Sinds 2008 zijn centrale banken wereldwijd op grote voet begonnen met kwantitatieve verruimingen. Het probleem van al deze, in de economie gepompte, liquiditeiten is dat het financiële systeem er inmiddels gewend aan is geraakt. De onderstaande grafiek zegt meer dan duizend woorden. Leg overigens een willekeurige index van een aandelenmarkt naast dit lijntje en uw zult een soortgelijke trend van de grafiek zien. Door het verschaffen van liquiditeiten, o.a. in vorm van bailouts aan banken, kredietversoepelingen en het verlagen van de rentetarieven, werd een crash á la de jaren ’30 van de vorige eeuw inderdaad voorkomen… vooralsnog. Het is echter de vraag of de aandelenmarkten zullen blijven stijgen als de stimuleringen worden stopgezet.
Gaat de FED in 2015 de rente verhogen?
In Amerika bouwt de ‘centrale bank’ de stimuleringen af (de zogenaamde tapering) en er wordt inmiddels ook gefluisterd dat de Federal Reserve in de lente van 2015 de rente zou gaan verhogen. In Europa ziet het beeld er geheel anders uit. Niet wat betreft lage rente, want net zo laag, maar wel wat betreft economische groei en inflatie. Momenteel zien we dat er in verschillende Europese landen deflatie wordt geconstateerd, zoals bijvoorbeeld in Spanje, Griekenland, Portugal en zelfs België. De eurozone als geheel heeft nog altijd te maken met desinflatie, dit betekent letterlijk een daling van de inflatie. Deflatie daarentegen is de daling van het prijspeil, ofwel de waardestijging van het geld.
Centrale banken zijn bang voor deflatie
Dalende inflatie lijkt precies wat de Europese burgers nodig hebben, want goed voor de koopkracht. Hierboven ziet u de ontwikkeling van de inflatie in de eurozone. Van deze grafiek grillen de monetaire beleidsmakers, want ze beogen een inflatiepercentage van zo rond de 2%. De centrale bankiers zitten echt niet te wachten op desinflatie en deflatie, want gevaar voor uitstelgedrag. Het algemene denkbeeld is namelijk dat consumenten hun aankopen uitstellen, daar de producten en diensten in de toekomst wellicht goedkoper zouden zijn dan in het heden. Tevens is de vraag naar geld (schulden), producten en diensten ook gewoon een stuk lager dan voorheen. Er zijn inmiddels in Europa meer dan 24,6 miljoen mensen werkloos. Het werkloosheidspercentage in de eurozone is opgelopen naar 11,5%.
Draghi en TLTRO
De huidige trend van desinflatie zal nauwlettend in de gaten worden gehouden door de centrale bankiers in de EU. Op het moment dat de algemene desinflatie in de eurozone dreigt om te slaan naar deflatie, en dat punt is eigenlijk vrij dichtbij, zal Draghi waarschijnlijk met groot geschut komen, want zoals hij in juli van 2014 al zei: ‘whatever it takes’.
Terwijl de FED gaat minderen, is de ECB op weg naar meer TLTRO (targeted longer-term refinancing operations).
Kwantitatieve verruiming werkt niet. Alleen de financiële markten profiteren daarvan.
Uitstel van executie…
Misschien is een QE interessanter als het de bevolking ten goede komt?
Quantitative easing for the people
Burgers liquiditeit verstrekken is een alternatief voor de zogenaamde quantitative easing (QE) programma’s die centrale banken inzetten voor de banksector. Deze vorm van liquiditeitsverschaffing kan gezien worden als een QE-operatie voor de burgers. Het geld dat hiervoor gecreëerd moet worden, wordt niet – zoals bij de huidige liquiditeitsprogramma’s – als schuld in omloop gebracht. Elke staatsburger krijgt eenzelfde vast bedrag, met de gelijktijdige verplichting om schulden – voor zover hij die heeft – af te lossen. Hierbij moet gedacht worden aan alle categorieën privéschulden, zoals hypotheken. Daarnaast kan de overheid jongeren tot een bepaalde leeftijd verplichten dit geld te reserveren ten behoeve van bijvoorbeeld toekomstige studiekosten. Volwassenen die geen schulden hebben, kunnen de ontvangen gelden sparen of aanwenden voor consumptie.
