Als ik ‘s morgens zo rond een uur of zes met Bram, ons superhondje, door de straten van mijn geboortedorp loop dan verkeert mijn zijn in een tijdloze tussenwereld van wat is en wat ooit was. In het geestesoog, zie ik de bakker, de kruidenier en de slager van meer dan vijftig jaar terug nog in hun winkels staan, druk aan het werk. Alleen de hoofdlijnen, van waar ik vroeger liep, zijn nog herkenbaar, al het andere is ten deel gevallen aan verandering, de cyclus van opkomst, verval en uiteindelijk het verdwijnen alsof het er nooit is geweest. Als het goed gaat dan komt er na verval en het verdwijnen weer opbouw en begint de cyclus opnieuw. Al het grootte zit ook in al het kleine. Het grote is als het kleine. Zoals het in mijn woonplaats is, zo is het ook in Europa en de wereld.

Wakker schrikken door de crisis?

In ons gezapige Nederlandje leven velen nog in een gewone dagelijkse sleur er van uit gaande dat morgen, helemaal of heel veel, zal lijken op gisteren en eergisteren. In werkelijkheid verkeren we door de opeenhoping van diverse crises in een enorme wervelstorm. Afhankelijk van onze afstand tot het windstille centrum kunnen we denken dat het allemaal wel mee valt of, als je als Cyprus naar de buitenkant wordt gestuwd, opeens vaststellen dat er geen enkele controle meer mogelijk lijkt of is. Je bent uitgeleverd aan de grillen van het eeuwige nu. Voor de duidelijkheid, het gaat wat mij betreft veel verder dan de begrippen economisch en financieel. Hoe lang zitten we  al niet met problemen in o.a. het onderwijs, de zorg, rechtspraak, huisvesting, innovatie en werkgelegenheid?

Zombiebanken en financiële risico’s

Hoofdeconoom Buiter spreekt over zombiebanken. Voor wie het even niet meer weet is een zombiebank feitelijk gezien een dode bank, failliet, die kunstmatig  “in leven” wordt gehouden door overheidssteun, dus door onze belastingen en door het opeten van nog levende banken. Door de gebeurtenissen in Cyprus is duidelijk geworden dat vanaf nu, bij banken die omvallen, de aandeel- en obligatiehouders alsmede de spaarders boven de garantiesom, als eerste aangesproken zullen gaan worden. Deze ontwikkeling heeft per direct een enorme kapitaalstroom op gang gebracht, zeker in landen als Spanje, Italië en aanverwanten. Het gaat echter nog veel verder. Wij burgers zijn het vertrouwen kwijt aan het raken, wat geld, de banken en het overheidshandelen betreft. Niets lijkt meer onaantastbaar. Voor het eerst in meer dan zestig jaar van gestage groei en opbloei, worden we geconfronteerd met grote en diepe schaduwen, die ons vrees aanjagen en waartegen we, zo het lijkt, nog geen remedie hebben gevonden.

Europa in de werelddynamiek

Wie denkt dat alle aandacht kan gaan naar de crises als geschetst, die kon wel eens van de koude kermis thuiskomen. Wereldwijd worden de kaarten opnieuw geschud. China, India, Rusland, Brazilië, de Verenigde Staten en vele andere landen zijn, onderling en in relatie tot Europa, hevige concurrenten geworden. Grondstoffen, energie, onderwijs, werkgelegenheid, markten, logistiek, consumptie en groei. Ieder zoekt de beste plek op het snel draaiende vliegwiel van macht en kracht. Wie even niet oplet, niet dynamisch genoeg reageert die kan de druk niet langer bolwerken, moet loslaten en vliegt in een mooi rechte lijn, tot een nooit meer weerzien, de afgrond in.

Mee blijven doen

Als wij als Nederland willen blijven meedoen dan moeten we als individuen en als land de beste in de klas willen zijn. Het zelfde geldt op Europees niveau. Door de juiste maar beperkte mate van samenwerking en snelheid van handelen zouden we mee kunnen blijven doen op wereldniveau. Zeker is, wat mij betreft, dat dit niet op de manier kan waarop het nu gaat. Landen moeten o.a. door devaluatie hun concurrentiekracht kunnen beïnvloeden. De Euro kan daarbij een prima overkoepelende munt zijn. Er zijn snel grote veranderingen nodig, niet naar een centralistisch gestuurd, maar een dynamisch samenwerkend Europa. Wie niet snel genoeg mee kan, eeuwig wil blijven praten, gebakken zit in nationale trots of de glorie van de 17E eeuw, die heeft pech gehad. India, China en aanverwanten wachten echt niet op ons. De beste remedie is hard aan het werk te gaan. Nee niet om meer en meer te consumeren maar om ons land klaar te maken voor de komende decennia.

Het mooie is dat we een enorm potentieel aan kennis en ervaring hebben. Velen staan te popelen om te helpen, om belangeloos de handen uit de mouwen te steken, om kennis en ervaring te delen, solidariteit en caritas vorm te geven, waarbij wel geldt dat iedere Nederlander als eerste zijn eigen individuele verantwoording moet willen nemen. Al te goed is immers buurmans gek.