Ik zie het al aankomen en ik ben niet de enige. De negatieve prognoses vliegen je werkelijk om de oren wanneer je het internet afstruint op zoek naar economische berichten. In feite ben je eigenlijk op zoek naar positieve berichten want dat is wat we graag willen lezen. De laatste tijd ben ik meermalen vroegtijdig voor mijn beeldscherm weggelopen en zocht ik naar wat aangenamere bezigheden. Pak ik de stofzuiger om de kamer te doen, geeft in ieder geval een opgeruimd gevoel.
Onrust
Het is een ingeroeste gewoonte om elke ochtend na het opstaan, na een rondje met de hond, het internet op te zoeken. Sinds het beëindigen van mijn kantoorbaan een vast patroon om onder het genot van een paar bakken leut, onder invloed van de coffeïne, op de ochtend aangenaam te ontwaken. Met de coffeïne in mijn adrenaline (huuuh?) had ik dan weer een goeie dag. Vreemd genoeg, nu het einde van het jaar weer is geweest, maakt dat aangename gevoel plaats voor een gevoel van onrust. Ik neem mij telkens voor om dan op de ochtend wat anders te gaan doen. Helaas laat het sombere weer dat niet altijd toe en beperk ik mijn fietsrondje tot een boodschappenrondje. Een broodje van gisteren voor de halve prijs en de vleeswaren op einde datum voor de AH-bonusprijs. Zo komt Jan Splinter door de winter.
Beleggen met bonuskorting
Ook nu ik deze column begin ben ik weer gedeprimeerd van alle sombere beurs-vooruitzichten die voorbij kwamen. Vrijwel alle beursanalisten en economen zien een berenmarkt voor aandelen opdoemen. De één is nog somberder dan de ander. Hoe tegenstrijdig zijn dan de berichten wanneer je online een aantal dagbladen door scrolt. Allemaal er op vooruit en ook nog eens goedkoper tanken. Happy NewYear! In de mainstreammedia lezen we over een geweldig jaar 2018 voor onze NL-economie en veel beurs-genoteerde bedrijven, multinationals meestal, hebben flinke winsten geboekt. Goed voor de dividenden, goed voor de beleggers. Helaas niet voor mij. Ik beleg niet, behalve dan op mijn boterham. En dat zelfs met de AH-bonuskorting. Ach ja, de gewone man, nietwaar. Hoewel ik een gruwelijke hekel heb aan deze uitdrukking die te pas en te onpas wordt gebruikt door onze politici.t
En korting op pensioenen
Hoe dan ook, ik beleg niet zelf want dat doet mijn pensioenfonds voor mij. Ik volg de verrichtingen van het ABP nauwlettend omdat ik van andere gepensioneerden hoor dat ze al jaren geen cent er bij hebben gekregen. Nu heb ik zelf een vroeg-pensioen welke pas volgend jaar een ouderdomspensioen wordt en om die reden ben ik uitermate geïnteresseerd in het beleid van mijn pensioenfonds. Behalve hun abominabele dekkingsgraad gaat ook hun beleggingsresultaat in een neergaande spiraal. Hoef alleen maar het grafiekje te bekijken van de AEX en voel al weer de onvrede onder veel van mijn lotgenoten die net als ik de bui al wel zien hangen. Pensioenkortingen die er geheid gaan komen. We zijn al zo ongeveer gehersenspoeld door de veelvuldige waarschuwingen van aanstaande kortingen als het niet anders wordt met het rentebeleid van centrale banken. En ja hoor, wat blijkt nu vlak voor de feestdagen, de rentes op staatsleningen zijn weer een poosje in een dalende lijn, zij het langzaam, maar toch. Komt puur door de slechte vooruitzichten op de financiële markten waar beleggers massaal uit aandelen stappen en de “veilige” staatsleningen opzoeken. Heb je weliswaar nauwelijks of helemaal geen rente, maar wel de verwachting dat de waarde van het schuldpapier (hopelijk) stabiel blijft.
