De rek is eruit, maar wanneer volgt doemscenario?

Het is een economische wetmatigheid dat in tijden van een groeiende schuldenbubbel de economische groei automatisch afremt door de oplopende rente- en aflossingsverplichtingen. Hoe hoger de schuldenberg, hoe lager de groei. Centrale banken weten dat en hebben de rente naar bijna nul gemanipuleerd. Gevolg is dat consumenten, bedrijven en overheden juist meer zijn gaan lenen want geld werd goedkoop. Een neerwaartse rentespiraal tegenover een rijzende schuldenberg, maar niemand die zich zorgen maakt. Men vertrouwt volledig op het beleid van overheden en centrale banken. De economie draait toch goed, werkloosheid laag en bijna iedereen gelukkig. Nou ja, op een paar doemdenkende analisten na misschien. Net als de party zijn hoogtepunt bereikt door de alcohol en de snuif gaat altijd weer het licht aan voordat de feestvierder weer nuchter is.

De kater komt later

Zo is het bij afnemende economische groei onmogelijk om extra af te lossen op een steeds zwaarder drukkende schuldenberg. Ach ja, de kater komt later. Ondanks de lagere rente is er wel de aflossingsverplichting op aflopende kredieten. Als men oud krediet aflost met nieuw krediet dan wordt economische groei onmogelijk doordat de ruimte binnen lopende inkomsten gebruikt wordt voor de schuldverplichtingen. Extra aflossen is dan juist gewenst. Echter ontbreken de extra inkomsten voor extra aflossingen. De financiële markten voelen dat en geven een signaaltje af door lagere koersen op de borden. Automatisch voelen centrale banken de druk om stimulerende maatregelen te nemen. Ze organiseren gewoon weer een feestje met de nodige drank en drugs om de zorgen te vergeten.

Doemscenario

Maar wat blijkt? Het rente-instrument is uitgewerkt. Verder verlagen naar negatief zal angst en mogelijk paniek zaaien onder spaarders en pensioenfondsen. En banken zien hun verdienmodel naar de knoppen gaan. Centrale banken moeten laveren tussen twee kwaden. Of met alle risico’s van dien toch eerst voorzichtig de rente verlagen, of weer heel voorzichtig de slechte (bedrijfs)leningen en staatsobligaties opkopen waardoor de systeembanken wat meer lucht krijgen en zich nog enigszins kunnen bezig houden met de uitgifte van nieuw krediet. Want de economie moet blijven draaien. Dat kon de laatste decennia alleen nog met geleend geld. Maar nu is de rek er uit. De rente staat op historisch dieptepunt en de schuldenberg op historisch hoogtepunt. Conclusie: een doemscenario van hier tot Tokio.

Roekeloos leengedrag

Kunnen we dit oplossen? Niet dus! Dit gaan we niet oplossen op een nette manier. Hiervoor bestaat geen nette manier. Hoe ga je de schuldeisers met enorme vorderingen op hun balansen uitleggen dat de schuldenaren met enorme schulden op hun balansen deze niet meer (geheel) kunnen aflossen. Daarmee begint de ellende. Afschrijven op  slechte leningen. Er zal worden gekeken naar de centrale banken of die bereid zijn nog meer op te kopen maar eens houdt dat op. Vooral wanneer binnen de EU kritisch zal worden gewezen naar de risico’s door “nette” lidstaten zoals Duitsland, Nederland en Oostenrijk. Schuldennaties zoals Italië, Griekenland, Portugal, Spanje etc. met teveel schuld worden op deze wijze beloond voor hun roekeloos leengedrag. In een tijd dat binnen de EU de spanningen tussen de lidstaten oplopen zullen burgers van gedisciplineerde landen het niet meer accepteren om op te draaien voor de schade door risicovol gedrag van de zuidelijke lidstaten waar ook Frankrijk zich binnenkort bij zal aansluiten. Populistische partijen zullen er een handig gebruik van maken en het volk afkerig maken van het schaamteloze EU-beleid. Waar ligt dan wel de oplossing?

Kwijtschelding

Een mogelijkheid is een gecontroleerde schuldafbouw door kwijtschelding. Te beginnen bij de private schuld. Dan kom je eerst terecht bij Nederland waar de private schuld het hoogst is in de EU. Maar waarom lezen we nooit iets over dit soort ideeën in de dagelijkse media? Het antwoord lijkt mij simpel. Omdat niemand of geen enkele instantie, de overheid, centrale banken, de systeembanken en wie dan ook hiervoor het initiatief durft te nemen. Kwijtschelding van schuld betekent dat de schuldeisers verliezen moeten nemen. Hoe gaan wij, rekeninghouders bij banken en eigenaren van de pensioenpotten, daarmee om. Dat is de grote vraag. Kunnen wij zomaar dat verlies nemen als er niets tegenover staat? Nee dus. Er zullen toezeggingen moeten worden gedaan door de Staat dat de verliezers worden gecompenseerd. Dat zou enkel kunnen door de geldpers aan te zetten en iedere NL-burger een evenredig bedrag toe te kennen. Feitelijk betekent dat een reset van het monetaire geldsysteem. Opnieuw beginnen met een door goud gedekt systeem of overschakelen naar digitaal gebaseerd op de blockchain technologie. Cryptomunten misschien? Wie het weet mag het zeggen.

De grote tovenaar

Ik vrees dat niemand het weet. Er moeten enorme verliezen worden geleden waarbij de burgers de grootste verliezers zijn. Spaargelden en pensioengelden gaan naar de bliksem. Daarvoor bestaat nu al een gerede angst. Het is tijd dat beleidsmakers gaan kijken hoe wij als samenleving dit netjes kunnen opvangen zonder chaos en opstand. Overigens is de aanstaande schuldencrisis niet alleen een binnenlandse aangelegenheid maar door de mondialisering nog meer dan ooit een internationale aangelegenheid. En dat maakt het nog complexer. Door de internationale belangenverstrengeling van schuldeisers en schuldenaren zal geen enkele integere wereldleider in staat zijn om enig initiatief te nemen door voorop te gaan. Er spelen meer complexe zaken, zoals handelsoorlogen, Brexit, valutaspanningen, klimaathysterie en noem maar op. Maar vooral de geopolitieke spanningen verhinderen een nette georkestreerde wereldtop waarin de mondiale schuldenberg op een nette manier wordt weg getoverd. Misschien wordt mijn smeekbede voor een nette oplossing gehoord door de grote tovenaar, en ook al klinkt dat raar, is straks niemand de sigaar.