Een dergelijke vorm van liquiditeitsverschaffing kan in de gehele eurozone gelijktijdig plaatsvinden. Om daarvoor in het gehele muntgebied draagvlak te creëren, is het van cruciaal belang een eerlijke verdeelsleutel te hanteren. Gedacht kan worden aan een verdeelsleutel die per land gerelateerd wordt aan het BBP per hoofd van de bevolking. Indien men een liquiditeitsinjectie ter grootte van het BBP per land zou toepassen, dan ontvangt iedere Nederlander 36.500 euro. In Estland, het armste land van de eurozone, zou dit bedrag circa 11.000 euro per hoofd van de bevolking bedragen.
http://www.economie-macht-maatschappij.com/debt-jubilee.html
Prachtig…
Mede gezien de titel van dit artikel… Denk je dat dit gaat gebeuren ? Ik denk dat er bepaalde machthebbers hier helemaal geen belang bij hebben.
Wat betaal ik voor een brood na deze actie ? Of wat betaal ik dan voor die toekomstige studiekosten ? Dit gaat ‘m sowieso niet worden want dit is te burger vriendelijk.
Of het zal gebeuren is een kwestie van menselijke keuzes, een kwestie van ethiek en beleid. Wat we hier zien is dat – sterk afhankelijk van een kritische massa die het verder draagt – er een transformatie op gang komt, van een ‘geldgedreven’ naar een ‘geldonafhankelijke’ maatschappij die onvergelijkbaar anders is. In de vakliteratuur worden deze processen omschreven, ik denk maar even aan Thomas Kuhn als pionier inzake. Het grote voordeel is dat het niet ontbreekt aan informatie en/of conceptuele ideeën, die zijn er in overvloed.
Kuhn beschreef de ‘structuur van de wetenschappelijke revoluties’ in een aantal termen die sindsdien wetenschapsfilosofische standaardtaal geworden zijn: In periodes van normale wetenschap lossen wetenschappers puzzels op. Dat doen ze binnen een paradigma. Maar na verloop van tijd komen ze anomalieën tegen, fenomenen die onverklaarbaar zijn. Als de stapel anomalieën te groot wordt, ontstaat een crisis. Die leidt tot een revolutie: een nieuw paradigma wordt de standaard. Je gaat dus door een paradigmaverschuiving waarbij tussen het oude en het nieuwe paradigma geen communicatie mogelijk is. Het is alsof twee verschillende werelden door een onoverbrugbare kloof gescheiden worden. Door deze onvergelijkbaarheid wordt het onmogelijk om op zuiver rationele gronden tussen de verschillende paradigma’s te kiezen. Kuhn benadrukte die paradigmabreuk om het idee van een cumulatieve wetenschapsgroei te ondermijnen.
http://cobra.be/cm/cobra/boek/boek-recensie/boek-non-fictie-recensie/1.1298656
Het is een proces dat nogal wat ’turbulentie’ kan doen ontstaan, zeker wanneer het ‘real time’ wordt. De prijs van een brood wordt in zekere zin irrelevant, de vraag is hoeveel arbeid we nodig hebben om iedereen te voeden. In vergelijking met een ‘geldgedreven’ maatschappij wordt dat veel minder. Dit is ook logisch omdat we de technologische revolutie van de 20ste eeuw valoriseren, ten behoeve van het maatschappelijk welzijn. Hoe dan ook, een kwestie van keuzes.
Dank voor je reactie. Echter, door je reactie op mijn reactie lijkt het verhaal wel een andere wending te krijgen. Jouw reactie waar ik op reageerde is anders nog heel erg geld gericht:
“Indien men een liquiditeitsinjectie ter grootte van het BBP per land zou toepassen, dan ontvangt iedere Nederlander 36.500 euro. In Estland, het armste land van de eurozone, zou dit bedrag circa 11.000 euro per hoofd van de bevolking bedragen.”
