit.
Maar ja, mensen zijn natuurlijk ook gewoon dieren en onderdeel van het ecosysteem…
Toch , moerstaal, is het wel zo dat er in dit land hier ook grote verschillen zijn in mentaliteit.
Ik ben vorige week naar nederland gereden met de auto (want fietsen ging me tever) en dan begint het geduw en gebumperkleef langzaamaan in zuidzweden rond de grote steden, en dat verergert naarmate je in denemarken en duitsland en nl komt.
Hier , op ongeveer halfhoog van het land heb ik op een jaar tijd nog geen toeter van irritatie gehoord, en iedereen houd zich aan de snelheid en wacht op elkaar.
Er is op een of andere manier nog fatsoen hier.
Toch , ondanks dat het tempo op jaren 50 a 60 nivo ligt is de moderne ontwikkeling van techniek groot en de acceptatie van iedereen zoals die is ook. J\e kan dragen wat je wil van kleding bevoorbeeld, niemand zal er wat van zeggen.
Er loopt hier een kerel rond met een halve baard, haha, dus 1 helft van zijn gezicht baard en de andere niet, en zo zie je hier meer aparte figuren maar ik heb nog nooit gezien dat er gespot of geroepen wordt.
Zweden is een land dat maaaasssaaas asiel zoekers binnentrekt met als gevolg eeenorme problemen, verkrachtingen en misdaad…die van overheidswege stelselmatig ontkent worden met elkaar te maken te hebben. Het is zelfs zo als je nog maar iets durft te zeggen erover, wordt je als racist betiteld en dan kun je er gevolgen van verwachten. Maar dat is allemaal in de steden honderden kilometers van waar ik woon. Die figuren uit andere landen willen ook alleen maar in de steden wonen.
In het dorpje waar ik woon kun je gewoon je auto open laten en je hoeft je deur eigenlijk niet op slot te doen. Verder is de behulpzaamheid van buren zeer groot en dat is ook wel fijn.
Ik heb in dat jaar dat ik hier woon nog niemand schunnige moppen horen tappen of seksuele opmerkingen naar vrouwen horen maken zoals ik in nederland niet anders dan gewend was van zowel mannen als vrouwen.
Ik mag zeggen al met al dat ik blij ben met de beslissing hier naar toe te komen. En ik begin pas met de opbouw, want ik zie het als een project waar ik de komende 5 tot 10 jaar wel mee bezig zal zijn om het te maken zoals ik graag wil. Maar ik heb de tijd.
Mijn oude moedertje had gewoon gelijk.
Ze zei al jaren terug tegen mij dat ik beter naar Scandinavië kan gaan. En dan dus het dunbevolkte gedeelte. Maar ja, ik kwam een Braziliaanse tegen.
Ik ben meermalen indringend gewaarschuwd tegen de Braziliaanse mentaliteit of beter gebrek aan mentaliteit.
Je ziet het bij de Nederlanders hier, op enkele na allemaal grote hufters. Sla de fora er maar op na, een grote egotripperij. Een medewerker van de federale overheid heeft een indringend beklag bij mij gedaan over de hufterigheid van Nederlanders in Fortaleza. Allemaal egoïstische hoerenlopers. Niet mee willen werken, grote mond, handtastelijk worden, telefoonnummer vragen. Je hoort ze al in vliegtuig praten over wat ze gaan doen. Na douchen en bijtanken meteen meiden scoren. Kerels van 50 met meiden van amper 20. Prima als echte liefde is maar het is allemaal poen. Als het voor de meid wel liefde is zie je ze weer huilen op het vliegveld. De oude kerels bellen in het hotel alle hoertjes af van de vorige trip. Hoeren mag niet in hotel maar ze zeggen dat vriendin is. Vooral medewerkers van Air France lopen de kantjes ervan af. Trouwring af, vakantie verlengen en neuken maar.
Ik herinner mij een uitzending van BNN ofzo, dat was net in de lucht en Brazilië nog net niet in beeld.
Twee dames kregen budget om steden af te reizen en moesten dan in ruil verslag doen.
Ik had nog nooit gehoord van de noord Braziliaanse badplaats Fortaleza maar de korte opmerking van de dames was of niemand hen had kunnen vertellen dat het een grote hoerentent is.