Pensioenfondsen gevaar voor economie
Pensioenfondsen moeten hun risico spreiden en kunnen niet massaal uit aandelen stappen maar alleen stapsgewijs. Dat betekent meer spreiding naar staatsleningen zonder rente, verlies op effectenportefeuille, en verlies op onroerend goed i.v.m. dalende prijzen parallel aan de neergang van economische vooruitzichten. De deposito’s bij de banken die men aanhoudt voor de uitbetaling van pensioengelden voor de komende jaren leveren ook niets op. Het is allemaal een optelsom van kommer en kwel met ons pensioenstelsel wat ooit de beste ter wereld was. De hamvraag is, hoe gevaarlijk zijn de kwakkelende pensioenfondsen voor onze NL-economie? Er zijn elk jaar meer gepensioneerden en de nieuwkomers, waaronder ik zelf, maken een behoorlijke inkomensval mee doordat men steeds vaker kiest om voor de verhoogde AOW-leeftijd er uit te stappen. Uit het arbeidsproces wel te verstaan. Niet uit het leven natuurlijk want dat komt vanzelf als je wat langer gepensioneerd bent. Maar waarom klagen gepensioneerden dan nog? Je hebt toch minder nodig als je ouder wordt? En daar ligt nu de crux.
Steeds meer mensen nerveus
Wanneer het aantal (vroeg)gepensioneerden in aantallen oploopt en de koek moeten verdelen dan gaan steeds meer ouderen minder consumeren. Consuminderen dus! Vergeet niet dat veel gepensioneerden al lang op de nullijn zitten. Juist de senioren worden heel voorzichtig wanneer men leest over mindere tijden. Ze houden de hand op de knip. Eerder waren de gepensioneerden de ‘big spenders’ want de pensioenen waren goed in NL. Nu gaat het de verkeerde kant op. De klaagzang van ouderen doet de NL-economie geen goed maar kan besmettelijk zijn. Nu de voorspellingen van (beurs)analisten over een krimpende economie worden overgenomen door de mainstreammedia worden velen voorzichtig met de beelden in het achterhoofd van de crisis in 2009 e.v. jaren. Hoe meer mensen nerveus, is voor economie desastreus.
Versterkend effect op een neergaande spiraal
Behalve de ouderen worden ook de werknemers met tijdelijke contracten voorzichtig en daarna die met vaste contracten. Bang voor banenverlies op termijn wanneer bedrijfsfaillissementen worden aangekondigd en reorganisaties de nieuwe trend worden. Alles bij elkaar geteld zal het een versterkend effect geven op een neergaande spiraal. En onoverkomelijk nog meer versterkt vanuit de wetenschap dat de mondiale schuldenberg meer dan verdubbeld is t.o.v. 2008 en ten gevolge daarvan een bankencrisis(met systeemcrisis?) een serieuze realiteit is. Wanneer de BBP’s van NL en de ons omringende EU-landen gaan krimpen dan gaat de nationale schuld(staatsschuld + bedrijven + schuld van particulieren) onverantwoord drukken op het BBP en zullen zware bezuinigingen onvermijdelijk zijn. Dat zijn de absolute gevolgen van landen die samen een muntunie vormen. Geen fijne vooruitzichten voor 2019.
Storm waait over naar reële economie
Daarom maar gauw een eind breien aan deze naargeestige column en kijken we niet verder vooruit dan de komende weken. Zien we na de fonkelende sterretjes en de vuurpijlen met Oud en Nieuw wel weer hoe we verder gaan. Koning Alex heeft met een waarschuwend vingertje het volk zeker ook een opbeurend woordje toegesproken. Is wel nodig om te voorkomen dat we massaal aan de antidepressiva geraken. De storm op de financiële markten zal uiteindelijk overwaaien naar de reële economie, meestal met een vertraging van ongeveer een half jaar. We hebben nog tijd. Als de beurswaardes van de dure jongens kelderen, dan keldert ons BBP (en het ABP) en kelderen onze besteedbare inkomens. Gaan we met z’n allen naar de kelder.
Ik wilde onderstaand intervieuw even “aanstippen”. Sorry dat het even niet aansluit zozeer bij dit onderwerp, in te oude artikelen plaatsen, dan verdwijnt het van de radar. Er worden toch wel wat dingen benoemd, die (denk ik) de moeite waard zijn.
Vind je het te lang, kijk dan even de laatste 10 minuten, vanaf min. 36.00.
Verder wil ik iedereen de beste wensen voor 2019 toewensen. Dat gaat (je hoort het bijna overal), een spannend jaar worden. Proost!