Beste R, plaats even hier een reactie op onderstaande reactie (geen reply optie). Ben het met je eens, om te evolueren van een geldgedreven wereld hebben we geld nodig en/of staat dat op z’n minst centraal. Een QEFP is een middel om ons te bevrijden van het dogma ‘geld=schuld’, het is immers een neutrale injectie. Het neemt ahw de druk van de ketel om eens rustig te herbronnen van hoe we verder gaan. In het verlengde kan je gaan denken aan bv de synchronisatie van de koopkrachtpariteit wereldwijd, hierdoor zou het herstel veel sneller kunnen verlopen. Technisch is dit allemaal mogelijk mits een gezond monetair beleid en bij toepassing van biflatie. Anders gezegd, we leven bij de gratie van een politiek die dit wel/niet opneemt in het besluitvormingsproces. Als benchmark gebruik ik vaak de besluitvormingstheorie van Herbert Simon, beetje onder het motto ‘ongekend is onbemind’, als we de alternatieven niet kennen, ontbreekt het aan informatie voor een besluit. Boeiende materie, in het kort:
1.de mens kan onmogelijk alle alternatieven voor een beslissing kennen;
2.de alternatieven die hij kent, kan hij niet alle simultaan vergelijken. Hij doorloopt eerst een sequentieel zoekproces, waardoor hij de alternatieven een voor een beschouwt en vergelijkt;
3.als gevolg van de eerste twee axioma’s zal de mens niet het optimale alternatief kiezen (zoals door rationaliteit beweerd wordt). Hij zal daarentegen het eerste voldoening gevende alternatief kiezen;
4.de mens beschikt over een set routineacties, die hij oproept zodra een herkenbaar probleem zich voordoet;
5.deze routineacties bestaan alle los van elkaar (Simon noemt dit axioma het loosly-coupled-axioma);
6.elk probleem wordt simultaan met het bestaande doel en de bestaande middelen beschouwd;
7.als gevolg van axioma’s 4 en 5 zal het sequentieel zoekproces uit axioma 2 pas in werking treden als de routineacties niet meer volstaan.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Beperkte_rationaliteit
Deflatie wordt niet gevreesd omdat Henk en Ingrid hun consumptie gaan uitstellen, deflatie wordt gevreesd omdat we tot aan onze oogballen in de schulden zitten. De nominale groei van het bruto binnenlandse product (bbp) is een combinatie van volumegroei (meer goederen en diensten) en inflatie (duurdere goederen en diensten) Een totale schuld van bedrijven, gezinnen en overheden die 3 tot 4 maal het bbp bedraagt is nog te behappen bij een jaarlijkse nominale groei van 5% (bijv, 3% volumegroei en 2% inflatie), maar wordt een molensteen bij een lage of afwezige volumegroei en dalend prijsniveau. In dat laatste geval loopt de schuldgroei volkomen uit de hand omdat de rentelasten op de bestaande schuld (veel) sneller toenemen dan het bbp. Vergeet die bullshit over uitgestelde consumptieve bestedingen. Teveel schuld, that’s the name of the game.
Heheh…
Compounded interest; geld lenen (zoals onze geliefde overheden schuld doorrollen; Spanje met staatsobligaties >50 jaar) om af te lossen, slechts een tijdelijk lapmiddel om het Keynesiaans orgasme, ofwel de onvermijdelijke krimp van eeuwige groei, is de onvermijdelijke doodssteek voor zowel inflatie als deflatie.
Hard assets instead of full faith & credit.
The pendulum swings, and swings, and swings….
Bedoel je hier dat de schuldaflossing dan een steeds groter deel wordt van het inkomen?