Mijn eerste kennismaking met Brazilië was die hoerentent. Mijn eerste gevoel was wegwezen hier en dat heb ik ook gedaan. Ticket omgeboekt en wegwezen. Maar ja, de liefde trok… Mijn eega kwam ik trouwens in Nederland tegen hoor mochten jullie denken dat ik er ook zo een was of ben.
Terugkijkend had ik het allemaal anders gedaan.
Ik ben nog niemand tegen gekomen zoals jij en ik.
Individualistisch, netjes, goed gemanierd, hard werkend, niet religieus, wakker wat betreft ontwikkelingen mondiaal. Je hebt wel mensen met een van die kwaliteiten maar niet alle. In Nederland zijn ze al schaars maar er zijn genoeg mogelijkheden om ze te vinden. Ga zeilen, naar het filmhuis, naar een alternatieve beurs of ga met een groep wandelen, sportschool, je komt vanzelf slimme mensen tegen.
Hier zijn ze zeer schaars, zeer schaars en onderzoeken tonen aan dat Brazilië op niveau van Afrika zit qua intellect. SORRY, don’t shoot the messenger!
Alleen een enkel kind of kleinkind van een Duitser (die grote blonde kerels zeggen altijd Italiaan en dan weet je dat opa fout was) die er voor zorgt dat de dingen nog draaien, kan je nog een gesprek mee hebben.
Voor de rest alleen maar korte termijn denken en de drug van “man met baard”. Alle dagen, elke straathoek luidruchtige kerken met zakje aan stokje waar 10% van je inkomen in mag. Pastoor met dikke auto…
Zucht.
Madman, wat zijn de mogelijkheden bij jou in de buurt? Wat kost een lapje grond met houten keet?
Of los van elkaar en dan een houten bouwpakket bestellen.
Een ander maatje van mij gaat op Tenerife overwinteren. Dat kan ook nog een optie zijn maar dan moet waarschijnlijk de fiat geld motor wat harder draaien. Nog andere plekken waar het net wat warmer is?
Madeira? Azoren?
Tips welkom, dan gaan wij met z’n allen op een eiland zetten genaamd Biflatie, van en voor geflipte biflaten hehehe.
Ik heb hier iets minder dan 30000 betaald voor 11,5 ha land waarvan 6 ha bos. 2 huizen, een grote en een kleine(waarin ik nu woon) en een grote waarvan de onderverdieping vloer en plafond moet krijgen,3 schuren en een grote garage.
Eigen water en een ruime aardkelder (natuurlijke koelkast)
voldoende mogelijkheden voor zonnepanelen en evt stoomgenerator (hout en water altijd voorradig).
Maar dat alles is mooi…maar de stilte en de rust… tussen alle bomen…man man man man.
En het gevoel van financiele vrijheid, omdat je bijna niks nodig hebt, en de enorme tijdzee die daardoor vrijkomt.
Maar pas op! Je moet dan wel jezelf in de hand hebben dat je niet al die tijd verkwanseld of verdwaald raakt in de vele mogelijkheden, Daar ben ik me bewust van.
En technisch zijn of ten minste handig is ook een must, want als je constant iedereen moet inschakelen als je een probeem hebt met je water of je afvoer of stroom..dat gaat wel in de papieren lopen.
affijn, er is hier een leegloop van jeugd en veel mogelijkheden tot kopen van mooie percelen moet iedereen natuurlijk zelf weten, of de mogelijkheden hebben, maar ik ben hier meer dan gelukkig
2e pubertijd haha en mijn commodores zijn hier ook hihi
Hallo moerstaal,
Ik vraag mij af,hoever ben jij in je proces van bewustzijn?
Als ik in jouw schoenen had gestaan,had ik het zeker niet opgegeven.
Ik had eerst al mijn aardse kennis uitgeput.
Dan had ik mijn Spirituele mogelijkheden getoetst.
Komt waarschijnlijk ook,van mijn kennis van planten,kruiden en mijn wetenschap dat ik beschermd ben en niet opgeef,totdat mijn intuïtie mij zegt dat het anders wordt.
