Waarom hyperinflatie waarschijnlijk is | FOFOA

Een artikel van FOFOA, vertaald door Nikolaos. Zeer de moeite waard om te lezen | Deze (lange!) posting is een vrije vertaling van het artikel ‘Just Another Hyperinflation Post – Part 1‘ door FOFOA. Het is tevens een eerbetoon aan FOFOA, die wij erkentelijk zijn voor het delen van zijn kennis over dit financiële systeem en zijn mogelijke uitkomst. Nikolaos

Hyperinflatie is een onderwerp dat de gemoederen blijft bezig houden. Deflationisten blijven erbij dat hyperinflatie van de dollar simpelweg onmogelijk is. Maar wat bedoelen de deflationisten eigenlijk met ‘deflatie’? Monetaire deflatie? Prijsdeflatie? Asset deflatie? Een interessante vraag, maar het is boeiender om te focussen op een andere vraag, namelijk ‘wat is een deflationist?’. Laten we eens kijken wat FOA daar over schreef:

Al in de jaren 70 werd ik geconfronteerd met de standpunten van diverse deflationisten. Al hun conclusies kwamen op hetzelfde neer: wat er ook gebeurt, het dollarsysteem zal eindigen in deflatie. Natuurlijk waren er verschillen in de details, maar over dat ene waren ze het roerend eens. Deflatie zal de onvermijdelijke uitkomst zijn.

Dit was FOA’s antwoord

Schulden zijn de basis van een fiat, ongedekt geldsysteem. Als schulden niet worden afbetaald, wordt geld vernietigd. Hier ontlenen alle deflationisten hun geloof aan. Daarbij zien ze over het hoofd dat hyperinflatie het proces is om ALLE schulden, hoe slecht ook, overeind te houden. Ja, om ze zelfs te kopen voor 100% cash (= basisgeld). Deflatie is in deze omgeving onmogelijk, omdat het beleid altijd het printen van nieuw basisgeld zal toestaan. Alle schulden worden tot de laatste cent afbetaald, met waardeloze dollars.

De deflationist

Een deflationist kijkt heel goed naar hoe het systeem werkt. De wetten, de regels, de regulering, het toezicht, wat zou moeten gebeuren, wat failliet gaat, enzovoort. Hij overziet echter de politieke wil om het systeem koste wat het kost overeind te houden. Diezelfde politieke wil die, indien nodig, de regels verandert zoals het haar uitkomt. Het is deze politieke wil die een hyperinflatie van de dollar zeer waarschijnlijk maakt.

Het is zeer frustrerend om al die reddingen te zien: falende banken, bedrijven en zelfs landen worden met grote bedragen overeind gehouden. Ze zouden normaal gesproken toch failliet moeten gaan, nietwaar! Helaas, de waarheid is dat deze reddingen altijd al in het systeem gebakken zaten. Er was gewoon geen keuze. Ze zijn een verplichting om dit systeem overeind te houden. Dit is het element dat deflationisten continu missen. De deflationisten zagen de bailouts, de reddingen, nooit aankomen. Evenmin hielden ze rekening met QE 1, QE 2, Operation Twist en QE 3. En ze blijven weigeren te geloven dat dit zo doorgaat. Helaas is de waarheid anders: Grote bedrijven, pensioenfondsen, staten, provincies, landen, het maakt niet uit wat, allemaal zullen ze gered worden. De bailouts zullen blijven doorgaan, hoe groot de bedragen ook worden.

Een deflationist schreef:

‘Hyperinflatie, als dat al zou kunnen optreden, is als het Congres besluit om iedere Amerikaan een gratis check van $ 60.000 te geven. Ja, dat zou tot hyperinflatie kunnen leiden. Maar zal het Congres zo’n maatregel nemen? Al dat gepraat over ‘geld uit helikopters droppen’, dat is niet de manier zoals het werkt’

De deflationist maakt hier een traditionele denkfout, namelijk dat hyperinflatie het gevolg is van geld printen. Dat is niet correct, zoals ik eerder schreef: Eerst wil ik het grootste misverstand over hyperinflatie uit de weg ruimen. Wat veel mensen namelijk denken, is dat het printen van veel cash (= basisgeld) tot hyperinflatie leidt. Nee, het is precies andersom: hyperinflatie leidt tot het massaal printen van cash. Velen denken bij hyperinflatie aan de bankbiljetten van miljarden en zelfs biljoenen Zimbabwaanse dollars. Deze bankbiljetten zijn echter het gevolg van hyperinfatie, hetgeen niets anders is dan het verlies van het vertrouwen in een valuta. Eerst komt het verlies van vertrouwen (= hyperinflatie), pas daarna komt het massale geld printen om de overheid en haar verplichtingen overeind te houden.