Je kunt de schuldontwikkeling in een economie beschrijven met de volgende vergelijking:
schuldontwikkeling = bestaande schuld * ( rentestand – groeitempo ) – primaire balans
zie:http://www.anecpa.nl/kritieken-2/groeien-niet-bezuinigen.html
schuldontwikkeling: groei van de schuld in een bepaald jaar uitgedrukt in % van het bbp
bestaande schuld: schuld in % bbp aan het begin van een jaar
rentestand = gemiddelde rente op bestaande schuld in %
groeitempo = groei van het nominale bbp op jaarbasis
primaire balans = verschil tussen inkomsten en uitgaven( exclusief de rentelasten) in een
bepaald jaar
Neem aan dat de schuldvergelijking betrekking heeft op de gehele economie en dus het totaal van schulden van bedrijven, gezinnen en overheid omvat. Voor Nederland hebben we het dan over een bedrag van 3,3 maal het bruto binnenlands product (bbp)
Een rekenvoorbeeld. Stel, de primaire balans is -3,3%, (bedrijven, gezinnen en overheid geven gezamelijk exclusief rentelasten 3,3% van het bbp meer uit dan er binnenkomt) rentestand 2% en het groeitempo 3%. De schuldgroei is dan 3,3 * 2% – 3,3* 3% + 3,3% = 0%.
De schuldenberg als percentage van het bbp is dus stabiel. No problems.
Stel nu dat bedrijven, gezinnen en overheid hun ‘huishoudboekje op orde willen brengen’, minder gaan besteden en daardoor hun primaire saldo terugbrengen naar nul. Je zou op het eerste gezicht verwachten dat dit een gunstig effect zou hebben op de schuldenproblematiek, maar minder besteden = minder productie = minder bbp (inkomen).
Minder besteden gaat ten koste van de groei van het bbp. Die groei gaat nu van 3% naar
3% – 3,3% = -0,3% (en waarschijnlijk meer als je in Keynesiaanse multipliers gelooft) De
schuldgroei gaat nu naar: 3,3 * 2% – 3,3* -0,3% + 0% = 5,61%
Inderdaad, er wordt minder geleend en desondanks neemt de schuldenlast in % bbp juist toe. Probleem is natuurlijk dat bestaande schuldenlast inmiddels zo hoog is opgelopen dat de rentelasten op die bestaande schuldenlasten een minimale vereiste groei van het bbp noodzakelijk maken om ze betaalbaar te houden.
Dit is dus de catch 22; de schuldenlast is te hoog en zou eigenlijk kleiner moeten, maar minder schuld maken, laat staan per saldo aflossen, doet de groei van het bbp krimpen en het gewicht van de schulden zwaarder voelen. En dus rest de centrale banken niets anders dan met hun volle gewicht op de rentestand zitten. Kicking The Can.
Toevoeging:
Deflatie vergroot dus het probleem van de stagnerende nominale groei van het bbp. Inflatie zou dat probleem verkleinen.
Inflatie, om het probleem van schuld op schuld te verhullen, is diefstal. Gecamoufleerd door polder handjeklap met beurspressie en globaliseringsdrang.
Motherfuckers geven niets om waarde, slavernij voor het plebs, ontwaarding van waarden, normen, geld, arbeidsvoorwaarden.
Compounded slavery; accomplished by Keynesian BS
O ja, nog iets; om de schuld BBP verhouding enigszins positiever te laten uitvallen hebben Italie, en jawel, Nederland ‘besloten’ om OOK drugshandel en prostitutie te laten meewegen in het BBP.
Voor vele miljarden; never let a good crisis go to waste..
Fuck yeah!
http://www.dumpcompany.com/index.php?item=mora-mg-860-sandvik-high-carbon&action=article&group_id=55&aid=874&lang=NL
Inflatie en prosititutie. Ik zie een zekere samenhang. Prostitutie was altijd een vorm van je liggende staande houden (voor een gevallen vrouw). Inflatie doet het zelfde voor een gevallen munt.