Groet,
Laten wij het omdraaien en stellen dat mijn omgeving inclusief de mensen een ernstig gebrek aan bewustzijn hebben. Zo ernstig dat ik in hun ogen dom was ook al bleek telkens het omgekeerde. Dunning-Kruger in full effect… Ze moesten scoren op kleine dingetjes waar je daar in die favela nou eenmaal mee opgroeid.
Mijn ergenissen gingen niet alleen over de beesten maar ook het drank, neuk en schietgrage volk. Meer hebben ze niet dus daar draait het dan om. Nee, doe ik allemaal niet aan mee. Ik haal mijn vertier uit andere dingen zoals alle dagen op internet mijn kennis vergroten.
Mijn ontsnappingsluik naar de beschaafde wereld.
Inmiddels zit ik in een wat meer aards buurtje.
Maar geloof me, Brazilië is maar ‘zo zo’ om je centen stuk te gooien tenzij jezelf het type klaploper bent wat alle anarchie met dat drinken, neuken en geweld wel prachtig vindt. Wil je warmte, dan kan ik de Canarische Eilanden aanbevelen. Of wat dacht je van de Antillen. Van horen zeggen trouwens.
Ik ben helemaal afgeknapt op dat Brazilië.
Zwaar religieus volk (atheïsten serieus schaars), enorm gebrek aan algemene kennis en cultuur en maar afvragen waarom het nooit echt wat gaat worden…
Milieu is een puinhoop (ontbossing, overal afval, rioolzuivering ontbreekt), cultuur is een puinhoop (vervallen gebouwen, gebrek aan voorzieningen), politiek is een puinhoop (inmense corruptie, met geld maak je geld), veiligheid is een puinhoop, alles is een puinhoop… Alleen voor de echt rijken is er nog redelijke educatie en gezondheidszorg maar die wonen achter dubbele hekken en tralies en rijden op z’n minst achter veiligsheidsglas…
In 3 decennia meer dan een miljoen doden in Brazilië door geweld om over een veelvoud aan gewonden en getraumatiseerden maar niet te spreken. Ik kan zoveel verhalen vertellen van alle ellende hier. Jullie hebben geen idee en maar dom voetbal kijken en straks naar de olympische spelen…
Maar jullie gaan er hard achteraan dus ik heb een idee wat het straks gaat worden in die bananenmonarchie aan de Noordzee.
Sorry voor alle cynisme maar dat wordt je als ouderwetse rechtgeaarde kaaskop vanzelf wel in deze haast Afrikaanse bananenrepubliek.
Zo hehe, dat lucht op 😉
Hallo Moerstaal,
Ik begrijp en voel wat jij zegt en voelt.
Je probeert soms dingen te veranderen of verbeteren,maar de tegenkrachten blijken steeds te groot te zijn.
Van uit een veilige positie zou dit ook nog veel tijd gaan kosten.
Leuk artikel om te lezen (zeer uitgebreid) en de reacties.
Maar waar maken we ons eigenlijk druk over?
Diegenen die rijkdom najagen,vergaren,zullen uiteindelijk alles weer moeten afstaan,zal zeer frustrerend worden ( Principiële wet ).
Er is geld in overvloed,je hoeft er alleen maar rechtmatig om te vragen.
Als men voldoende bewust is van zijn/haar menselijke negatieve eigenschappen,intenties,tekortkomingen en blokkades,dan kan zo’n persoon of groep positief groeien in dit nieuwe tijdperk waar we nu in beland zijn.
Vraag mij (eenvoudige man)niet om uitleg,deze zult u alleen van via uw eigen intuïtie ontvangen.
De dag van gisteren en lang daarvoor,is in wezen al verleden tijd en niet meer relevant voor de toekomst.
Groet,
@Madman + @moerstaal
Voorgaande reacties: Realistisch maar geweldig om te lezen.
@Madman
Blijf zo schrijven man zoals jouw reacties op dit artikel. Informatief , praktisch.
Je reacties van dat soms wat betweterige in de periode van vlak voor je vertrek naar Zweden en daarna dat weet ik nou wel.