https://www.cafeweltschmerz.nl/waar-komen-de-gele-hesjes-vandaan-en-waar-gaat-het-naar-toe-dennis-honing-en-laurent-chambon/
Laurent Chambon is politicoloog en socioloog. Hij heeft kijk op de zaak en is donders goed op de hoogte hoe het Franse volk denkt over de huidige politiek. Ook ziet hij wat er onderhuids leeft in de Franse samenleving. Het woord revolutie is ook elders al geroepen. De onnozelen roepen dat het wel weer overwaait. Men vergist zich en vergeet dat er teveel problemen op de samenleving afkomen waarvan wordt onderschat wat de uiteindelijke gevolgen zijn. Er woedt een veenbrand die vanuit Frankrijk vanzelf overwaait naar de omliggende landen, mede door de onderlinge verbondenheid van de EU-lidstaten. Hoe groter het gebied van de veenbrand hoe vaker het vuur naar boven toe uitslaat. Fransen zijn meer politiek betrokken dan in NL maar het probleem van de Franse middenklasse leeft terdege ook wel bij de middenklasse inkomens in NL. Onze regering is net even wat slimmer dan Macron en heeft tegenover de btw-verhoging een lagere loonheffing(IB) toegezegd en daardoor wat uitstel afgedwongen van sociale onrust. Ik denk dat die vanzelf oplaait als de hogere milieuheffingen gevoeld gaan worden. En wat te denken als de kapitaalvernietiging op de beurzen gevoeld gaat worden in de reële economie. Dat zal de onrust in FR nog meer aanwakkeren en waait dan met de warme zuidenwind in de zomer vanzelf via BE door naar een ontwakend NL. Net als de vuurstorm die vanaf het Scheveningse strand bijna de Hofstad in vuur en vlam zette.
Zo zal me benieuwen hoe de aangekondigde mileumaatregelen ( strengere zwavelnorm )voor de scheepvaart gaan uitpakken(als die doorgaan). Vanaf januari 2020 wil men de scheepvaart zo veel als mogelijk van de zware stookolie af hebben en overschakelen op diesel. Dit zal wereldwijd, behoorlijk druk op diesel gaan zetten. Aangezien België en Frankrijk voor meer dan 70% met dieselauto’s gereden wordt, zal men dat waarschijnlijk willen gaan verminderen. Macron gaat het nog zwaar krijgen, hij weet nu dat verhogingen op dat vlak voor veel problemen zorgen…
Kort samengevat: de rek is er uit. En Macron en cs weten dat donders goed en weten ook dat ze machteloos staan. Regeringsleiders laten dat nooit blijken. Als je gaat verkondigen dat we allemaal moeten consuminderen dan krijgen ze geen kip in het stemhokje. Het verhaal is in de kern vrij simpel en daar verwijs ik in mijn columns altijd naar. De wereldwijde schuldenberg is veel sneller gegroeid dan het mondiale BBP. Aan het eind van zo’n kredietbubbel betalen we het gelag voor jaren van overconsumptie en overkreditering. Zo simpel is dat! We hebben nu een periode mee gemaakt dat centrale banken de boel kunstmatig hebben opgeblazen. Zie je altijd aan het eind van een bubbel. Het opblazen van de ballon op het feestje kost op het moment dat ie bijna vol is net even wat meer moeite dan aan het begin. Centrale banken gebruikten eerst een handpompje en daarna een aangedreven pomp. We zien het overal in terug. Doordat het geld bijna voor niks was zijn juist de superrijken er mee gaan strijken door onverantwoord te investeren in onroerend goed wat in prijs ook werd opgeblazen, en uiteraard is met veel goedkoop geleend geld massaal belegd in aandelen. Ook in NL hebben we de huizenmarkt opgeblazen met goedkoop krediet. Als woningprijzen sneller stijgen dan de inflatie dan is er duidelijk sprake van een bubbel. Alle vormen van krediet, zoals bijvoorbeeld bedrijfsleningen zijn uit de klauw gelopen door de veel te lage rente. Als beren een overdaad van honing aantreffen op hun speurtochten dan worden ze lui en gaan ze achterover hangen. Nu, in 2019, lijkt het er op dat de bubbel gaat barsten. Dat kan snel gaan, net als een ballon. Het verschil is dat de knal wereldwijd de grenzen overwaait en ietwat verstomt als die elders aankomt. Echter zijn er vele bubbels opgeblazen in bijna alle sectoren. Stuk voor stuk lopen ze leeg en worden niet of nauwelijks meer opgepompt omdat centrale banken geen ammunitie meer hebben. Alleen de FED kan dit jaar beginnen met een renteverlaging in tegenstelling tot hun bewering om de rente nog 2 keer te verhogen. Nood breekt wet. Echter heeft de ECB zijn kruid al verschoten en zou daarom kunnen overgaan tot onconventionele maatregelen met mogelijk dramatische gevolgen zoals hyperinflatie. Hoe snel dit allemaal gaat is de vraag. Maar onze economie is vanwege de enorme complexiteit en mondiale verbondenheid natuurlijk erg vatbaar voor het leeglopen van de verschillende bubbels. En de vergelijking met bubbels wordt in de financiële wereld bewust gemaakt. De experts en analisten zijn zich terdege bewust dat opblazen langer duurt dan het leeglopen.