Die checks van $60.000 zijn helemaal niet nodig voor hyperinflatie. Toen de hyperinflatie in Zimbabwe startte, hadden ze biljetten van 100 Zimbabwaanse dollar, net als wij. De biljetten van miljarden en biljoenen dollars waren het gevolg van het wegvallende vertrouwen, waarna de overheid de geldpers moest aanzetten om te overleven:

Soms is er een deflationair voorspel, vlak voor de hyperinflatie optreedt. Zoals in Argentinië, waar de kredieten opdroogden en kredietgeld werd vernietigd:

Met deze grafiek wil ik aantonen dat het wegvallen van vertrouwen in een munt ook (en zeer snel!) kan optreden als de geldhoeveelheid slinkt. Deflationisten missen dit punt volledig, omdat ze de economie zien als een machine. En een machine doet niet van het ene op het andere moment iets 180 graden omgekeerd.

Eigenlijk ben ik het eens met 99% wat de deflationisten schrijven. Ze zijn meesters in het analyseren van de details van het monetaire systeem en ze vertalen deze details moeiteloos naar een macro beeld. De Kondratieff cyclus klopt als een bus en ik ben het er roerend mee eens dat we nu in de winter cyclus zitten. Alles wat deflationisten schrijven zal gaan gebeuren, denk ik. Alleen missen ze volledig de hyperinflatie die eraan zit te komen. En ze missen de hyperinflatie omdat deze perfect past in het plaatje van een deflatoire spiraal. Ze zijn zo overtuigd over hoe het eindspel zich zou moeten voltrekken, dat ze volledig voorbij gaan aan het feit dat het collectief altijd de regels zal aanpassen als de situatie erg pijnlijk dreigt te worden.

De politieke wil (die naar mijn mening gelijk is aan de collectieve wil) zal altijd kiezen voor dat wat de minste pijn oplevert, zelfs als dat misschien later nog veel meer pijn oplevert.

Deflationisten berekenen alles in dollar termen. Ze kunnen dat niet helpen, want in dollar termen rekenen is net zo natuurlijk als ademen, voor ons westerlingen. Door de dollar als rekeneenheid te gebruiken, komen ze echter tot merkwaardige conclusies over de toekomstige waarde van de dollar. Maar dat is onmogelijk, gezien de huidige structuur van ons geld. Omdat we een puur symbolische valuta hebben, is deflatie in dollar termen niet mogelijk. Vanwege de politieke wil om dit scenario altijd te vermijden.

We zullen inderdaad een deflatoire periode tegemoet gaan. Uitgedrukt in…. de prijs van goud! En de Kondratieff winter cyclus zal er precies zo uit zien als de deflationisten voorspellen: depressie, hoge werkloosheid, prijsdalingen uitgedrukt in goud, enzovoort. Hyperinflatie is eigenlijk hetzelfde als deflatie. Het enige dat hyperinflatie gemeen heeft met inflatie, is een gedeelte van haar naam. Maar hyperinflatie ziet er verder precies hetzelfde uit als een deflatoire spiraal. In feite is het ook een deflatoire spiraal, maar uitgedrukt in een andere geldeenheid (goud). Kijk naar Zimbabwe enkele jaren geleden. Behalve de kruiwagens met geld leek dat exact op een depressie.

Je kunt je natuurlijk afvragen wat het verschil is tussen deflatie in dollar termen en deflatie in de prijs van goud. Wel, er is een heel groot verschil tussen de twee, als je naar de schuldenaren en de spaarders kijkt. In een dollar deflatie lijden de schuldenaren veel pijn, doordat de schuld in waarde stijgt. Dit is juist gunstig voor de spaarders. Bij een deflatie gemeten in de prijs van goud ligt dat volledig anders. Voor spaarders is de volgende vraag essentieel: ‘waar spaar je in’? Dat maakt het argument van de deflationist zo gevaarlijk voor de spaarder. Want volgens de deflationisten is de beste keuze in deze crisis om cash aan te houden en Amerikaanse staatsobligaties aan te schaffen. Verder denken ze dat goud een grondstof is en zal crashen naar $ 200 per ounce. Dus waarschuwen ze hun lezers voor het sparen in goud. Zie je hoe een kleine fout – het rekenen in dollar termen – fataal kan zijn voor je toekomstige welvaart?