@moerstaal
Jouw reactie aan Madman:
“Ook al kom je op mij soms over als een ‘vragen ontwijkende’ egotripper…”
Nou heb ikzelf jou nogal een paar keer gewezen op jouw redelijke snelle 180 graden-switch aangaande Brazilië en wapens, je botten mochten nog niet gevonden worden in onze polder. Maar goed, daar heb ik nog niet geheel een antwoord op gekregen. Zo schrijf je Team + Wapens, munitie en onafhankelijkheid, je eigen terrein verdedigen. En nu ?… Nu heb je last van mugjes ???
@artikel
Over (monetaire) hervormingen gesproken… Het ambtelijke apparaat in de bocht:
Terwijl ik dit allemaal tik zit ik ook naar Nieuwsuur te luisteren:
zzp-ers mogen van de belastingdienst niet meer ingezet worden in de terminale thuiszorg(*) en als gevolg hiervan kunnen deze mensen hier dus ook niet meer werken. Nou zijn er in het verleden al een heleboel werknemers ontslagen en sommige mensen zijn wellicht noodgedwongen zzp-er geworden. Een van de zzp-ers spreekt in Nieuwsuur. “Ik ben het er niet mee eens en ik heb contact opgenomen met de belastingdienst en die zeggen: Nee, inderdaad u mag als zzp-er niet meer werken in de terminale thuiszorg. Ons advies is: Vraagt u maar een bijstandsuitkering aan.”
Pfff… het wordt steeds gekker in dit land.
(*) Terminale thuiszorg
Mensen die terminale patienten thuis helpen. Deze patiënten zijn mensen die zeker weten dat ze tussen nu en een paar maanden zullen komen te overlijden. Een alternatief (behandeld worden in het ziekenhuis of een speciaal ingericht instituut hiervoor is vele malen duurder)
Belastingdienst stuurt dus aan op duurdere methoden en vervolgens missen ze inkomstenbelasting van diezelfde zzp-ers…
Ambtenaren:
Door de belastingbetaler betaalde regelgeving-bedenkers.
Wahahaha, inderdaad, klopt!
Een mens luistert soms nog en denkt dan mogelijk nog van die moerstaal is leip, laat maar gaan. Maar een mug steekt sowieso.
En ze steken. Het stomme is dat je ze in eerste instantie niet ziet of hoort.
Dat bedoel ik, alles is zo geniepig hier.
Een Nederlandse mug laat horen dat hij er is en komt vaak alleen en gaat er goed voor zitten. Ze zijn ook best goed zichtbaar en heel herkenbaar met die kromme omhoog wijzende pootjes. Je weet ook dat ze overdag slapen.
Hoe anders is dat in Brazilië!
Ze steken bij voorkeur overdag, steken waar je ze niet verwacht namelijk op je voeten. Ze zijn nauwelijks zichtbaar, moeilijk herkenbaar en slaan razendsnel in groepen toe. De bulten blijven dagenlang en soms wekenlang jeuken. Niks helpt behalve hoogste concentratie alkohol erop smeren. Iedereen heeft dan ook zo’n fles om de deur.
Goedjes om ze van het lijf te houden zijn duur en voelen vettig aan.
Simpel voorkomen van stilstaand water helpt niet.
Ik heb een flauw vermoeden dat de larven gewoon ergens in levend materiaal zitten. Wat ook een beetje helpt is fikkie stoken, liefst wat vochtig plantaardig materiaal op het vuur en dan jezelf laten roken. Of je laat je volgieten met rum, dan hoeven ze je ook niet meer en vallen mogelijk zelfs dood neer.
Nou waren mijn buren altijd de klok rond zwaar dronken en deden niets anders dan fikkie steken, van huisvuil verbranden tot eten koken op hout dus die hadden zelden ergens last van…
Haha, en ik dacht dat er hier veel muggen zaten, als ik dat zo hoor valt dat dan 100 procent mee 🙂
Ik vind het wel rot voor je Moerstaal dat het zo tegengevallen is.
Maar als je vrouw daar niet weg wil, dan is het lastig.
Ik zit hier ondertussen ook alleen. Het boterde al een tijd niet en hier werd dat nog eens uitvergroot.