“Inderdaad, er wordt minder geleend en desondanks neemt de schuldenlast in % bbp juist toe. Probleem is natuurlijk dat bestaande schuldenlast inmiddels zo hoog is opgelopen dat de rentelasten op die bestaande schuldenlasten een minimale vereiste groei van het bbp noodzakelijk maken om ze betaalbaar te houden.” Met deze wijsheid van ‘Rocksan’ ben ik het helemaal eens. Kijk in dit verband eens naar het bericht in de media van vandaag: http://www.nu.nl/wonen/3893072/gedwongen-huizenverkopen-toegenomen.html. Een duidelijk signaal dat de hypotheekschuld in NL momenteel voor een steeds groter deel van de woningbezitters niet meer is op te brengen en dat ondanks de historisch lage rente. Tel hierbij op het feit dat tegelijk de huizenverkopen weer aantrekken. Dat duidt er op dat er nieuwe hypotheekschuld bijkomt in de private sector. Tegelijk stijgt de staatsschuld in 2015 naar 467 miljard. In het huidige deflatietijdperk kunnen we dit niet meer opbrengen en zal tegelijk ook nog eens het BBP gaan dalen door de gevolgen van de extra aflossingen die burgers met schulden massaal plegen te doen.
Steeds meer bewustwording onder de schuldenaren zorgt er voor dat meer en meer geld uit de economie wordt onttrokken door het extra aflossen. Dit geld zien we niet weer terug, want de aflossing die we giraal of via internetbankieren overmaken wordt door de bank op de lening afgeboekt en is dus een boekhoudkundige afhandeling. Al dit geld hadden we ook kunnen opnemen en in de maatschappij kunnen uitgeven. De massale schuld-bewustwording zal hierdoor zorgen voor een economische krimp met als gevolg een neergaande spiraal.
De rente is tot het laagste niveau ooit gedaald of beter gezegd gemanipuleerd door de ECB. Ondanks alle stimulerende maatregelen van centrale banken reageert de economie toch tegendraads en komt de boel niet meer op gang. Als we kijken naar een periode van geldverruimingspolitiek van inmiddels ongeveer 6 jaar en nog steeds een enorme werkloosheid dan kunnen we concluderen dat deze politiek totaal niet werkt. De enige redding zou schuldafschrijving kunnen zijn. Stel hiervoor een EU-commissaris aan die in EU-verband het hele project van schuldkwijting in goede banen moet gaan leiden. Een mooi baantje voor Distelbloem misschien.
Is ‘economische krimp’ niet het goede nieuws wanneer we een sociaal duurzame samenleving ambiëren? Tenminste, daar ga ik vanuit gezien de berichtgeving.
Dank voor duiding, het mag duidelijk worden dat een monetaire reset zeer welkom wordt om ons te bevrijden uit deze hachelijke situatie. Diepgaander beschouwd is het bijna ongeloofwaardig hoe onze economie mismeesterd werd, de neveneffecten desastreus. Ik volg je perfect binnen het denkkader waarin de analyse gemaakt wordt, op dat moment wordt deflatie schijnbaar een probleem. Wanneer we daarentegen dit denkkader verruimen, is er geen probleem meer. In je reactie staat de ‘groei van het BNP’ centraal, als referentie om de schuldgraad te berekenen. In hoeverre wordt hier rekening gehouden met het ‘economische grensnut’?
In macro-economische analyse laat de identiteit bestedingen=productie=inkomen niet al teveel ruimte voor subtiliteiten. Iedere euro die extra wordt besteed leidt vrijwel onmiddelijk tot een extra euro aan productiewaarde en dus een euro extra aan inkomen. Of die euro nu aan strijkijzers, gevechtsvliegtuigen of aan onderwijs en onderzoek wordt besteed maakt in macro-economisch opzicht niets uit; zolang het bbp maar weer groeit. Anders wordt het als je naar de welvaartseffecten op langere termijn kijkt. Dan zijn bestedingen die nu met schuld worden gefinancierd, maar niet tot toekomstige verdiencapaciteit leiden (bestedingen met een consumptief karakter dus) eigenlijk taboe. Ze zijn niet meer dan een poging het schuldprobleem naar de toekomst te door te schuiven en als zodanig een vorm van ‘kicking the can down the road’ .Nog dubbelzinniger wordt de betekenis van het bbp als welvaartsmaatstaf als je rekening moet gaan houden met duurzaamheidsaspecten.