Zo zien de deflationisten de huidige monetaire wereld: stel je voor dat alle schulden de vorm hebben van een ballon. Als de schulden toenemen, wordt de ballon groter. Sinds 2008 is de ballon echter aan het ‘leeglopen’. En wat de Federal Reserve ook doet,  ze kan het leeglopen niet stoppen. Banken lenen niet uit, mensen en bedrijven willen geen geld meer lenen. En daarom luidt de conclusie van de deflationist: omdat de schuldenballon leegloopt en niet groter wordt, is er sprake van deflatie. En daarom MOET de waarde van de dollar stijgen.

Deze voorstelling van zaken is echter niet correct. Er zijn namelijk TWEE ballonnen. Deze twee ballonnen vormen de 2 kanten van de wereldwijde monetaire balans. De ene ballon bevat de schulden van de schuldenaren, de andere ballon de spaartegoeden van de spaarders:

Als je voor de wereldwijde schulden leest ‘de wereldwijde passiva’, dan moeten deze gelijk zijn aan de wereldwijde activa, de tegoeden/assets dus. De passiva dalen nu in waarde, omdat schuldenaren hun schulden niet meer kunnen afbetalen en de waarde van de onderpanden daalt. En, zoals we inmiddels weten: ‘als schuld niet wordt afbetaald, wordt fiat geld vernietigd’. Een andere manier om dat te zeggen is: ‘als schuld niet wordt afbetaald, worden spaartegoeden vernietigd’.

Maar wat er daadwerkelijk gebeurt, is dat de tegoeden/assets door extra geldcreatie overeind worden gehouden. Met nieuw gecreëerd basisgeld door de centrale banken. FOA schreef het al:

Hyperinflatie is het proces om (slechte) schulden koste wat het kost te redden, ja, om ze zelfs te kopen voor 100% cash.

In het begin wordt de schuldenballon groter, net zoals de ballon met de spaartegoeden. Dat de ballon met de spaartegoeden stijgt, heeft te maken met ‘inflatie van vertrouwen’. Inflatie van vertrouwen is het vertrouwen dat de spaarders hebben in het sparen van het schuldpapier van de schuldenaren. En dat is ook meteen de reden dat de schuldenballon zo groot kon worden. Beiden inflaties versterkten elkaar, waardoor de spaartegoeden ballon zelfs groter is geworden dan alle wereldwijde bezittingen bij elkaar.

Door het aangaan van steeds meer schulden kon de spaartegoeden ballon dus blijven groeien, hetgeen weer leidde tot nog makkelijkere schuldcreatie door bijvoorbeeld de subprime hypotheekleningen. Door het  wegvallen van deze vorm van leningen vanaf 2008 werkt deze zichzelf versterkende feedback loop niet meer. Banken houden er niet van om meer geld uit te lenen, als ze de bijbehorende hete aardappel (de schuld op de balans) niet direct door kunnen verkopen aan een pensioenfonds of een andere ongelukkige.

De toekomstige hyperinflatie ligt opgeslagen in de spaartegoeden ballon. Daarom zien we nog steeds lage prijsinflatie in 2012. Als de afbetaling van de schulden een probleem begint te worden, dan tast dat het vertrouwen van de spaarders in deze papieren schulden aan. Wat centrale banken vandaag de dag wanhopig proberen, is om de positieve feedback loop weer aan de praat te krijgen, zodat de schuldenballon weer gaat groeien. Uiteraard is dat op dit moment onmogelijk. Hier hebben de deflationisten volkomen gelijk in. Al kijken ze maar naar deze ene ballon en vergeten ze de andere.

Dus: zodra de geloofwaardigheid van het schuldpapier als medium om in te sparen in de ogen van de spaarders begint af te brokkelen, dan zal dit leiden tot een massale uittocht uit dit schuldpapier door spaarders, die vervolgens over elkaar heen zullen rollen om het geld uit de spaartegoeden ballon zo snel mogelijk uit te geven; met enorme prijsinflatie tot gevolg

En vergeet niet: de grootte van de spaartegoeden ballon omvat veel meer dan alle goederen op aarde bij elkaar opgeteld! Er gaat dus heel veel geld achter relatief weinig goederen aan jagen.