Maar geen drama, want we zijn in vrede en harmonie uit elkaar en hadden geen kinderen. We hebben het kunnen regelen dat ik hier kan blijven wonen dus daar was ik heel blij om want het was mijn jeugddroom.
Mijn ex vrouw gaat cursus doen en rondreizen. Allebei blij en nog goed contact. Daar ben ik ook blij om.
Mijn eega wil hier ook weg.
Die polder is niet de eindbestemming.
Wij staan open voor suggesties.
Mooiste ergens waar ze Portugees, Spaans, Engels of Nederlands spreken en anders boeit dat ook niet, alles valt te leren.
Brazilië kan fijn zijn maar dan zit je ergens achter hekken.
Moet je de fiat geld machine hard laten draaien en constant over je schouder kijken.
Het geweld is hier de laatste jaren enorm gestegen.
Dat is een van de redenen dat wij weg willen.
Een van de hoofdoorzaken is toename harddrugs maar zelf vermoed ik dat de gestegen prijzen er ook deel van uitmaken alsmede gewoon toenemende overbevolking maar ja, dat is een taboe waar je niemand over hoort.
Mensen hebben gewoon ruimte nodig.
Binnenland is die groene hel dus laat maar…
Tegen de grens met Canada waar ik zat was iedereen ook heel rustig en hoefde niets op slot…
Weinig beestjes ook want die ging in de winter toch dood.
Alleen gezeik met visa tegenwoordig, Australië, Zuid Afrika en Nieuw Zeeland idem.
Hoe zit met visa voor landen als Zweden?
Gewoon Schengen ofzo?
En een eiland als Madeira?
Ja moers, het ligt ook helemaal aan jezelf.
Ik ben geen warmtemens om het zo maar te zeggen.
Ik heb hout zat voor mijn houtkachel maar het is hier nu 16 graden beneden in huis en boven 18, en voor mij is dat aangenaam.
Je moet je ook afvragen in hoeverre je afhankelijk wil zijn van geld, en of je de mogelijkheid tot wat te kopen hebt zodat je geen hypotheek aan je been krijgt.
Ben je iemand die graag samenleeft in een gemeenschap? (Ik nie echt). Kun je ook nog naar plaatsen gaan waar je in een soort samenwoongezelschap de kosten deelt.
In hoeverre wil je zelfvoorzienend zijn, wat hecht je aan luxe?
Allemaal vragen die ieder alleen voor zichzelf kan beantwoorden.
Voor mezelf geldt en das altijd zo geweest…ik wou vanaf mijn 15e al alleen leven in een blokhut in canada in de natuur.
Het is dus zweden geworden. Ik ben meer dan gelukkig.
En ik maak gebruik van internet, ik heb een auto…een boiler voor warm waren en koel/vrieskast zelfs een kramische kookplaat…die spullen waren hier allemaal in het huis.
Ik wil daar allemaal vervanging voor vinden , lowtech, maar ik bedoel maar dat ik niet in een soort van grot zit of zo.
Jet is niet wit of zwart het is grijs 🙂 En de grijstint moet je zelf bepalen.
Ik zit in de weekenden vaak op het water om en in de biesbosch.., ik wordt dan ook lek gestoken maar dat is de natuur mensen.. Kleding kan helpen en je er weinig van aan trekken zou ik zeggen.
Kom op Moers ! het zijn maar muggen..
Leven in en van de natuur is niet gemakkelijk , mensen met een tuin hebben in augustus heel veel groenten verloren zien gaan door de regen. Het is geen vakantie vieren.., Jagen en vissen is leuk in de zomer maar in de winter op het water zitten sochtends vroeg om een paar eenden te schieten of om je fuiken of repen op te halen is gewoon afzien op een manier daar moet je mee op gegroeid zijn of iets mee hebben.. De elementen kunnen je vriend zijn of je ergste vijand en dat houd lang niet iedereen uit.
Sorry Madman maar je bent pas halverwege je Mount Everest , Als je er een paar jaar zit en verschillende skills heb ontwikkeld om elk weertype baas te kunnen met een smile op je face krijg je mijn survival respect.