Je moet eens weten hoeveel bedrijven een negatief eigen vermogen hebben en aan het infuus van de Banken hangen en afhankelijk zijn van buitenlandse beleggers die, als er al wat overblijft, de rendementen weggraaien en niets investeren en de boel doorverkopen als de rendementen te laag worden. Gaat de verkoop niet door dan trekken ze hun geld terug en laten de zaak ploffen. Werknemers blijven berooid achter want de banken eisen ook hun garanties op. Dit gaat ook nog meespelen. Geloof me maar! Kredietverzekeraars trekken hun handen al af van dit soort bedrijven.
Door de lage rente zijn veel onrendabele bedrijfjes opgestart die zo meteen geen kans krijgen om te groeien als economische groei inzakt. Behalve via de banken is er veel kapitaal opgehaald via crowdfunding enzovoort. Er schijnt niet een duidelijk beeld te bestaan over de aantallen omdat veel geld is opgehaald buiten de banken om. Deze bedrijfjes zijn een grote onzekere factor. Straks gaan er velen omvallen omdat ze in de opstartfase nog geen winst maken. Dit betekent dat wanneer de bancaire sector in de problemen komt doordat schuldenaren in gebreke blijven, parallel daarnaast nog veel particuliere schuldeisers in de kou staan. Ook weer een optelsom.
Hierbij rekenen we ook de honderdduizenden ZZP-ers die gevlucht zijn in een eigen bedrijfje omdat ze elders niet meer aan de slag komen of worden besprongen door grootheidswaan. Een doordacht bedrijfsplan ontbreekt dikwijls evenals fiscale kennis en komen daardoor binnen de kortste keren weer in de problemen.
Kort en krachtig verwoord, Cynicus! Helemaal waar.
Ik denk dat die schuldenberg vooralsnog niet zo’n probleem is de ecb heeft de rente nog op nul procent staan en komt als goed is najaar 2019 met de eerste kwart procent verhoging. Voordat de ecb de 2,5 procent aantikt zijn we 3 tot 5 jaar verder.
Wat wel zorgelijk is dat bij café weltschmerz nout wellink geinterviewd door willem middelkoop aangegeven heeft dat die schulden weggeinflateerd moeten worden. Dit impliceerd dat de dag dat de dollar valt elk jaar dichterbij komt.
Ik denk dat de schuldenberg wel het directe probleem is. De ECB zal straks niet in staat zijn om de rente te verhogen als bijvoorbeeld de economie krimp gaat vertonen. Juist het vele krediet wat de laatste jaren is opgenomen heeft de economie aangejaagd. Als zo meteen bij het inzakken van groei nauwelijks nog krediet wordt opgenomen doordat de rente omhoog zou gaan, dan is dat desastreus. Bij economische krimp daalt het BBP en stijgt de schuldenberg enorm uitgedrukt in procenten van het BBP. Dan zitten we binnen de EU al makkelijk met heel veel landen boven de 100 procent. Er is een economische stelregel die zegt dat de landelijke economische groei minder gaat worden als de schuldgraad boven de 60 procent uitstijgt. Dat is ook de norm die de EU hanteert. Boven de 100 procent zou je bijvoorbeeld een beleid van kunstmatige groei moeten toepassen door centrale banken de rommelschulden van systeembanken te laten opkopen en rente te verlagen waar dat nog kan. Dit punt zijn we in feite binnen de EU al gepasseerd. We zijn “the point of no return” voorbij. En vergeet niet dat we deze eeuw gewend zijn geraakt aan de laagste rente sinds mensenheugenis. Velen hebben hun hypotheken kunnen oversluiten tegen een extreem lage rente. Als economische groei krimpt, en daarmee dus ook de besteedbare inkomens, dan is een renteverhoging van een kwart procent al teveel. Vergeet niet dat we leven in de 21ste eeuw waarin op financieel gebied de boel is omgedraaid. De carrousel zal door tegenwind weer vanzelf de andere kant opdraaien.
Niemand ontkent dat de schuldenberg in de EU een probleem is. Bergje wil alleen maar opmerken dat de ECB nog zeker een half jaar garant staat voor nul procent rente.
Ofwel, de EU hangt nog vrolijk een zomer aan het infuus van gratis financiering. Tenzij er iets onverwachts gebeurt, tikt de bom nog even door..
Het lijkt een beetje op stoelendans; je weet niet wanneer de muziek stopt.. Je weet wel dat er dit keer meer dan 1 stoel wordt weggetrokken.