UIt de schuldvergelijking blijkt dat het vrijwel onmogelijk is te ontsnappen aan de schulden door te bezuinigen. Als en de bedrijven en de gezinnen en de overheid tegelijkertijd hun primaire tekort willen verlagen zonder een krimpende economie te veroorzaken dan kan dat alleen door hun overschot in de handel met het buitenland te vergroten. Dat lukt Nederland en Duitsland bijvoorbeeld behoorlijk goed, maar dat betekent tegelijkertijd dat andere landen hun primaire tekort moeten vergroten. Bezuinigingen of ‘austerity’ is dus gewoon geen oplossing om op mondiale schaal van de schulden af te komen. Wat een individu wel kan, minder uitgeven om uit de schulden te raken, kan op nationaal of hoger schaalniveau dus niet of nauwelijks. Ook al wordt deze evidentie door niet weinigen als een Keynesiaanse ketterij gezien.
Mijn inziens is het enige begaanbare pad naar schuldafbouw een ‘debt jubilee’ waarbij wordt afgeschreven op de schulden, bij voorkeur door het in omloop brengen van schuldvrij geld. Anders dan jij ben ik van mening dat zo’n reset niet anders kan betekenen dan dat de crediteuren een veer laten. Er zit domweg te veel insolvabiliteit in het systeem. Teveel schuld is aangewend voor uitgaven die nu niet genoeg blijken op te leveren om het geleende kapitaal terug te betalen, laat staan daar een rendement op te maken. Da’s een moeilijke boodschap voor de politiek verantwoordelijken. Feitelijk staat dan een hele maatschappelijke bovenlaag goed in z’n hemd.
Wat ‘debt jubilee’ betreft, onderstaande heb ik altijd bijzonder gevonden, niets nieuws onder de zon, zeg maar even. Zijn we iets vergeten?
Hoge schuldenniveaus en kwijtscheldingsprogramma’s zijn van alle tijden. Zo’n 2000 jaar voor aanvang van onze jaartelling – ten tijde van de Egyptische farao’s en het koninkrijk van Mesopotamië – speelde dit ook al. Bekend is bijvoorbeeld de code van Hammurabi, koning van Babel, daterend uit 1762 voor Christus. In deze code is vastgelegd dat onder bepaalde omstandigheden schulden worden kwijtgescholden. Destijds waren de kwijtscheldingen functioneel om de stabiliteit van de leefgemeenschap te continueren. Heersers wilden de sociale cohesie behouden door te voorkomen dat mensen te veel schulden of eigendommen hadden. Vandaag de dag kan schuldannulering een pragmatisch onderdeel zijn van een monetaire reset.
http://www.economie-macht-maatschappij.com/debt-jubilee.html
Dank, de slotsom is uiteindelijk zeer eenvoudig, we zitten gevangen in een (schulden)web dat we zelf gecreëerd hebben. En dit is geen veroordeling van het systeem op zich, het is enkel uit de hand gelopen waardoor deze pathologische situatie is ontstaan. Mits toepassing van biflatie kunnen we al deze schulden technisch oplossen, soortgelijke plannen bestaan al van voor WOII (bv Chicago Plan Revisited – IMF 2012).
Wat we nu dus zien is redelijk onthutsend en verontrustend, aangezien allerhande remedies letterlijk op de tafel liggen, wordt de bevolking toch blootgesteld aan maatregelen die volledig tegengesteld zijn hieraan. De wellicht indringende vraag stelt zich hoe lang een maatschappij zoiets kan volhouden zonder dat de ‘bom’ ontploft. Een moeilijke boodschap voor politiek verantwoordelijken, daar ben ik het volledig mee eens. Het zou betekenen dat men een grote MEA CULPA moet slaken jegens haar eigen bevolking, vanuit het standpunt van politiek geen prettige gedachte, een bizarre situatie.
Na Q1 kwam Q2 en daarna kwam Q3, allen 100% “tapering”, verwacht dus Q4 etc.