Geniet lekker van je aardappels en eet niet alles op…
haha zei hij vanaf zijn bankje hihi
een echte nederlander.
begrijp me niet verkeerd, natuurlijk zal ik mij als levensdoel stellen de komende jaren om jouw respect te bemachtigen 🙂
Als je kijkt hoe het moers nu toch tegenvalt is het best fair om te zeggen “zit er is een paar jaar en dan praten we verder”
Ik heb gewoon een punt dat leven in de natuur lang niet altijd makkelijk is en dat zeg ik uit ervaring hoor . Dus dat bankje waar je het over heb is onzin en een beetje kinderachtig dat je zo reageert.
Je zit er nog maar net dus we zullen zien.. Haha
we zullen zien 🙂
we zullen zien 🙂
hee R,
Je reacties van dat soms wat betweterige in de periode van vlak voor je vertrek naar Zweden en daarna dat weet ik nou wel.
was een periode van veel stress en een aantal andere zaken die af en toe ook niet het leukste in mij naar boven haalde.
Nu ik hier een jaar heb gewoond is de rust wedergekeerd, en in die rust vind je jezelf steeds meer.
Ik heb mijn modempje op de dag meer uit staan als aan, omdat ik het zo langzamerhand ook wel geloof allemaal.
Al dat gepluis over wat wel of niet gaat gebeuren en wanneer…ik ben er dan toch maar achter gekomen dat ik daar toch een beetje teveel op gefocust was, en weet je wat…angst en verlamming zaaien is de bedoeling van al die mediaberichten.
Hier in de werkelijkheid…niet virtueel…dingen doen, maken en beleven geeft mij een veel grotere voldoening en veel fijner gevoel.
En daar gaat het toch uiteindelijk om.
geen overflowflag maar een overflowhart 🙂
.RTI
.BRK
.RTI
.BRK
Nou moe, zelfs google hielp me niet…
Iets met een commodore?
haha ,ja moers,
return from interrupt
break
🙂
Eerst even wat feiten voordat ik hier een stelling neerleg.
We weten dat banken een leverage ratio hebben van nog geen 3 % in de EU.
DWZ dat de 33 x keer meer hebben uitgeleend tegenover elke euro die ze aan spaargelden binnenkrijgen.
Eigen vermogen hebben banken niet als ze hun eigen onroerend goed op echte waarde taxeren.
Banken creëren uit het niets 33 x meer geld dan er aan bestaand geld is.
Van dit niet bestaande geld vragen ze gemiddeld 4-5 % rente en dat is om hun overhead mee te financieren.
U krijgt nu amper 1 % rente van uw geld en de bank krijgt daar 33 x zeg 4,5 % voor dus circa 150 % rente voor iedere uw ingelegde euro !!!!
Nu mijn vraag aan de slimme mensen hier .
Stel een MKBer gaat failliet waar de bank 1 miljoen geld aan niet bestaand geld heeft uitgeleend en waarvan ze dmv excutie-verkoop hooguit 10 % dus 1 ton weer kunnen verhalen maar daar wel echt geld voor terug krijgen.
Wie kan mij uitleggen waar het verlies van de bank dan zit?
Mijn stelling een bank maakt nooit verlies bij een failliet van een gemiddelde MKBer.
@goof
Ik denk dat onderstaande reactie van Rocksan (23 september 12:54) bedoeld is als een antwoord op je vraag. Ik denk dat je je vergist in de -aantallen- MKB-ers die failliet gaan. Die ene MKB-er uit je voorbeeld… dat kan die bank nog wel hebben omdat ze toch nog steeds meer inkomsten aan rente hebben uit uitstaande leningen dan dat ze moeten betalen aan spaarders en verliezen (faillisementen)
Als iedereen er heilig van overtuigd is, inclusief de banken dat huizen hun waarde zullen behouden en dat elke hypotheeknemer ten alle tijden zijn hypotheek zal aflossen dan zou je die 3% (‘geld in huis hebben’) die jij noemt als een acceptabele risicofactor kunnen gebruiken. Maar dat dit daadwerkelijk ook fout kan gaan is gebleken in 2008 in de VS (Leyman Brothers) subprime hypotheken. Hier ging het niet om TEVEEL failliete MKB-ers maar hier ging het om TEVEEL hypotheeknemers die niet meer konden aflossen.