Hier zullen de deflationisten echter zeggen: ‘ho, wacht even, beide ballonnen worden tegelijk kleiner, niet alleen de schulden ballon’. Maar hier komt de collectieve en politieke wil om de hoek kijken, waar we al eerder over spraken: zij zal het krimpen van de spaartegoeden ballon nooit toestaan. De centrale banken zijn volkomen machteloos tegen het leeglopen van de schuldenballon. Maar ze zijn zeker NIET machteloos tegen het leeglopen van de spaartegoeden ballon.

De centrale banken hebben de macht om de spaartegoeden ballon niet te laten krimpen en 100% gevuld te houden; ook hebben zij de volledige politieke steun om dat te realiseren.

Hoe doen de centrale banken dat? Simpel: ze kopen alle slechte schulden op tegen 100% nieuw gecreëerd basisgeld. En voila, het schuldpapier in de spaartegoeden ballon is vervangen door vers basisgeld. Dit proces is al sinds 2008 aan de gang en het is de trigger voor hyperinflatie. Want onthoud: EERST komt het wegvallen van het vertrouwen, de hyperinflatie, pas DAARNA zullen de centrale banken massaal gaan printen om de overheden overeind te houden.

Een andere visie

Er is ook een ander belangrijk punt dat de deflationisten missen. Misschien dat je er zelf ook op bent gekomen: ‘Zelfs al zou de Fed de spaartegoeden ballon 100% op peil houden terwijl de schuldenballon leeg loopt, dan is de totale geldhoeveelheid toch lager en is er sprake van deflatie’. Dit is precies zoals deflationisten denken. Ze zien geen verschil tussen de twee ballonnen.

Er is echter een fundamenteel verschil tussen het geld dat deel uit maakt van de schuldenballon (dit is kredietgeld) en het geld dat de Federal Reserve uit het niets creëert om de spaartegoeden ballon overeind te houden (basis geld). Dit is een essentieel verschil waar velen aan voorbij gaan. Kredietgeld is namelijk verbonden aan het wel en wee van de economie. Basisgeld is dat niet. Met andere woorden:

Als de schuldenballon leeg loopt, dan raakt dat direct de economie. Basisgeld daarentegen kan niet ‘verdwijnen’ omdat het niet aan schuld gekoppeld is. Een vergroting van de basis geldhoeveelheid is de motor achter elke hyperinflatie, terwijl tegelijkertijd de hoeveelheid kredietgeld krimpt.

Dus als de economie verder verslechtert en daarmee het vertrouwen van de spaarders wordt aangetast, wordt hun aanvankelijke hebzucht omgezet in angst. En deze switch kan van het ene op het andere moment ontstaan. Denk maar aan paniek op de beurzen, die ook van het ene op het andere moment ontstaat. En zodra het vertrouwen in het sparen van schulden wegvalt, gaat de omloopsnelheid van het basisgeld versneld omhoog. Dit heeft hetzelfde effect op de waarde van de dollar als een sterke vergroting van de geldhoeveelheid. Zodra door angst mensen versneld met basisgeld gaan jagen op de schaarse goederen, dan is dat net zo desastreus als een exponentiële groei van het aantal dollars.

Hyperinflaties uit het verleden kunnen allen worden toegeschreven aan een groei in de basis geldhoeveelheid, niet aan een groei in kredietgeld.

Daarom vormen de enorme hoeveelheden reserves op de balans van de banken zo’n groot gevaar. Omdat ze namelijk deel uit maken van de basis geldhoeveelheid. De reserves zijn weliswaar nog geen echt ‘cash’, maar het zijn wel contractuele verplichtingen van de Federal Reserve om cash te printen. En zodra de paniek toeslaat, dan is dat precies wat de Fed zal moeten doen om het systeem overeind te houden: de verplichtingen omzetten in echt geld. Deflationisten denken dat de centrale bank daarin een keuze heeft, maar die keuze is er niet.

Er is dus al genoeg brandstof (basisgeld) in het systeem om het vuur te laten ontbranden. En als dat gebeurt, dan gaan de consumentenprijzen stijgen. En zodra de prijzen beginnen te stijgen, dan heeft de overheid meer geld nodig om aan haar verplichtingen te voldoen. Hier neemt de monetaire hyperinflatie het stokje over en gaat het proces in een nog hogere versnelling.

Tenslotte:

Ja, zelfs een ongetraind oog kan zien dat we het einde naderen van dit financiële systeem. Als alle enorme schuldenbergen niet meer doorgerold kunnen worden, is het ‘game over’. Maar de wereld zal daar echt niet eindigen. We zullen de transformatie gaan meemaken naar een nieuw systeem.

Bron: FOFOA | Vertaling: Nikolaos