Of fractioneel bankieren (3%……… 4%? 5%?) ridicuul is, daar kunnen (en worden) vele discussies over worden gevoerd maar dat is gewoon een ander verhaal. Dat banken op hun achterste benen gaan staan als door derden wordt geopperd om naar 4% of 5% of hoger te gaan dat zegt natuurlijk ook wel weer een hele boel…
Risico nemen gaat goed… zolang… het goed gaat.
Yes, merci.
Leverage is een zwaard dat aan twee kanten snijdt. Als alles goed gaat kunnen de eigenaars het rendement op het eigen vermogen er lekker mee op pompen. Gaat het mis dan is een onderneming der des te sneller door failliet.
Stel maar eens dat een bank voor 100 miljoen aan leningen heeft uitstaan die voor 3 miljoen gefinancierd zijn met eigen vermogen (vermogen van de aandeelhouders, de eigenaars) en voor 97 miljoen met vreemd vermogen (spaarders, obligatiehouders etc). Stel vervolgens dat de bank op de uitstaande leningen gemiddeld 5% rente vangt en op geleend vermogen 1% moet betalen.
De bank ontvangt nu 0.05 x 100 mln. = 5 mln aan rente op de uitstaande leningen en betaalt 0,01 x 97 mln = 0,97 mln op haar eigen schulden. De zgn. rentemarge is dan 4,03 mln. Het rendement voor de aandeelhouders is dan, (wanneer we afzien van operationele kosten):
(4,03 mln /3 mln) x 100% = 134,3%
Niet slecht zo’n rendement van 134,3 % op iedere door de eigenaren geinvesteerde euro . Heel wat meer dan die lullige 1% voor die spaarder. Maar stel nu eens dat de bank in een jaar tijd 10% op de uitstaande schulden moet afschrijven. Het vermogen van de aandeelhouders daalt dan in één klap met 4,03mln (rentemarge) – 10 mln (afschrijving op leningen) = – 5,97 mln. De aandeelhouders hebben nu een rendement van:
(-5,97 mln /3 mln) x 100% = – 199% Dit soort cijfers is heel wat minder leuk voor die aandeelhouders. Sterker hun vermogen is nu weggevaagd en negatief geworden (3 mln – 5,97mln = -2,97 mln). De bank is technisch failliet.
Nee, het is geen Utopia maar Realisme.
Alleen vertrouwen,eerlijkheid en Integriteit is bestand tegen erosie.
Als u het anders wilt,zeg het dan gewoon of geef het duidelijk en op tijd aan.
Dit is altijd en onvoorwaardelijk uw eigen keuze.
Het bankensysteem is nog niet zover om de vuile was buiten te hangen,omdat ze angst hebben door de mand te vallen.
De centrale overheid,onder aanvoering van Dijsselbloem is wel bezig de Financiële sector voor te koken,om de boel op orde te gaan brengen in het openbaar.
Hij is zich volgens mij wel goed bewust van de gevaren en de wanorde in financiële sector.
Hij steekt op dit punt wel degelijk z’n nek uit.
Benieuwd,of dit onze Zonnekoning ook de kop gaat kosten en Brussel hem ook kan/zal weg schoffelen van het strijdtoneel en vervangen door de Spanjaard.
Als ik hem was,zou ik wel een andere goede post terug eisen indien “men”hem zou wisselen van zijn huidige post.
Er spreekt alleen maar zwakte uit het handelen van de Euro commissarissen.
Dus,als Dijsselbloem als mens bewust,integer is en karakter toont,zal hij niet veel te vrezen hoeven te hebben.
Iemand moet toch de eerste steen leggen voor een nieuw,stabiel fundament.
En ons zullen ze daar nog niet voor vragen,hoewel er zeker goede bouwkundigen onder ons zijn.
Het begint met gezamenlijke verantwoordelijkheid, vertrouwen en een socialer klimaat. Dus minder graaien en/of luieren. Iedereen draagt zijn steentje bij en gunt elkaar het beste….. De intrinsieke vraag: Zou de mensheid hier klaar (ooit) voor zijn? Laten we het in elk geval proberen!